Σε νέα κρίση οδηγούνται οι ήδη ταραγμένες σχέσεις Οικουμενικού Πατριαρχείου-Ρωσικής Εκκλησίας με «εστία» έντασης, αυτή τη φορά, το ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα.
Το Πατριαρχείο Μόσχας αντιδρά έντονα στο ενδεχόμενο να αποδοθεί από το Φανάρι Αυτοκέφαλο στην Ουκρανική Εκκλησία και με τη στήριξη του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν διαμηνύει σε αυστηρό τόνο ότι σε περίπτωση που αυτό συμβεί, τότε θα επέλθει σχίσμα.
Δεν είναι η πρώτη φορά που το ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα γίνεται αντικείμενο συζήτησης στους κόλπους της Ορθοδοξίας. Χρόνια τώρα, η μια από τις τρεις Εκκλησίες στην Ουκρανία, η λεγόμενη Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία-«Πατριαρχείο Κιέβου», που θεωρείται από τους Ρώσους σχισματική (τη δεκαετία του ’90 αποσχίστηκε από το Ρωσικό Πατριαρχείο), επιθυμεί να συσταθεί ως Αυτοκέφαλος Εκκλησία στην Ουκρανία, πιέζοντας προς πάσα κατεύθυνση.
Οι δυο άλλες Εκκλησίες, που συνθέτουν και τον εκκλησιαστικό χάρτη στη χώρα, είναι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία βρίσκεται υπό την εκκλησιαστική ένωση με το Πατριαρχείο της Μόσχας και έχει ως προκαθήμενο τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο και η άλλη είναι η «Ουκρανική Αυτοκέφαλος Ορθόδοξος Εκκλησία».
Το θέμα επανήλθε στο προσκήνιο πριν από περίπου ένα μήνα, όταν το Φανάρι αποφάσισε -προκαλώντας την έντονη δυσαρέσκεια του Ρώσου Πατριάρχη Κύριλλου- να αποδεχτεί το αίτημα της Ουκρανικής Εκκλησίας-«Πατριαρχείο Κιέβου» (το υποστηρίζει και το Κοινοβούλιο της Ουκρανίας) για αυτοκεφαλία. Με σκοπό, μάλιστα, να βρεθεί λύση με πνεύμα σύνεσης και ενότητας, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ανέλαβε την πρωτοβουλία να ενημερώσει και τις 14 Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Στο πλαίσιο αυτό, πατριαρχική αντιπροσωπεία, αποτελούμενη από τους μητροπολίτες Περγάμου Ιωάννη, Γαλλίας Εμμανουήλ και Σμύρνης Βαρθολομαίο, βρέθηκαν πρόσφατα στην Αθήνα και ενημέρωσαν λεπτομερώς τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο. Προς το παρόν, σύμφωνα με τις πληροφορίες, ο κ. Ιερώνυμος δεν έχει τοποθετηθεί ανοιχτά. Παρ’ όλα αυτά, φέρεται να χαρακτηρίζει το όλο ζήτημα ως ιδιαίτερα λεπτό για αυτό και αναμένεται να εξεταστεί στην ερχόμενη συνεδρίαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου (ΔΙΣ) και βεβαίως, εάν κριθεί απαραίτητο, και στην Ιεραρχία.
Πάντως, για την ώρα το Φανάρι φαίνεται να έχει τη στήριξη των περισσότερων ορθόδοξων Εκκλησιών για την απόδοση Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανική Εκκλησία.
Παρά τις διαφωνίες και τις κόντρες (όπως τελευταία για τη δικαιοδοσία του ναού του Αγίου Γεωργίου στο κτήμα Προμπονά), θεωρείται βέβαιη η στήριξη της Ελλαδικής Εκκλησίας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αλλωστε, παραδοσιακά, σε περιόδους κρίσης, η Αθήνα συντάσσεται με τις θέσεις του. Κάτι ανάλογο υπενθυμίζεται ότι είχε πράξει η Ελλαδική Εκκλησία και στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, στο Κολυμπάρι Χανίων.
Τις επιλογές του Φαναρίου εκτιμάται ότι θα στηρίξουν και οι Πατριάρχες Αλεξανδρείας, Θεόδωρος, Ιεροσολύμων, Θεόφιλος και Σερβίας, Ειρηναίος καθώς επίσης και οι Αλβανίας, Αναστάσιος και Κύπρου, Χρυσόστομος.
Την ίδια στιγμή, με ενδιαφέρον αναμένεται και η στάση την οποία θα κρατήσει το Πατριαρχείο Ρουμανίας, το οποίο, παρά το γεγονός ότι κάποιες φορές προτιμά να κινείται «αυτόνομα», δεν παύει να διατηρεί καλές σχέσεις με τους Ρώσους.
Κατηγορηματικά «όχι» στην «αυτονομία» της Ουκρανικής Εκκλησίας λέει, ως φαίνεται, η Εκκλησία της Πολωνίας.
Μάλιστα, σύμφωνα με τις πληροφορίες, κατά τη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου της εξέφρασε την αντίθεσή της εκτιμώντας ότι η συζήτηση για το Αυτοκέφαλο θα διεξαχθεί μόνο σε περίπτωση που οι σχισματικές εκκλησιαστικές ομάδες «μετανοήσουν και επιστρέψουν στους κόλπους της Κανονικής Εκκλησίας».
Το Πατριαρχείο της Βουλγαρίας θεωρείται παραδοσιακός «δορυφόρος» της Μόσχας. Για αυτό το λόγο δεν αποκλείεται να συνταχθεί τελικά με τις θέσεις της Ρωσικής Εκκλησίας. Εξάλλου, η Βουλγαρία βρίσκεται σε κόντρα με την Κωνσταντινούπολη για το θέμα της σχισματικής Εκκλησίας των Σκοπίων.
Ετσι όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση το όλο θέμα δεν αποκλείεται να εξελιχθεί σε «θρίλερ» με σοβαρές διπλωματικές προεκτάσεις.
Το Πατριαρχείο της Μόσχας, το οποίο με τη σειρά του βρίσκεται σε επαφές με άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες (σ.σ.: πρόσφατα ο μητροπολίτης Βολοκολάμσκ, Ιλαρίων συναντήθηκε με τους προκαθημένους της Πολωνίας και της Ρουμανίας) έχει την απόλυτη στήριξη του Κρεμλίνου. Και αν όχι, τότε πολύ δύσκολα θα δεχτεί αλλαγές στο υπάρχον εκκλησιαστικό καθεστώς.
Αλλωστε, η αναγνώριση καθεστώτος Αυτοκεφάλου στην Εκκλησία της Ουκρανίας προϋποθέτει τη συγκατάθεσή του. Μάλιστα, σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων, πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων, ανέφερε ανάμεσα στα άλλα ότι «την εκχώρηση αυτοκεφαλίας ζήτησαν οι κοσμικές αρχές της Ουκρανίας, με υποστήριξη των σχισματικών, αντικανονικών παραφυάδων. Η Οικουμενική Ορθοδοξία δεν αναγνωρίζει την εκκλησιαστική υπόσταση αυτών των κοινοτήτων, των αποσχισθέντων της κανονικής Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας, δηλαδή αυτή η υπόσταση είναι μηδενική».
Ο ίδιος, μάλιστα, τόνισε πως «η χορήγηση στο σχίσμα του καθεστώτος της “παραλλήλου” Αυτοκεφάλου Εκκλησίας, παρά τη βούληση της κανονικής Εκκλησίας, στο κανονικό έδαφος της οποίας υφίσταται, είναι μια ανοησία εξ απόψεως εκκλησιαστικής και κανονικής. Πάντα τα μέλη της Ιεράς Συνόδου εξέφραζαν υποστήριξη προς την κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας».
Εφημερίδα: Ελέυθερος Τύπος