Έντονο παρασκήνιο έχει αναπτυχθεί το τελευταίο διάστημα για το θέμα της διαδοχής του Αρχιεπισκόπου Κύπρου. Σύμφωνα με τοπικά Μέσα , οι τόνοι έχουν πέσει ενώ αναπτύσσονται σειρά επαφών και πρωτοβουλίες ώστε να μειωθούν οι εντάσεις, των προηγούμενων μηνών με αφορμή τη κόντρα Ιεραρχών με τον κ. Χρυσόστομο λόγω του ουκρανικού.
Αν και κατά το παρελθόν κάποιοι ζητούσαν από τον Αρχιεπίσκοπο να παραιτηθεί λόγω των προβλημάτων υγείας ,πλέον δεν θέτει κανείς τέτοιο ζήτημα γιατί δεν ταιριάζει σε εκπροσώπους της Εκκλησίας αλλά και γιατί μια ενδεχόμενη αποστρατεία του Χρυσόστομου δεν σημαίνει αυτόματα ότι δεν θα επηρεάσει τις εξελίξεις.
Μετά τη δήλωση του Αρχιεπισκόπου για κάποιες κινήσεις ιεραρχών «να έχουν υπόψιν οι Άγιοι αδελφοί ότι ακόμη είμαι Αρχιεπίσκοπος. Δεν πέθανα. Ζω», οι φερόμενοι ως διαδοχοί του έκαναν πίσω καθώς πρόεκυψε και η εισβολή των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία.
Μετά την εξέλιξη αυτή οι βασικοί διεκδικητές του Θρόνου κρατάνε χαμηλούς τόνους σε μια προσπάθεια να αναθερμάνουν τις σχέσεις του με το Φανάρι.
Η ισχυρή τριάδα των διεκδικητών παραμένουν ο μητροπολίτης Πάφου Γεώργιος που στηρίζεται από τον Χρυσόστομο και οι Λεμεσού Αθανάσιος και Ταμασσού Ησαΐας. Κανείς ωστόσο δεν μπορεί να αγνοήσει και τον Μόρφου Νεόφυτο ο ποίος παραμένει δημοφιλής.
Ο Λεμεσού έχει αποδοχή στις τάξεις των λαϊκών , είναι τυπολάτρης και ήταν συνυποψήφιος του Χρυσόστομου.
Ο Μόρφου Νεόφυτος έχει αποκτήσει μια άριστη σχέση με τους πιστούς εκτός Κύπρου μέσω τον social media ειδικά τα χρόνια της πανδημία.
Ο μητροπολίτης Ταμασσού είναι ένα πρόσωπο το οποίο ,ανεξάρτητα από τις εκλογές, θα παίξει ρόλο στην Εκκλησία της Κύπρου. Θεωρείται άτομο ανοικτό σε νέες ιδέες και αναπτύξει σημαντικό φιλανθρωπικό έργο.
Λόγω του ότι ο Πάφου είναι πρώτος τη τάξει Ιεράρχης και ο άνθρωπος ο οποίος θα είναι τοποτηρητής του θρόνου σε περίπτωση που παραιτηθεί ο Χρυσόστομος.Είναι μετριοπαθής , έχει έργο να επιδείξει αλλά δεν το εμφανίζει ως προσωπική επιτυχία.
Ως ανοικτός σε νέες ιδέες εμφανίζεται και ο ο μητροπολίτης Κωνσταντίας Βασίλειος, ο οποίος εκπροσώπησε την Εκκλησία της Κύπρου στο εξωτερικό επί μακρόν.Θεωρείται ικανός και άτομο που δεν έχει προκαλέσει ιδιαίτερα.
Σημαντικό ρόλο σε όλη τη διαδικασία πάντα έπαιζαν και θα συνεχίσουν να παίζουν τα κόμματα. Ο κ.Χρυσόστομος έχει πλέον ταχθεί υπέρ της στήριξης του κ.Νίκου Χριστοδουλίδη του ΔΗΣΥ και αυτό πρακτικά σημαίνει οτι οι εξελίξεις στα πολιτικά θα επηρεάσουν άμεσα και τα εκκλησιαστικά.
Κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει και τους οικονομικούς παράγοντες οι οποίοι θεωρούνται εκ των βασικών παραγόντων οι οποίοι ρυθμίζουν τα της εκλογής καθώς ο προεκλογικός αγώνας απαιτεί μεγάλη κινητοποίηση λόγω της συμμετοχής των λαϊκών.
Τα επιτελεία των υποψηφίων ιεραρχών πραγματοποίησαν ήδη επαφές όχι μόνο με πιστούς αλλά και με κόμματα και το τοπίο έχει εν πολλοίς διαμορφωθεί, αν και το γεγονός ότι διανύουμε και προεκλογική περίοδο για ανάδειξη νέου Προέδρου της Δημοκρατίας, ίσως διαφοροποιήσει τον βαθμό εμπλοκής κομμάτων και σχηματισμών.
Οι επόμενες αρχιεπισκοπικές, όποτε αυτές διεξαχθούν, θα είναι καθοριστικές υπό την έννοια ότι αναλόγως του ποιος θα εκλεγεί, ίσως οδηγήσει σε αλλαγή πλεύσης την όλη προσέγγιση της Εκκλησίας. Κάποιοι θέτουν το ερώτημα: Βήματα στο αύριο ή επιστροφή στο χθες; Την απάντηση θα δώσει ο λαός.
Σύμφωνα με το καταστατικό:
-Αμέσως μετά τη χηρεία του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου, ο πρώτος, κατά την τάξη, από τους εν ενεργεία Μητροπολίτες (στην προκειμένη περίπτωση ο Μητροπολίτης Πάφου Γεώργιος) αναλαμβάνει την προσωρινή διοίκηση του, ως Τοποτηρητής, μέχρι την εκλογή και ενθρόνιση του νέου Αρχιεπισκόπου. Αν ο καλούμενος στην τοποτηρητεία κωλύεται, η αποποιείται, αναλαμβάνει ο επόμενος, κατά την τάξη, από τους εν ενεργεία Μητροπολίτες.
-Ο Τοποτηρητής ασκεί την προσωρινή διοίκηση της Αρχιεπισκοπής μόνο στα συνήθη και απαραίτητα, για την εύρυθμη λειτουργία της, χωρίς να επιτρέπεται κατά τα λοιπά οποιαδήποτε μεταβολή στο καθεστώς είτε των προσώπων είτε των πραγμάτων.
Κατά το άρθρο 20 του Καταστατικού, εκλόγιμοι για τον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο είναι: α) Όλοι οι Αρχιερείς της Εκκλησίας της Κύπρου, και όσοι έχουν τα, κατά το άρθρο 30, προς αρχιερατεία προσόντα. Στο άρθρο 30 προνοείται πως εκλόγιμοι προς αρχιερατεία είναι οι άγαμοι κληρικοί (πρεσβύτεροι ή διάκονοι) που έχουν τα εξής προσόντα: α) Πτυχίο αναγνωρισμένης Ορθόδοξης Θεολογικής Σχολής, β) δεκαετή ευδόκιμη διακονία με την ιδιότητα του κληρικού ή μοναχού, και γ) ηλικία τριανταπέντε ετών συμπληρωμένη.
Επίσης με το άρθρο 21, ο Τοποτηρητής του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου έχει την υποχρέωση να στείλει, εντός δέκα ημερών από τη χηρεία του Θρόνου, δύο εγκυκλίους, μία προς τους εφημέριους, με την οποία εντέλλεται την κατάρτιση ή αναθεώρηση, των εκλογικών καταλόγων, εντός δεκαπέντε ημερών από την έκδοση της εγκυκλίου, και μία δεύτερη προς όλο το πλήρωμα της Εκκλησίας, με την οποία ορίζει την ημέρα για την εκλογή του τριπροσώπου, εντός σαράντα ημερών από τη χηρεία τού Θρόνου. Η παράταση των προθεσμιών είναι δυνατή μόνο για εξαιρετικούς λόγους, με απόφαση της Ιεράς Συνόδου.
Με βάση το Καταστατικό της Εκκλησίας, η διαδικασία εκλογής, για την ανάδειξη Αρχιεπισκόπου, διεξάγεται σε δύο στάδια: α) Την κατάρτιση του τριπροσώπου, με καθολική ψηφοφορία, και β) την εκλογή τού Αρχιεπισκόπου από την Ιερά Σύνοδο.
Δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, ηλικίας άνω των δεκαοκτώ ετών, όσοι διαμένουν μόνιμα, τουλάχιστον από ενός έτους, στην Κύπρο, και είναι εγγεγραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο ψηφοφόρων, ο οποίος εγκρίνεται από την Ιερά Σύνοδο.