Ο 12ήμερος πόλεμος του Ιουνίου 2025 μεταξύ του Ιράν και του ισραήλ διέλυσε δεκαετίες μυστικών επιθέσεων, κόκκινων γραμμών και περιορισμού που διαχειριζόταν το εξωτερικό.
Σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, οι πύραυλοι του Ιράν έφτασαν στο Τελ Αβίβ και ισραηλινά αεροσκάφη έπληξαν βαθιά το ιρανικό έδαφος, μετατρέποντας ουσιαστικά αυτό που σιγοβράζονταν από καιρό σε έναν άμεσο και δημόσιο πόλεμο.
Η λεγόμενη εκεχειρία που ακολούθησε δεν ήταν μια σημαντική εξέλιξη, αλλά μια ανάσα. Και οι δύο πλευρές αναδιαμορφώνονται τώρα για μια μακρά αντιπαράθεση που θα εκτείνεται στην περιοχή, θα αναδιαμορφώσει συμμαχίες και θα δοκιμάσει τα όρια της κυριαρχίας των ΗΠΑ στη Δυτική Ασία.
Σύγκρουση προτεραιοτήτων στην Ουάσιγκτον
Με την ολοκλήρωση της επίσκεψης του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου στις ΗΠΑ , η πολιτική για το Ιράν παραμένει σημείο τριβής μεταξύ Τελ Αβίβ και Ουάσινγκτον. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ολοένα και πιο επιφυλακτικός σχετικά με περαιτέρω περιφερειακές εμπλοκές, τάσσεται υπέρ μιας στενής στρατηγικής που επικεντρώνεται στην αποτροπή μιας πυρηνικής έκρηξης χωρίς να δεσμεύεται για βαθύτερη στρατιωτική εμπλοκή.
Εν τω μεταξύ, ο Νετανιάχου επέστρεψε από την Ουάσινγκτον πιέζοντας για μια πολύ πιο συγκρουσιακή προσέγγιση - μια προσέγγιση που επιδιώκει να επιταχύνει την εσωτερική κατάρρευση της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Διαρροές από τις συναντήσεις Νετανιάχου-Τραμπ υποδεικνύουν αποκλίνουσες προτεραιότητες . Αυτό το χάσμα αντανακλά κάτι περισσότερο από τακτικές διαφωνίες, σηματοδοτώντας αντίθετες πολιτικές τελικές αποφάσεις. Για τον Τραμπ, η διπλωματία είναι ένα εργαλείο για τη διαχείριση της κλιμάκωσης. Για τον Νετανιάχου, η αντιπαράθεση είναι η ίδια η στρατηγική. Το Τελ Αβίβ απαιτεί συνθηκολόγηση και όχι περιορισμό.
Μαθήματα από τον πόλεμο
Ο 12ήμερος πόλεμος σηματοδότησε την πρώτη εκτεταμένη άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ. Ενώ οι προηγούμενες συγκρούσεις βασίζονταν σε πόλεμο πληροφοριών και συγκρούσεις δι' αντιπροσώπων, αυτή η σύγκρουση κλιμακώθηκε σε ανταλλαγές πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών πλήρους κλίμακας.
Οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές στόχευσαν πυρηνικές εγκαταστάσεις και κρίσιμες υποδομές βαθιά μέσα στο Ιράν. Εν τω μεταξύ, ιρανικοί βαλλιστικοί πύραυλοι και μη επανδρωμένα αεροσκάφη διείσδυσαν τον ισραηλινό εναέριο χώρο, χτυπώντας στρατιωτικές και μυστικές εγκαταστάσεις , συμπεριλαμβανομένου του Τελ Αβίβ.
Ο πόλεμος διέλυσε μακροχρόνιες υποθέσεις. Το Ιράν χτύπησε τη μεγαλύτερη αμερικανική βάση στη Δυτική Ασία - τη βάση Αλ-Ουντέιντ στο Κατάρ - σηματοδοτώντας την προθυμία του να χτυπήσει άμεσα την Ουάσινγκτον σε απάντηση στις αμερικανικές επιθέσεις σε αρκετές ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, άσκησαν την ικανότητά τους να εμπλακούν στρατιωτικά στο Ιράν, αλλά δεν προχώρησαν σε παρατεταμένη σύγκρουση. Και οι δύο πλευρές, βασιζόμενες στη θεωρία του « υπολογισμένου κινδύνου » του Thomas Schelling, στόχευαν να επιδείξουν ικανότητα και αποφασιστικότητα χωρίς να περάσουν το κατώφλι ενός πλήρους πολέμου.
Βασιζόμενος στην έννοια της «ισοδυναμίας κόστους», η παρατήρηση του Kenneth Waltz ότι «ο πόλεμος γίνεται λιγότερο πιθανός καθώς το κόστος του πολέμου αυξάνεται σε σχέση με τα πιθανά κέρδη», εξηγεί γιατί οι ΗΠΑ υποχώρησαν. Η Τεχεράνη κατέστησε σαφές ότι μια ευρύτερη αμερικανική επίθεση θα αντιμετωπιζόταν με περιφερειακά αντίποινα, απειλώντας τις αγορές ενέργειας και τα αμερικανικά στρατεύματα. Αυτή η πραγματικότητα, περισσότερο από οποιαδήποτε ειρηνιστική παρόρμηση, διαμόρφωσε τη στροφή του Τραμπ προς τη διπλωματία.
Τρία κρίσιμα διδάγματα προέκυψαν:
1. Τα όρια του Ισραήλ
Παρά την αρχική επιτυχία , συμπεριλαμβανομένων των ακριβών επιθέσεων που κατέστησαν δυνατές η βαθιά διείσδυση της Μοσάντ στις ιρανικές μυστικές υπηρεσίες, το Ισραήλ απέτυχε να παραλύσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Το Ιράν αποκάλυψε τις αδυναμίες της πολυεπίπεδης πυραυλικής άμυνας του Ισραήλ, η οποία διαφημιζόταν πολύ.
Ένα παρατεταμένο μπαράζ πυραύλων κατέκλυσε τον Σιδερένιο Θόλο και τους αντίστοιχους, αποδεικνύοντας ότι το Τελ Αβίβ δεν μπορεί να επιτεθεί ατιμώρητα. Όπως παραδέχτηκε το Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας (INSS) του Ισραήλ , το Ιράν μπορεί να «προκαλέσει σημαντική ζημιά στο Ισραήλ σε αντάλλαγμα», παρά την τεχνολογική του υπεροχή.
2. Τα τρωτά σημεία του Ιράν
Η Τεχεράνη, επίσης, εντόπισε αδυναμίες - ιδιαίτερα στην αεράμυνα και την εσωτερική ασφάλεια. Η Ισλαμική Δημοκρατία αναμένεται τώρα να επιταχύνει την απόκτηση προηγμένων ρωσικών ή κινεζικών αμυντικών συστημάτων , να ενισχύσει την εσωτερική αντικατασκοπεία και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα των πυραυλικών συστημάτων της.
3. Οι κόκκινες γραμμές της Ουάσινγκτον
Ο πόλεμος υπενθύμισε στους Ισραηλινούς ηγέτες ότι η αμερικανική πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη - ή η αποχώρησή της - θα μπορούσε να καθορίσει πόσο μακριά θα έφτανε το Ισραήλ εναντίον του Ιράν. Η κυβέρνηση Τραμπ, αν και συμπαθούσε τους ευρύτερους στόχους του Ισραήλ, σαφώς ήθελε να αποφύγει έναν παρατεταμένο πόλεμο.
Αφού βοήθησε το Ισραήλ να χτυπήσει τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, ο Τραμπ ουσιαστικά αγόρασε μια «ήπια έξοδο» δηλώνοντας ότι η αποστολή είχε ολοκληρωθεί και πιέζοντας για κατάπαυση του πυρός. Αυτό, σύμφωνα με το INSS, σήμαινε ότι η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει βία για να σταματήσει μια ιρανική πυρηνική έκρηξη, αλλά όχι για να ανατρέψει την ιρανική κυβέρνηση ή να διεξάγει ανοιχτό πόλεμο για λογαριασμό του Ισραήλ.
Η μακροπρόθεσμη στρατηγική του Τελ Αβίβ
Μετά την κατάπαυση του πυρός, ο στρατηγικός στόχος του Ισραήλ παραμένει σταθερός: να υπονομεύσει την άνοδο του Ιράν, να ματαιώσει τις πυρηνικές και περιφερειακές του φιλοδοξίες και να ευνοήσει τις συνθήκες για εσωτερική κατάρρευση. Αλλά το Τελ Αβίβ γνωρίζει ότι ένας ακόμη μεγάλος πόλεμος θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ.
Έτσι, οι μυστικές επιχειρήσεις βρίσκονται για άλλη μια φορά στο επίκεντρο. Οι δολοφονίες από τη Μοσάντ κατά τη διάρκεια του πολέμου σε βάρος περισσότερων από δώδεκα ανώτερων Ιρανών επιστημόνων καταδεικνύουν την κλίμακα και την ακρίβεια αυτών των προσπαθειών. Η κυβερνοδολιοφθορά έχει επίσης ενταθεί, με επιχειρήσεις που έχουν σχεδιαστεί για να σπείρουν φόβο και αβεβαιότητα εντός των ιρανικών θεσμών. Η καταστολή της Τεχεράνης μετά τον πόλεμο -συμπεριλαμβανομένων εκατοντάδων συλλήψεων για κατασκοπεία- υποδηλώνει επίγνωση της αυξανόμενης απειλής.
Οι αεροπορικές επιδρομές ενδέχεται επίσης να επαναληφθούν σποραδικά, μιμούμενες την προσέγγιση του « κουρέματος του γρασιδιού » που χρησιμοποιείται εναντίον της Χαμάς και της Χεζμπολάχ. Αυτές έχουν σχεδιαστεί για να καταστρέφουν τις ανοικοδομημένες υποδομές, αποφεύγοντας παράλληλα έναν ολοκληρωτικό πόλεμο. Ωστόσο, κάθε χτύπημα διακινδυνεύει αντίποινα και ευρύτερη κλιμάκωση, ειδικά εάν παραβιαστούν οι κόκκινες γραμμές των ΗΠΑ.
Ο κυβερνοπόλεμος, με την ικανότητα άρνησης και την ανατρεπτική του δύναμη, αποτελεί ολοένα και πιο κεντρικό πυλώνα. Αλλά είναι ένα δίκοπο μαχαίρι: το αυξανόμενο κυβερνοοπλοστάσιο του Ιράν, που επιδείχθηκε κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο, απειλεί κρίσιμα ισραηλινά συστήματα.
Το Τελ Αβίβ μπορεί επίσης να επενδύσει στην υποκίνηση εσωτερικών αναταραχών στο εσωτερικό του Ιράν. Αυτό περιλαμβάνει την ενίσχυση ομάδων της αντιπολίτευσης και την εκμετάλλευση εθνοτικών εντάσεων σε ανήσυχες επαρχίες όπως το Αχβάζ, το Μπαλουχιστάν, το Δυτικό Κουρδιστάν και περιοχές με αζερική πλειοψηφία. Ωστόσο, ο πόλεμος προσωρινά ένωσε την ιρανική κοινωνία γύρω από το κράτος, περιορίζοντας την αποτελεσματικότητα αυτών των σχεδίων.
Το Ισραήλ στοχεύει να παρατείνει την αντιπαράθεση χωρίς να προκαλέσει μια περιφερειακή πυρκαγιά – αιμορραγώντας αργά το Ιράν μέσω δολοφονιών, κυβερνοεπιθέσεων και ψυχολογικού πολέμου.
Ο στόχος δεν είναι η νίκη μέσω μάχης, αλλά η κατάρρευση μέσω εξάντλησης, να συντρίψουμε την άμυνα του Ιράν, να διαλύσουμε τις συμμαχίες του και να περιμένουμε την πίεση να διασπάσει το κράτος εκ των έσω.
Η Τεχεράνη προσαρμόζεται
Για το Ιράν, ο πόλεμος λειτούργησε ως αφύπνιση. Η φάση μετά την κατάπαυση του πυρός δεν είναι ειρήνη, αλλά επανεξοπλισμός και αναπροσαρμογή. Ενώ η Τεχεράνη δεν έχει το αποτύπωμα των πληροφοριών του Ισραήλ στην κατεχόμενη Παλαιστίνη, διαθέτει άλλα εργαλεία.
Στο εσωτερικό, η Ισλαμική Δημοκρατία έχει εντείνει την καταστολή της διείσδυσης με πάνω από 700 συλλήψεις για κατασκοπεία, εκτελέσεις έξι πρακτόρων της Μοσάντ και νέα νομοθεσία που επιβάλλει τη θανατική ποινή για την παροχή βοήθειας στο Ισραήλ, τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους ως ισοδύναμη με «διαφθορά επί γης». Το ιρανικό έθνος οχυρώνεται.
Στον κυβερνοχώρο, το οπλοστάσιο του Ιράν γίνεται τρομερό. Χιλιάδες χακαρισμένα ισραηλινά έγγραφα , διαρροές δεδομένων για ισραηλινούς στρατιώτες , σαμποτάζ ραντάρ και συστημάτων επιτήρησης και κυβερνοεπιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές σηματοδότησαν ένα ποιοτικό άλμα. Η Τεχεράνη μπορεί πλέον να χτυπήσει βαθιά μέσα στο Ισραήλ χωρίς να εκτοξεύσει ούτε έναν πύραυλο.
Σε περιφερειακό επίπεδο, το Ιράν θα βασιστεί στο γνωστό έδαφος της ασύμμετρης αποτροπής. Αυτό περιλαμβάνει την υποστήριξη των συμμάχων της στον Λίβανο, το Ιράκ και την Υεμένη, την ενίσχυση της ακρίβειας των πυραύλων και της αεράμυνας, καθώς και τη συνεχιζόμενη κυβερνοπίεση. Στόχος της Τεχεράνης είναι να αυξήσει το κόστος της ισραηλινής επιθετικότητας, αποφεύγοντας παράλληλα την άμεση κλιμάκωση - μέχρι να είναι έτοιμη.
Ο πόλεμος έχει μετατραπεί από μια απροκάλυπτη αντιπαράθεση σε μια μάχη φθοράς και νοημοσύνης. Καμία πλευρά δεν έχει αναδειχθεί νικήτρια. Αλλά και οι δύο προετοιμάζονται για τον επόμενο γύρο.