Από μακριά μοιάζει με ένα μικρό φρούριο επιβλητικό , λόγω της θέσης του , με θέα το γαλάζιο των Κυκλάδων, μόλις επτά χιλιόμετρα από το λιμάνι του Γαυρείου στην Άνδρο .Πίσω από την μικρή πόρτα στο μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής αποκαλύπτεται ένας άλλος κόσμος όλο μεγαλοπρέπεια, απλότητα αλλά και με έντονα τα σημάδια της εκκλησιαστικής ιστορίας του νησιού .
Ένα μοναστήρι, που μέσα από τους θολωτούς διαδρόμους και τις πεντακάθαρες λιθόστρωτες αυλές το ναό δεξιά της εισόδου να κρύβει "μυστήριον και δόξαν θεού" .Δύο είναι οι μοναχές οι οποίες φροντίζουν για τα πάντα και με τη βοήθεια κάποιων πολιτών υποδέχονται τους πιστούς που φτάνουν ως εδώ από όλη την Ελλάδα.
Η ανέγερση της Μονής της Ζωοδόχου Πηγής Αγίας , σύμφωνα με την παράδοση της περιοχής συνδέεται με το όραμα ενός απλού ανθρώπου στον οποίο η Παναγία υπέδειξε την σημερινή τοποθεσία . Σύμφωνα με την παράδοση ,βορειότερα της μονής , εργάτες έχτιζαν ένα μοναστήρι αλλά το έργο προχωρούσε μετ, εμποδίων γιατί τα εργαλεία κάθε βράδυ για κάποιον άγνωστο λόγο εξαφανίζονταν.
Ένας κάτοικος του νησιού λοιπόν, ο οποίος αντιμετώπιζε πρόβλημα με τα μάτια του περνούσε από την περιοχή .Κατά την διαδρομή δίψασε , αλλά νερό δεν εύρισκε. Τότε πέρασε μπροστά του ένας τράγος με βρεγμένο "το γεννειόν του" .Κατάλαβε ότι κάπου υπήρχε πηγή και όταν την πλησίασε είδε μπροστά του μια γυναίκα στην οποία μετέφερε το πρόβλημα υγείας που αντιμετώπιζε. Η γυναίκα τον προέτρεψε να πλύνει τα μάτια του με το νερό της πηγής και ότι θα θεραπευτεί, όπως και έγινε. Όπως του αποκάλυψε ήταν η Παναγία και του ζήτησε να πάει στους εργάτες που έχτισαν το μοναστήρι να εγκαταλείψουν τις εργασίες και να κτίσουν νέο στη σημερινή θέση. Οι εργάτες υπάκουσαν και άρχισαν να κτίζουν το μοναστήρι στη σημερινή του θέση όπου είχε αναπτυχθεί αρχαίος οικισμός.
Ο ακριβής χρόνος ανέγερσης της μονής δεν έχει προσδιοριστεί. Ο Διονύσιος ο οποίος καταγόταν από την Άνδρο και διετέλεσε μητροπολίτης Ξάνθης την περίοδο 1861 -1867 αναφέρει ότι στο χώρο λειτουργούσε βυζαντινή σχολή και ότι το 842 μετά την αναστήλωση των εικόνων καθιερώθηκε ως στραυροπηγιακή .Ωστόσο τα στοιχεία του ελέγχονται ως προς την ακρίβεια τους αφού δεν αναφέρει πηγές.
Πέρα από τους θρύλους και τις εικασίες η πρώτη επίσημη χρονολογία είναι αυτή του 1325 η οποία αναγράφεται σε αργυρή εικόνα η οποία βρίσκεται στον ναό. Επίσης στη μονή υπάρχει και έγγραφο που φέρει ημερομηνία 31 Ιανουαρίου του 1400.Οι δύο αυτές χρονολογίες αποδεικνύουν ότι ο ναός υπήρχε κατά τον 14 αιώνα και πολύ πιθανόν και πριν από αυτόν.
Η μονή ,φαίνεται να καταστρέφεται όταν οι Φράγκοι εγκαταλείπουν την Άνδρο και ανακαινίζεται αμέσως μετά από τους μοναχούς Μακάριο Δελαγραμμάτικα και Στρατόνικο Στρατηγόπουλο μάλλον το 1578.Η περίοδος της ακμής της αρχίσει όταν νέοι μοναχοί έρχονται για να μονάσουν εδώ .Το 1603 αλλά και το 1717 στη μονή γίνονται διάφορα έργα που ενισχύουν την επιρροή της.
Το 1819 ο μοναχός Ιωαννίκιος , προφανώς μέλος της Φιλικής εταιρείας φροντίζει για την οχύρωση της. Από τότε και μέχρι το 1831 ο μοναχός έχτισε νέα κελιά αλλά και άλλους χώρους δαπανώντας την δική του περιουσία αλλά και αυτή της μονής.
Προς το τέλος του 17ου αιώνα το μοναστήρι είχε σύμφωνα με μαρτυρίες 100 μοναχούς ο αριθμός των οποίων το 1836 είχε περιοριστεί στους 51. Και εδώ όπως και στα περισσότερα μοναστήρια των Κυκλάδων απαγορεύονταν η είσοδος στις γυναίκες.
Το 1928 το μοναστήρι μετατράπηκε σε γυναικείο και παραμένει μέχρι σήμερα.
Η εκκλησία του μοναστηριού είναι βυζαντινού ρυθμού με ξυλόγλυπτο τέμπλο και η ζωγραφική του διακόσμηση χρονολογείται στη μεταβυζαντινή περίοδο. Ακόμα, υπάρχουν εικόνες του 14ου και 16ου αιώνα.Ενώ σημαντική είναι η βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία και χειρόγραφα, αλλά και το μουσείο με ιερά άμφια και σκεύη, και μια μικρή συλλογή προϊστορικών εργαλείων.