Δεν είναι εντυπωσιακή. Δεν έχει ρίζες στο Βυζάντιο. Συνδέθηκε ωστόσο με την νεώτερη ιστορία της χώρας αφού εκεί , στην Αγία Παρασκευή Κουγκίου στο Σούλι παίχτηκε το τελευταίο δράμα στη μάχη των Σουλιωτών με τις δυνάμεις του Αλή πασά με πρωταγωνιστή τον καλόγερο Σαμουήλ.
Η μονή κτίστηκε το 1973 από τον Σαμουήλ και ανατινάχτηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1803.
Ο τόπος καταγωγής του Σαμουήλ δεν είναι γνωστός. Πιθανολογείται ότι κατάγονταν από τα περίχωρα της Παραμυθιάς .Άλλοι υποστηρίζουν οτι κατάγεται από την Άνδρο. Ο Σαμουήλ όντως έχει σχέση με την Άνδρο αφού εκάρη μοναχός στη μονή του Αγίου Νικολάου του Εν Μύροις.
Η παράδοση τον θέλει να είναι μαθητής του Κοσμά του Αιτωλού και να εμφανίζεται στο Σούλι κατά την έναρξη του αγώνα των Σουλιωτών κατά του Αλή. Στο Σούλι αφού έκτισε τη μονή της Αγίας Παρασκευής, άρχισε να υψώνει γύρω από αυτή τείχος. Ένα τείχος μπροστά και πίσω από το οποίο έγιναν πολλά. Άλλοι μιλούν για προδοσίες, άλλοι "φθοροποιές συμβουλές" προς τους αγωνιστές και άλλοι για έριδες μεταξύ των φατριών που είχαν ολέθρια αποτελέσματα για το Σούλι και τους Σουλιώτες.
Όπως και να εξελίχτηκε η κατάσταση, γύρω από "το τειχόκαστρο" της μονής έγιναν πολλά που καταγράφτηκαν ως κορυφαία ιστορικά γεγoνότα. Αν και το υπόλοιπο Σούλι είχε κυριευτεί από τις δυνάμεις του Βελή, το Κούγκι αντιστέκεται.
Περίπου 600 αγωνιστές μεταξύ των οποίων και η φάρα των Τζαβελαίων γύρω από τον Σαμουήλ δεν επιτρέπουν στους Τούρκους να πλησιάσουν. Κάποιοι κατηγορούν τον Κουτσονίκα για προδοσία.
Στις 11 Δεκεμβρίου ο Φώτος Τζαβέλας, ο οποίος είχε ελευθερωθεί από τον Αλή πήγε στο Κούγκι με σκοπό να πάρει την φάρα του.Στις 16 Δεκεμβρίου αποχωρούν οι πολιορκημένοι της Αγίας Παρασκευής.
Στη μονή έμεινε ο Σαμουήλ με άλλους πέντε Σουλιώτες για να παραδώσουν τα πολεμοφόδια αλλά όταν κάποιος Τούρκος που συμμετείχε στην επιτροπή παραλαβής τους μίλησε προσβλητικά γεγονός που εξόργισε τον καλόγερο οποίος έβαλε φωτιά στην πυρίτιδα.
Κάποιοι υποστηρίζουν οτι τη φωτιά την έβαλε ο Φώτος Τζαβέλας οταν ο Σαμουήλ ζήτησε χρήματα για τα πολεμοφόδια που τα είχε προμηθευτεί με δικά του έξοδα.
Το τι έγινε γύρω από το Κούγκι προσπαθεί να περιγράψει το δημοτικό τραγούδι: "Μπρε ν 'αναθεμά σε Μποτζαρη και εσένα Κουτζονίκα, με τη δουλιά που κάμεταν τούτο το καλοκαίρη ,μπάσατε τον Βελήπασιά μέσα στο κακοσούλι".
Το 1936 στα ερείπια της μονής έγινε για πρώτη φορά μια θεατρική παράσταση για να τιμηθούν οι αγώνες ων Σουλιωτών.
Το 1962 οι Σ.Δακαρης και Σπ.Μουσελίμης έκαναν ανασκαφές στη μονή και ένα χρόνο αργότερα με έξοδα του καπνέμπορα Σωτήρη Παπαθανασίου έγινε η αναστήλωση.