Στις 20 Οκτωβρίου 1827 και ενώ η Ελληνική επανάσταση του 1821 κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας βρισκόταν στο πιο κρίσιμο σημείο της, σημειώθηκε η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, που έκρινε την ελευθερία της Ελλάδος, στον στενό κόλπο της Πύλου, στο νοτιοδυτικό άκρο της Πελοποννήσου!
Τότε το τοπωνύμιο «Ναυαρίνο» γραφόταν με «ύψιλον», όπως άλλωστε γραφόταν και η ονομασία του αντιτορπιλλικού μας Α/Τ «ΝΑΥΑΡΙΝΟΝ» του Ελληνικού Στόλου στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και μεταπολεμικώς, αλλά σήμερα – τα τελευταία χρόνια – η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ» γράφεται με «βήτα». Ασφαλώς δεν πρόκειται για διαφορετικά τοπωνύμια ή για διαφορετικές ναυμαχίες, απλώς τις τελευταίες λίγες δεκαετίες ισχύουν άλλες γραμματικές όπου για παράδειγμα το όνομα «Εμμανουήλ» το γράφουν πλέον με ένα «μι», ενώ οι ξένοι, που το πήραν από την ελληνική γλώσσα το γράφουν – σωστά – με δύο «μι», όπως “Emmanuel Macron”, κλασικό παράδειγμα! Ας είναι...
Μετά από πολλά σκαμπανεβάσματα στις μεταξύ τους σχέσεις, αναφορικώς με την Ελλάδα και με την ελ Ελλάδι εξέλιξη της Επαναστάσεως, οι τρεις προστάτιδες «Μεγάλες Δυνάμεις» (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Τσαρική Ρωσία), κάτω από την έντονη πίεση της εγχώριας κοινής γνώμη τους να ενισχυθούν οι Έλληνες, άλλαξαν στάση και συνασπίστηκαν. Ειδικώς, μετά το 1825 και την εισβολή στην Πελοπόννησο από τον Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου, υποτελή στην «Υψηλή Πύλη», εξαιτίας των φοβερών αγριοτήτων του στρατού του σε βάρους του ελληνικού πληθυσμού της Πελοποννήσου!
Με τη Συνθήκη του Λονδίνου, το 1827, οι Μεγάλες Δυνάμεις συμφώνησαν όπως υποχρεώσουν την Οθωμανική Τουρκία να παραχωρήσει αυτονομία στους επαναστατημένους Έλληνες και για το σκοπό αυτό απέστειλαν ναυτικές δυνάμεις στην περιοχή μας με διπλό σκοπό: Αφενός να επιβάλλουν τη θέλησή τους στην Τουρκία και αφετέρου να προστατεύσουν το ναυτικό εμπόριό τους και τις γραμμές επικοινωνίας αυτού από την πειρατεία στην Αν. Μεσόγειο.
Στις 21 Ιουνίου 1827 (παλαιό ημερολόγιο), οι Έλληνες δέχτηκαν ασμένως τους όρους της Συνθήκης αλλά ο Ιμπραήμ ζήτησε πίστωση χρόνου προκειμένου να πάρει οδηγίες από την Αίγυπτο και την Κωνσταντινούπολη, σημειώνοντας ότι μέχρι να γίνει αυτό ο στόλος του θα παραμείνει εντός του κόλπου της Πύλου και δεν θα εξέλθει από αυτόν.
Επικεφαλής του μικτού συμμαχικού Στόλου ανέλαβε ο από το 1826 επικεφαλής του Βρετανικού Στόλου της Μεσογείου Αντιναύαρχος Σερ Έντουαρδ Κόρδινγκτων, ενώ της γαλλικής Μοίρας ήταν ο Υποναύαρχος Δεριγνύ και της αντίστοιχης ρωσικής ο επίσης Υποναύαρχος Χέϊδεν.
Στις 18 Οκτωβρίου 1827 οι τρεις ναύαρχοι έκριναν ότι δεν μπορούσαν να παραμείνουν αμέτοχοι στις σφαγές των Οθωμανών στην ξηρά, γεγονός που θεωρήθηκε από αυτούς ότι παραβιάζει του όρους της Συνθήκης, απαιτώντας όπως ο Ιμπραήμ διατάξει τον απόπλου του Στόλου του και την απομάκρυνσή του από την Πελοπόννησο, αλλιώς θα του επιτεθούν.
Στις 8/20 Οκτωβρίου 1827, ο συμμαχικός στόλος εισήλθε στον κόλπο της Πύλο λαμβάνοντας θέσεις μάχης. Ο ναύαρχος Κόδριγκτων, στη ναυαρχίδα του HMS “ASIA”, με 84 πυροβόλα,, έλαβε μήνυμα ότι «ο Ιμπραήμ δεν είχε δώσει την άδεια για να εισέλθει ο συμμαχικός στόλος στο λιμάνι», στο οποίο απάντησε πως «δεν ήλθε για να λάβει διαταγές αλλά για να δώσει» καθώς και ότι «αν ριχτεί πυροβολισμός κατά του συμμαχικού στόλου θα καταστρέψει τον τουρκικό, και ότι δεν θα λυπηθεί αν του δοθεί αυτή η ευκαιρία.»
Τότε, μία βρετανική λέμβος με εμφανή το σήμα μεταφοράς αγγελιοφόρου, πλησίασε ένα αιγυπτιακό πυρπολικό για να του ζητήσει να απομακρυνθεί, οπότε και ρίχτηκαν από αυτό πυροβολισμοί που σκότωσαν τον επικεφαλής αξιωματικό της λέμβου, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει ανταλλαγή πυροβολισμών μεταξύ των πληρωμάτων των δύο σκαφών, με επιπλέον θύματα.
Την ίδια στιγμή από πλοίο του Τουρκοαιγυπτιακού Στόλου ρίχτηκαν πυροβολισμοί προς της γαλλική ναυαρχίδα “Sirene”. Μετά από διάφορα μικροεπεισόδια, που ωστόσο αύξαναν βαθμιαίως αλλά σταθερώς την ένταση μεταξύ των δύο πλευρών, επήλθε η κρίσιμη στιγμή. Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος, θεωρώντας ότι έχει τακτική υπεροχή, άνοιξε πυρ κατά των συμμαχικών πλοίων και η ναυμαχία εντός του κόλπου της Πύλου (ή «Ναυαρίνου», όπως έμεινε πλέον στην ιστορία) άρχισε εφόλης της παρατάξεως των αντιπάλων. Ο Οθωμανικός Στόλος υποστηριζόταν επιπλέον και από τα πυροβόλα των χερσαίων φρουρίων!
Την κρίσιμη στιγμή της ναυμαχίας εισήλθε στο στενό κόλπο της Πύλου ο Ρωσικός στόλος αποτελούμενος από οκτώ πλοία. Συμφώνως με αυτόπτες μάρτυρε που περι΄πεγραψαν αργότερα τη ναυμαχία, εντός του μικρού κόλπου της Πύλου, βρίσκονταν ταυτόχρονα τόσα πολλά πλοία από τις δύο πλευρές, ώστε «μπλέκονταν τα ξάρτια τους οι δε ναύτες έβαλαν ακόμα και με πιστόλια»!
Μέχρι τις 17:00 τα περισσότερα από τα πλοία του Οθωμανικού Στόλου είχαν καταστραφεί, βυθιστεί ή παραδοθεί, με τις απώλειες των Οθωμανών να υπολογίζονται περί τους 6.000 ναυτικούς, ενώ μόνο πάνω στην τουρκική και αιγυπτιακή ναυαρχίδα οι νεκροί και οι τραυματίες ήταν περίπου 1.000.
Από την πλευρά του Συμμαχικού Στόλου οι νεκροί και τραυματίες ανήλθαν σε 654 άνδρες (272 Βρετανοί, 184 Γάλλοι και 198 Ρώσοι). Χαρακτηριστκώς, ο Γάλλος Ναύαρχος Δεριγνύ ανέφερε ¨ότι ποτέ στην Ιστορία δεν υπήρξε άλλη μεγαλύτερη καταστροφή στόλου». Ενδεικτικό της σφοδρότητος της συγκρούσεως ήταν και το γεγονός ότι η βρετανική ναυαρχίδα HMS “ASIA” είχε δεχτεί περισσότερες από 170 βολές σε όλους τους ιστούς και τα ξάρτια του! Ο ίδιος ο Ναύαρχος Κόδριγκτων δέχτηκε μια βολή μουσκέτου πάνω του, η οποία του τρύπησε το μανίκι της στολής του, στο ύψος του καρπού, το ρολόι και το χιτώνιο της στολής του καταστράφηκαν από ξύλινα θραύσματα, ενώ τραυματίστηκε και ο γιός του, κατώτερος αξιωματικός στο ίδιο πλοίο!
Στις 9/21 Οκτωβρίου 1827, οι Σύμμαχοι απαίτησαν από τον Ιμπραήμ να παραδοθούν όλα τα φρούρια στις ακτές της Πύλου, απειλώντας ότι αν ριχτεί έστω και ένας πυροβολισμός από αυτά, τότε θα θεωρηθεί ως κήρυξη πολέμου. Οι Οθωμανοί Τούρκοι το δέχτηκαν με αποτέλεσμα την υπογραφή ανακωχής, επί της «πληγωμένης» ναυαρχίδος του Κόδριγκτων!
Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου στον κόλπο της Πύλου, υπήρξε η τελευταία σημαντική ναυμαχία στην ιστορία που διεξήχθη αποκλειστικώς με ιστιοφόρα σκάφη, ενώ επίσης για πρώτη φορά στην ιστορία του πολέμου των ιστιοφόρων πολεμικών με πυροβόλα δεν βρέθηκαν τόσα πολλά πλοία, με τόσο μεγάλη δύναμη πυρός, σε αριθμό πυροβόλων, συγκεντρωμένα σε ένα τόσο περιορισμένο χώρο (1324 πυροβόλα διέθεταν οι τρεις συμμαχικοί στόλοι, έναντι 2240 οι Τουρκοαιγύπτιοι. Όμως τα συμμαχικά πυροβόλα ήταν μεγαλύτερου διαμετρήματος, άρα και πιο ισχυρά, ενώ και τα πληρώματά τους είχαν μεγαλύτερη εμπειρία, πειθαρχία και καλύτερη τεχνική από τα αντίστοιχα πληρώματα του Οθωμανικού Στόλου.
Η καταβύθιση του τελευταίου είχε ως αποτέλεσμα τη διάσωση, κυριολεκτικώς την τελευταία στιγμή, της Ελληνικής Επαναστάσεως από την κατάρρευση προς την οποία έβαινε μετά από 6 και πλέον χρόνια άνισου αγώνα του ελληνικού λαού εναντίον όλων των δυνάμεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.