Οι συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης, που ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος είχε προτείνει, κατέληξαν σε ένα διπλωματικό φιάσκο για τη Μόσχα και σε μια επικοινωνιακή νίκη για το Κίεβο και τους Ευρωπαίους ηγέτες, σύμφωνα με αναλυτές.
Με σκηνικό έναν προσεκτικά ενορχηστρωμένο διάλογο, η Δύση επιχείρησε να αποδείξει στον Ντόναλντ Τραμπ πως ο Πούτιν δεν θέλει την ειρήνη. Η Ρωσία, αντί απάντησης, ενίσχυσε τις επιθέσεις της στην Ουκρανία, την ώρα που ο Τραμπ καλείται να αποφασίσει αν θα σκληρύνει τη στάση του απέναντι στον άνθρωπο που κάποτε αποκαλούσε «έξυπνο».
Η ειρήνη στην Ουκρανία παραμένει τόσο άπιαστη όσο και όταν τα ρωσικά τανκς πέρασαν για πρώτη φορά τα σύνορά της τρία χρόνια πριν. Οι συνομιλίες αυτής της εβδομάδας στην Κωνσταντινούπολη, τις οποίες πρότεινε ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν, δείχνουν ότι δεν είναι ακόμη έτοιμος να προχωρήσει σε συμφωνία. Μπορεί, επίσης, να δείχνουν στον Αμερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, ότι ο Ρώσος ηγέτης αποτελεί το πραγματικό το εμπόδιο για την ειρήνη, όπως ισχυρίζονται οι Ουκρανοί και οι Ευρωπαίοι υποστηρικτές τους, όπως αναφέρει σε ανάλυσή της η Wall Street Journal.
Η Ουκρανία, η Ευρώπη και η Ρωσία επιδόθηκαν σε μια συντονισμένη διπλωματική σκηνοθεσία στην Τουρκία, με στόχο να κερδίσουν την εύνοια του Αμερικανού προέδρου.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι πρόβαλε την εικόνα του διαλλακτικού ηγέτη, εκφράζοντας την ετοιμότητά του για συνάντηση με τον Πούτιν και εντείνοντας τις επαφές του με κορυφαίους Δυτικούς παράγοντες.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, από την πλευρά τους, βοήθησαν τον Ζελένσκι να προσαρμόσει την προσέγγισή του μετά την αντιπαράθεσή του με τον Τραμπ και τον αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς στον Λευκό Οίκο.
Το τέχνασμα του Πούτιν βασίστηκε κυρίως στην απουσία του, αναθέτοντας τη διαχείριση των πρώτων εδώ και τρία χρόνια απευθείας ειρηνευτικών συνομιλιών με την Ουκρανία σε σχετικά δευτεροκλασάτους αξιωματούχους, παρόλο που ο ίδιος είχε προτείνει τις διαπραγματεύσεις. Η άρνησή τους να εξετάσουν την πρόταση του Τραμπ για 30ήμερη κατάπαυση του πυρός ουσιαστικά πάγωσε τη διαδικασία.
Αντ’ αυτού, ο στρατός του Πούτιν ενέτεινε τον βομβαρδισμό της Ουκρανίας ακόμα και κατά τη διάρκεια των συνομιλιών. Λίγες ώρες μετά τη συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη, ένα ρωσικό drone χτύπησε λεωφορείο στη βορειοανατολική ουκρανική περιφέρεια του Σούμι, σκοτώνοντας εννέα ανθρώπους και τραυματίζοντας τέσσερις. Οι τοπικές αρχές κήρυξαν πένθος και χαρακτήρισαν την επίθεση έγκλημα πολέμου με στόχο πολιτικό μεταφορικό μέσο.
Ο Πούτιν δεν κάνει πίσω στις απαιτήσεις του
Ο Πούτιν έχει δείξει ότι οι απαιτήσεις του δεν έχουν αλλάξει από την αρχή του πολέμου. Αυτές περιλαμβάνουν εδαφικές παραχωρήσεις από το Κίεβο, μια ριζικά περιορισμένη ουκρανική στρατιωτική δύναμη και εγγυήσεις ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ και ότι δεν θα σταθμεύσουν ποτέ στρατεύματα του ΝΑΤΟ στο ουκρανικό έδαφος.
Η Μόσχα υποστηρίζει ότι μια κατάπαυση του πυρός θα εξυπηρετούσε μόνο τα συμφέροντα του Κιέβου, δίνοντας στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις χρόνο να ανασυνταχθούν και να επανεξοπλιστούν.
Έχει ισχυριστεί ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία θα χειροτερεύει με τον χρόνο για το Κίεβο, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις προελαύνουν πιο βαθιά στην Ουκρανία. Πλέον, οι ουκρανικές και δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών αναφέρουν ότι η Ρωσία συγκεντρώνει στρατεύματα στην ανατολική Ουκρανία, προετοιμάζοντας μια νέα επίθεση, με προφανή στόχο να καταλάβει περισσότερο έδαφος πριν δεσμευτεί σε οποιαδήποτε σοβαρή διαπραγμάτευση.
Στέλνοντας μια αντιπροσωπεία χαμηλού επιπέδου, πανομοιότυπη με εκείνη που είχε στείλει στην Τουρκία το 2022, ο Πούτιν έδειξε ξεκάθαρα ότι σκοπεύει να προβάλλει απαιτήσεις που η Ουκρανία πιθανότατα θα θεωρήσει απαράδεκτες, δήλωσε ο Τόμας Γκράχαμ, διακεκριμένος ερευνητής στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. Ο Γκράχαμ σημείωσε ότι κατά τη διάρκεια εκείνων των συνομιλιών, στις αρχές του πολέμου, ο ρωσικός στρατός είχε υποστεί πλήγματα κατά την εισβολή του, αλλά όχι ακόμα τις τόσο καταστροφικές που ακολούθησαν στο τέλος του ίδιου χρόνου, που αμαύρωσαν τη φήμη της Ρωσίας ως χερσαίας δύναμης.
Η σκληροπυρηνική στρατηγική του Πούτιν διατρέχει τον κίνδυνο να εκνευρίσει τον Τραμπ, ο οποίος τον τελευταίο καιρό φαίνεται ενοχλημένος από την αδιαλλαξία του Ρώσου ηγέτη και αντιμετωπίζει αυξανόμενη πίεση στο εσωτερικό να ενισχύσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, επίσης, διέκριναν την ευκαιρία να πείσουν επιτέλους τον εξοργισμένο Τραμπ να κάνει περισσότερα για να υποστηρίξει το αίτημά του για κατάπαυση του πυρός.
«Ο Πούτιν έβαλε τον εαυτό του ξεκάθαρα στη λάθος πλευρά, μη εμφανιζόμενος», δήλωσε το βράδυ της Πέμπτης ο καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, προσθέτοντας ότι κανείς δεν μπορεί να πει πως η Ευρώπη δεν έχει καταβάλει αρκετές προσπάθειες για να τερματιστεί ο πόλεμος.
«Θα προσπαθήσουμε τώρα με κάθε τρόπο να ενισχύσουμε την Ουκρανία ώστε να μπορεί να αμυνθεί απέναντι στη ρωσική επίθεση, και ο Πούτιν θα καταλάβει τελικά ότι δεν μπορεί να συνεχίσει έτσι», δήλωσε ο συντηρητικός Γερμανός ηγέτης.
Η συνάντηση της Παρασκευής στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ των ουκρανικών και ρωσικών αντιπροσωπειών αποτέλεσε την κορύφωση μιας προσεκτικά σχεδιασμένης διπλωματικής κίνησης από τους ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Βρετανίας και της Πολωνίας. Μετά την αντιπαράθεση του Ζελένσκι με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο, τον συμβούλευσαν να αποδεχθεί άνευ όρων τις απαιτήσεις του Τραμπ, συμπεριλαμβανομένης της έκκλησης για κατάπαυση του πυρός.
Οι τέσσερις ηγέτες είχαν αρκετές τηλεφωνικές επικοινωνίες με τον Ζελένσκι προτού τον επισκεφθούν στο Κίεβο την περασμένη εβδομάδα, όπου τον καθοδήγησαν για το πώς να διαχειριστεί την απρόβλεπτη προσέγγιση του Τραμπ στη διαμεσολάβηση για ειρηνευτική συμφωνία. Κατόπιν, η ομάδα τηλεφώνησε αυθόρμητα στον Τραμπ στο κινητό του, για να τον ενημερώσει ότι ο Ζελένσκι αποδέχεται πλήρως τις προτάσεις του για κατάπαυση του πυρός.
Στη συνέχεια, απηύθυναν τελεσίγραφο στον Πούτιν να αποδεχθεί κατάπαυση του πυρός ή θα αντιμετωπίσει κυρώσεις κατά των ζωτικών για τη Ρωσία εξαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ευρωπαίοι διπλωμάτες δηλώνουν ότι η νέα αυτή αποφασιστικότητα κατέστη δυνατή χάρη στην αλλαγή ηγεσίας στη Γερμανία, όπου ο Μερτς είναι πλέον πρόθυμος να αποδεχθεί σκληρότερες κυρώσεις κατά της Μόσχας.
Αιφνιδιασμένος από τη διπλωματική επίθεση, ο Πούτιν πρότεινε τότε μια ειρηνευτική σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη, στην οποία όμως αρνήθηκε να παραστεί, στέλνοντας αντ’ αυτού κατώτερους εκπροσώπους χωρίς ευρεία εντολή για διαπραγματεύσεις.
Ποιος θα πείσει τον Τραμπ;
Η πρωτοβουλία της ΕΕ, την οποία Ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε πως σχεδίασαν για να πείσουν τον Τραμπ ότι ο Πούτιν είναι εκείνος που απορρίπτει τη διαμεσολάβησή του, αποτελεί μια σημαντική επιτυχία τόσο για τον Ζελένσκι όσο και για τους Ευρωπαίους ομολόγους του, που εδώ και καιρό δυσκολεύονταν να αντικρούσουν την κριτική του Τραμπ ότι δεν κάνουν αρκετά για να τερματίσουν τον μεγαλύτερο χερσαίο πόλεμο στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Αυτό επέτρεψε στην Ευρώπη να γίνει επιτέλους η πλευρά της ειρήνης», δήλωσε ο Ίβαν Κράστεφ, συνεργάτης του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών της Βιέννης, ο οποίος έχει συναντήσει τον Ρώσο πρόεδρο αρκετές φορές.
Το βάρος πλέον πέφτει στον Πούτιν να εξηγήσει στον Τραμπ γιατί απορρίπτει την πρωτοβουλία του για κατάπαυση του πυρός, παρά την προσφορά του Ζελένσκι και την υποστήριξη των Ευρωπαίων συμμάχων του, αλλά και ηγετών από χώρες όπως η Τουρκία και η Βραζιλία, πρόσθεσε ο Κράστεφ.
«Από την πρώτη στιγμή, όλο αυτό είχε στοιχεία τσίρκου», δήλωσε ο Γκράχαμ από το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. «Ήταν μια παράσταση για ένα και μόνο άτομο και στο τέλος το ερώτημα είναι ποιος πιστεύει ο Τραμπ ότι έδωσε την καλύτερη παράσταση;»
Ο Τραμπ, ο οποίος βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή για μια σειρά επίσημων επισκέψεων, προχώρησε σε μερικά αινιγματικά σχόλια σχετικά με το ενδεχόμενο να συμμετάσχει ο ίδιος στις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης μέχρι που έγινε σαφές ότι ο Πούτιν δεν θα παρίστατο.
Η επιμονή του Πούτιν να εκπροσωπηθεί η Ρωσία μόνο από κατώτερους βοηθούς απέκλεισε κάθε πιθανότητα σοβαρής διαπραγμάτευσης ή δέσμευσης για κατάπαυση του πυρός, κάνοντάς τον να φαίνεται προσβλητικός απέναντι στον Τραμπ, δήλωσε ο Σινάν Ουλγκέν, διευθυντής του ινστιτούτου σκέψης Edam με έδρα την Κωνσταντινούπολη.
Ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, φάνηκε να διαμαρτύρεται για την παρουσία της υποβαθμισμένης ρωσικής αντιπροσωπείας, λέγοντας ότι μόνο μια συνάντηση μεταξύ Τραμπ και Πούτιν θα μπορούσε να οδηγήσει σε ουσιαστική πρόοδο.
Ο Ζελένσκι εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο την κατάσταση, δηλώνοντας στους δημοσιογράφους πριν από τις συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη: «Ο Τραμπ πρέπει να πιστέψει ότι ο Πούτιν λέει ψέματα».
Η ΕΕ, στο μεταξύ, προετοιμάζεται να αυξήσει την πίεση προς τη Μόσχα. Αυτή τη στιγμή καταρτίζει νέο πακέτο κυρώσεων που περιλαμβάνει την απαγόρευση του Nord Stream 2, του βασικού αγωγού φυσικού αερίου που συνδέει τη Ρωσία με τη Γερμανία.
Ο αγωγός είχε ολοκληρωθεί στα τέλη του 2021 αλλά δεν τέθηκε ποτέ σε λειτουργία λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Τμήμα του ανατινάχθηκε το 2022 από ομάδα Ουκρανών κομάντο και πολιτών δυτών.
Πράγματι, οι ευρωπαϊκοί ελιγμοί αυτής της εβδομάδας φαίνεται πως αποσκοπούσαν εν μέρει στο να εντείνουν την πίεση προς τις ΗΠΑ ώστε να συμμετάσχουν στην αυστηροποίηση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, δήλωσε ο Τζον Χερστ, συνταξιούχος Αμερικανός διπλωμάτης και ανώτερος διευθυντής του Atlantic Council στην Ουάσιγκτον.
Παραμένει όμως το ερώτημα αν ο Αμερικανός πρόεδρος είναι πρόθυμος να ασκήσει την εξουσία του για να αυξήσει την πίεση στον Ρώσο ομόλογό του ώστε να κινηθεί προς την ειρήνη—και ειδικά αν θα αποφασίσει να κλείσει τη βασική οικονομική αρτηρία της Ρωσίας: τις εξαγωγές ενέργειας.
Για να συμβεί αυτό, «πρέπει να καταστεί σαφές στον Τραμπ ότι δεν η Μόσχα δεν έχει τη βούληση να προσέλθει σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις», είπε ο Ουλγκέν. «Δεν είναι σαφές ότι ο Τραμπ το έχει αντιληφθεί αυτό».