Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξαπέλυσαν «ισχυρά και φονικά» αεροπορικά πλήγματα εναντίον ομάδων που, σύμφωνα με την Ουάσινγκτον, συνδέονται με το Ισλαμικό Κράτος (ISIL) στη βορειοδυτική Νιγηρία. Την ανακοίνωση έκανε ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, σηματοδοτώντας την πρώτη γνωστή άμεση στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στη χώρα.
Τα χτυπήματα πραγματοποιήθηκαν ανήμερα των Χριστουγέννων και ήρθαν έπειτα από εβδομάδες κατηγοριών από τον Τραμπ και κορυφαίους Ρεπουμπλικάνους περί «γενοκτονίας των χριστιανών» στη Νιγηρία, την οποία –όπως υποστηρίζουν– ανέχεται η κυβέρνηση της χώρας. Οι επιθέσεις, ωστόσο, εγείρουν σοβαρά ερωτήματα τόσο για τους πραγματικούς στόχους όσο και για το πολιτικό και συμβολικό τους φορτίο.
Ούτε οι ΗΠΑ ούτε οι νιγηριανές αρχές έδωσαν σαφή στοιχεία για το ποιοι ακριβώς επλήγησαν ή για τα αποτελέσματα των βομβαρδισμών. Αναλυτές εκτιμούν ότι πιθανός στόχος ήταν μέλη της οργάνωσης Lakurawa, μιας σχετικά νέας και ελάχιστα μελετημένης ένοπλης ομάδας που φέρεται να συνδέεται με παρακλάδι του ISIL. Ωστόσο, τουλάχιστον μία από τις περιοχές που επλήγησαν, η πόλη Τζάμπο στην πολιτεία Σοκότο, δεν είναι γνωστή για παρουσία πυρήνων του Ισλαμικού Κράτους, γεγονός που εντείνει την αβεβαιότητα και τις αντιδράσεις των κατοίκων.
Η επιλογή τόσο της ημερομηνίας όσο και της γεωγραφίας των πληγμάτων θεωρείται από ειδικούς ιδιαίτερα συμβολική. Η βορειοδυτική Νιγηρία αποτελεί ιστορικό κέντρο του Σουλτανάτου του Σοκότο, το οποίο κατέχει ξεχωριστή θέση στη μουσουλμανική ιστορία της χώρας. Σύμφωνα με αναλυτές, τα χτυπήματα ανήμερα Χριστουγέννων ενισχύουν την εικόνα μιας θρησκευτικά φορτισμένης αντιπαράθεσης και ταιριάζουν στη ρητορική της κυβέρνησης Τραμπ περί «προστασίας των χριστιανών», ακόμη κι αν η πραγματικότητα επί του πεδίου είναι πολύ πιο σύνθετη.
Ο ίδιος ο Τραμπ, μέσω αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δήλωσε ότι τα πλήγματα στόχευσαν «θέσεις του ISIS» και προειδοποίησε ότι θα συνεχιστούν εάν δεν σταματήσουν οι επιθέσεις εναντίον χριστιανικών κοινοτήτων. Το Πεντάγωνο έκανε λόγο για νεκρούς μαχητές του Ισλαμικού Κράτους, ενώ ο υπουργός Άμυνας ευχαρίστησε τη Νιγηρία για τη συνεργασία, αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα ακολουθήσουν και άλλες επιχειρήσεις.
Η κυβέρνηση της Νιγηρίας επιβεβαίωσε τα πλήγματα, υπογραμμίζοντας ότι πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας και με σεβασμό στο διεθνές δίκαιο. Ταυτόχρονα, απέρριψε κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς περί «χριστιανικής γενοκτονίας», τονίζοντας ότι η βία στη χώρα δεν είναι θρησκευτικός πόλεμος, αλλά ένα σύνθετο περιφερειακό πρόβλημα ασφάλειας που πλήττει τόσο χριστιανούς όσο και μουσουλμάνους.
Πράγματι, η κατάσταση στη Νιγηρία απέχει πολύ από το απλοϊκό αφήγημα που προβάλλεται από ορισμένους κύκλους στις ΗΠΑ. Η χώρα των 200 εκατομμυρίων κατοίκων αντιμετωπίζει ταυτόχρονα την απειλή ιδεολογικών ένοπλων οργανώσεων, όπως η Boko Haram και το ISWAP, αλλά και εκτεταμένη εθνοθρησκευτική βία. Στην κεντρική ζώνη Middle Belt, συγκρούσεις μεταξύ μουσουλμάνων κτηνοτρόφων και χριστιανών αγροτών για γη και νερό έχουν εξελιχθεί σε μαζικές επιθέσεις, με χιλιάδες νεκρούς και εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένους τα τελευταία χρόνια.
Η απόφαση των ΗΠΑ να πλήξουν στόχους στη βόρεια, κατά πλειονότητα μουσουλμανική, Νιγηρία –και όχι στις περιοχές όπου καταγράφεται η πιο έντονη βία κατά χριστιανικών κοινοτήτων– αναδεικνύει την αντίφαση μεταξύ ρητορικής και πράξης. Παράλληλα, στο εσωτερικό της Νιγηρίας, η κυβέρνηση Τινουμπού δέχεται επικρίσεις ότι τα αμερικανικά πλήγματα συνιστούν παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας, ακόμη κι αν επισήμως δηλώνεται ότι υπήρξε συναίνεση.
Οι επιθέσεις αυτές εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αμερικανικής εμπλοκής στη Δυτική Αφρική, σε μια περίοδο που τα περιφερειακά σχήματα ασφάλειας αποδυναμώνονται και η δραστηριότητα ένοπλων ομάδων αυξάνεται. Ωστόσο, η επιλογή να παρουσιαστεί η κρίση της Νιγηρίας κυρίως μέσα από το πρίσμα μιας «θρησκευτικής γενοκτονίας» κινδυνεύει να συσκοτίσει τις πραγματικές αιτίες της βίας και να περιπλέξει περαιτέρω μια ήδη εύθραυστη κατάσταση.