Ο Ντόναλντ Τραμπ και το επιτελείο του έχουν επιδοθεί στο πιο εκτεταμένο σύνολο διπλωματικών διαπραγματεύσεων υψηλού επιπέδου εδώ και χρόνια, όπου συμμετέχουν ταυτόχρονα η Κίνα , η Ουκρανία, η Ρωσία , το Ιράν , η Μέση Ανατολή και πολλαπλοί εμπορικοί ανταγωνιστές σε όλον τον κόσμο.
Όπως αναρωτιέται σε ανάλυσή του το CNN, το μεγάλο ερώτημα αυτή τη στιγμή, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ αναχωρεί για περιοδεία στον Περσικό και το πρώτο μεγάλο ταξίδι στο εξωτερικό της δεύτερης θητείας του, είναι αν σε αυτή η δίνη των προσπαθειών σύναψης συμφωνιών θα βελτιώσει η στρατηγική θέση της Ουάσιγκτον ή θα καταλήξει να αποξενωθεί από τους συμμάχους της και να ενισχύσει τους εχθρούς της.
Υπάρχει όμως και κάποια ειρωνεία στην εμπλοκή της κυβέρνησης Τραμπ σε τόσα πολλά μέτωπα. Άλλωστε, είναι ο πρόεδρος του «Πρώτα η Αμερική», ο οποίος εξελέγη για να ρίξει τις τιμές στις ΗΠΑ και να φέρει κάποια τάξη τα νότια σύνορα αντί να ρυθμίζει τις συνοριακές διαφορές άλλων κρατών.
Σε κάθε περίπτωση, καλύπτοντας πολλά παγκόσμια ζητήματα, οι συνομιλίες αντικατοπτρίζουν την αποφασιστικότητα του Τραμπ να επιβάλει τις ιδέες και την εξουσία του σε όλο τον κόσμο, καθώς και τις προσπάθειές του να γκρεμίσει πολιτικά, διπλωματικά και οικονομικά συστήματα που είχαν αντέξει εδώ και δεκαετίες.
Οι πολιτικές του ωστόσο ενέχουν σημαντικό κίνδυνο, καθώς τα συχνά μονομερή και ανορθόδοξα σχέδια του Τραμπ να φέρει επανάσταση στο παγκόσμιο εμπόριο, να ασκήσει την αμερικανική εξουσία σε μικρότερα έθνη, να αντιμετωπίσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, να περιορίσει την Κίνα και να σταματήσει την αιματοχυσία στην Ουκρανία θα μπορούσαν να του γυρίσουν μπούμερανγκ.
Είναι δύσκολο να συντονίζεις μια κυβέρνηση που έχει ταυτόχρονη ανάμειξη σε τόσες πολλές γεωπολιτικές κρίσεις.
Διπλωματικός πυρετός με αμφίβολα αποτελέσματα
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ συναντήθηκε με Κινέζους διαπραγματευτές για τους δασμούς στην Ελβετία. Στο Ομάν, μια άλλη ομάδα Αμερικανών αξιωματούχων είχε σκληρές και ασαφείς άμεσες συνομιλίες με Ιρανούς διαπραγματευτές για την αντιμετώπιση του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης. Ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και ο Αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς βοήθησαν στην επίτευξη μιας εκεχειρίας μετά την ανησυχητική πολεμική κλιμάκωση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν. Η πίεση του Τραμπ ανάγκασε τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να συμφωνήσει σε συνομιλίες με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά με κόστος τη βελτίωση της θέσης της Μόσχας.
Χθες Κυριακή, ο Τραμπ δήλωσε ότι η Χαμάς συμφώνησε να απελευθερώσει τον Ένταν Αλεξάντερ, τον τελευταίο εν ζωή Αμερικανό όμηρο στη Γάζα. Η κίνηση αυτή φαίνεται να αποτελεί μια προσπάθεια άσκησης πίεσης στο Ισραήλ σχετικά με τις συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός και την ανθρωπιστική βοήθεια πριν ο Τραμπ μεταβεί στην περιοχή.
Όλα αυτά ήρθαν λίγες ημέρες αφότου ο Τραμπ σύναψε εμπορική συμφωνία με τη Βρετανία και πριν από την αναχώρησή του σήμερα για τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σε ένα ταξίδι που θα αναδείξει την προσωπική του συμπάθεια για τα πλουσιότερα έθνη του κόσμου και την αυξανόμενη πολιτική και οικονομική επιρροή της περιοχής του Κόλπου.
Αυτή η έντονη δραστηριότητα δεν είναι αυτό που πολλοί ειδικοί εξωτερικής πολιτικής ανέμεναν όταν ο Τραμπ επέστρεψε στην εξουσία τον Ιανουάριο, αλλά εμπεριέχει μια υπόσχεση ότι ο πιο ανατρεπτικός Αμερικάνος πρόεδρος στη σύγχρονη ιστορία θα μπορούσε να συγκεντρώσει επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική που θα μετριάσουν τις παγκόσμιες εντάσεις.
Ωστόσο, η διπλωματική δραστηριότητα δεν συνεπάγεται από μόνη της πρόοδο. Πολλές από τις συνομιλίες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τον δασμολογικό πόλεμο του Τραμπ με την Κίνα και εκείνων με το Ιράν – αφού κατέστρεψε μια προηγούμενη πυρηνική συμφωνία με την Τεχεράνη κατά την πρώτη του θητεία – στοχεύουν στον μετριασμό κρίσεων που προκάλεσε ο ίδιος ο πρόεδρος.
Άλλες, όπως η φιλορωσική στάση της κυβέρνησης για τον πόλεμο στην Ουκρανία, εγείρουν αμφιβολίες για το αίσθημα δικαιοσύνης που επικρατεί στην αμερικανική διοίκηση.
Και η αδίστακτη διακοπή της ξένης βοήθειας από τον Οργανισμό Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (US Agency for International Development), ειδικά για την καταπολέμηση του HIV/AIDS, θα μπορούσε να σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι θα βρεθούν αντιμέτωποι με το φάσμα της πείνας ή τον ίδιο τον θάνατο.
Η πιο ανορθόδοξη εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στη σύγχρονη ιστορία
Υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά σε όλες τις πρωτοβουλίες εξωτερικής πολιτικής που έχει πάρει ο Τραμπ.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι διαπραγματεύσεις διεξάγονται από αξιωματούχους που δεν έχουν εμπειρία στην παγκόσμια διπλωματία. Ο φίλος και απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ , ο οποίος ασχολείται βαθιά με τη διπλωματία στη Μέση Ανατολή, την Ουκρανία και το Ιράν, είναι, όπως και ο Τραμπ, επενδυτής ακινήτων. Η εξέχουσα θέση του ταιριάζει με την δυσπιστία του προέδρου απέναντι στους αξιωματούχους της εξωτερικής πολιτικής του κατεστημένου. Όμως μερικές φορές, αυτή η αφέλεια εξελίσσεται σε σημαντικό μειονέκτημα. Ο Γουίτκοφ συχνά βγαίνει από συναντήσεις με τον Πούτιν προωθώντας την παραπληροφόρηση και την επεκτατική προπαγάνδα της Ρωσίας. Ομοίως, ο επί των Οικονομικών Μπέσεντ δεν έχει εμπειρία από τις εξαντλητικές, παρατεταμένες και επίσημες συνομιλίες που προτιμούν οι Κινέζοι αξιωματούχοι στις διαπραγματεύσεις, ειδικά σε περίπλοκα εμπορικά ζητήματα.
Οποιαδήποτε διαπραγμάτευση, ανά πάσα στιγμή, μπορεί να ανατιναχθεί από την ανορθόδοξη και ασταθή προσέγγιση του Τραμπ. Η εμπορική αντιπαράθεση με την Κίνα βυθίστηκε σε μια πραγματική κρίση όταν ο πρόεδρος αύξησε αυθαίρετα τους δασμούς στο 145%, θέτοντας ως πιθανή εξέλιξη το κλείσιμο μιας από τις πιο κρίσιμες εμπορικές σχέσεις στον κόσμο. Πριν από τις συνομιλίες του Σαββατοκύριακου, ο Τραμπ δήλωσε ότι ήταν πρόθυμος να μειώσει τους δασμούς στο 80%. Οι θαυμαστές του Αμερικανού προέδρου βλέπουν σε αυτή την απρόβλεπτη συμπεριφορά την ιδιοφυΐα ενός διαπραγματευτή. Όμως παράλληλα παίζει ρουλέτα με τις παγκόσμιες αγορές – και επομένως με τις συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις εκατομμυρίων Αμερικανών. Η αβεβαιότητα καθιστά μια ύφεση πιο πιθανή.
Η ιδιοτροπία του Τραμπ κρέμεται πάνω από όλες τις διαπραγματεύσεις. Ο διαρκής ρόλος του ως κακού αστυνομικού που εκστομίζει ακραία ρητορική στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο διαπραγματευτικό εργαλείο για τους αξιωματούχους, οι οποίοι μπορούν να υποστηρίξουν ότι μπορεί να εκτροχιαστεί αν οι συνομιλίες αποτύχουν. Και η ικανότητα του Τραμπ να κινείται πέρα από την πεπατημένη μπορεί να δημιουργεί ευκαιρίες που άλλοι πρόεδροι απέρριψαν. Για παράδειγμα, οι διαβόητες συναντήσεις κορυφής κατά την πρώτη του θητεία με τον Βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Γιονγκ Ουν.
Παρότι η διπλωματία κατάφερε να μειώσει τις εντάσεις, η πραγματικότητα είναι ότι τα κράτη ακολουθούν τα δικά τους συμφέροντα εξωτερικής πολιτικής. Η διπλωματία που βασίζεται αποκλειστικά στην προσωπικότητα ενός προέδρου συχνά αποτυγχάνει, και αυτό επιβεβαιώθηκε όταν η στρατηγική του Τραμπ δεν έθεσε τέλος στα πυρηνικά και πυραυλικά προγράμματα της Πιονγιάνγκ.
Η υπερβολική πολιτικοποίηση της κυβέρνησης Τραμπ καθιστά δύσκολη την αξιολόγηση των στρατηγικών εθνικής ασφάλειας. Κάθε φορά που υπάρχει μια μικρή σημαντική πρόοδος, ο πρόεδρος την χαιρετίζει ως μια από τις μεγάλες ιστορικές στιγμές. Και οι κόλακες υφισταμένοι του τροφοδοτούν την επιθυμία του για κολακεία με υπερβολικούς επαίνους.
«Αυτό που είδα ήταν σαν να παρακολουθώ έναν γκραν μάστερ στο σκάκι να παίζει», δήλωσε ο κορυφαίος σύμβουλος του Λευκού Οίκου, Στίβεν Μίλερ, στο Fox News την περασμένη εβδομάδα μετά από μια φλύαρη συνέντευξη Τύπου του Τραμπ με τον Καναδό πρωθυπουργό Μαρκ Κάρνεϊ, κατά την οποία ο πρόεδρος επέμεινε, παραδόξως, ότι ο Καναδάς πρέπει να γίνει η 51η πολιτεία – παρά την επανάληψη του Κάρνεϊ ότι αυτό δεν θα συνέβαινε ποτέ.
Πολλοί αναλυτές συμφωνούν ότι κατά τη διάρκεια αυτών των πρώτων μηνών της δεύτερης θητείας του Τραμπ, υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι η εξωτερική πολιτική του υποκινείται περισσότερο από μια επιθετική επιδίωξη των οικονομικών συμφερόντων των ΗΠΑ, ακόμη και του προσωπικού του κέρδους, παρά από τις παραδοσιακές αμερικανικές αξίες. Θυμίζοντας εποχές της αποικιοκρατίας, ο Τραμπ απαίτησε από την Ουκρανία να προσχωρήσει σε μια συμφωνία με τις ΗΠΑ, βάσει της οποίας θα μοιράζονται τα έσοδα από τον ορυκτό πλούτο της, ως προϋπόθεση για τη συνέχιση της αμερικανικής υποστήριξης.
Η μακροβιότερη πρωτοβουλία εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ αφορά τη Μέση Ανατολή και ξεκίνησε πριν ακόμη αναλάβει τα καθήκοντά του. Και είναι μια κακή διαφήμιση για τη στρατηγική του. Η εμπλοκή του Γουίτκοφ δεν έχει μέχρι στιγμής καταφέρει να σταματήσει τον πόλεμο στη Γάζα καθώς η θανατηφόρα ανθρωπιστική κρίση επιδεινώνεται. Στην πραγματικότητα, ο Τραμπ μπορεί και να έχει χειροτερέψει τα πράγματα. Το σχέδιό του να μετακινήσει τους Παλαιστίνιους και να χτίσει τη «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής» δεν ισοδυναμεί μόνο με εθνοκάθαρση, αλλά έχει ενισχύσει τις εκκλήσεις ακροδεξιών πολιτικών στην κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου για συζητήσεις σχετικά με την κυριαρχία της Γάζας.
Και η εχθρότητα του Τραμπ προς τους συμμάχους των ΗΠΑ ήταν καταστροφική. Ένα αυξανόμενο διατλαντικό ρήγμα έχει κάνει κυβερνήσεις που πάντα υποστήριζαν την Ουάσιγκτον να απομακρυνθούν και να εξετάσουν τις δικές τους ρυθμίσεις ασφαλείας. Αυτό θα μπορούσε να εκπληρώσει έναν από τους στόχους του Τραμπ, που είναι να συνεισφέρουν οι φιλικές χώρες περισσότερα για την άμυνά τους. Όμως την ίδια ώρα θα μπορούσε να διαλύσει ένα σύστημα συμμαχιών που έχει πολλαπλασιάσει την ισχύ των ΗΠΑ για γενιές. Και ο Καναδός Κάρνεϊ προειδοποίησε ότι μια από τις στενότερες γεωπολιτικές φιλίες στην ιστορία – αυτή μεταξύ Οτάβα και Ουάσιγκτον – δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια μετά τις απειλές του Τραμπ να απορροφήσει το έθνος του.
Πηγή: CNN