Ο Στάλιν τους φοβόταν, αλλά ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει μάθει να αξιοποιεί τους στρατιώτες που επιστρέφουν από την Ουκρανία ως μια πολύτιμη βάση στήριξης.
Ο ταγματάρχης Αμίρ Αρκαμάκοφ έχει διοικήσει στρατιωτική μονάδα στην Τσετσενία, υπηρέτησε στη Συρία, είχε υπό την εποπτεία του ένα τάγμα στην Ουκρανία και συμμετείχε σε τρεις παρελάσεις για την Ημέρα της Νίκης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας. Πλέον έχει εισέλθει στον χώρο της ρωσικής πολιτικής.
Ο 30χρονος βετεράνος ανήκει σε ένα συνεχώς αυξανόμενο σύνολο Ρώσων στρατιωτών που έχουν επιλεγεί για να καταλάβουν κυβερνητικές θέσεις αφού υπηρέτησαν στην Ουκρανία. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν τούς περιγράφει ως μια ομάδα σκληραγωγημένων πολεμιστών που «δεν υποχωρούν, δεν εξαπατούν και δεν προδίδουν», ενώ οι υφιστάμενοί του τούς αξιοποιούν για να προσδώσουν ένα αίσθημα ηρωισμού στις δικές τους πολιτικές σταδιοδρομίες.
Τα πρόσωπα των βετεράνων κοσμούν διαφημιστικές πινακίδες που καλύπτουν τους δρόμους των πόλεων. Προσκαλούνται να δώσουν διαλέξεις σε σχολεία, κάποια από τα οποία έχουν μετονομαστεί προς τιμήν τους. Οι τηλεοπτικοί παρουσιαστές εξυμνούν τα κατορθώματά τους στα μέτωπα και τους καλούν σε τηλεοπτικά στούντιο, όπου γίνονται δεκτοί χειροκροτήματα.
«Ο άνθρωπος δεν είναι φτιαγμένος για ειρήνη»
«Ο άνθρωπος δεν είναι φτιαγμένος για ειρήνη, αλλά για πόλεμο», δήλωσε πέρυσι σε μια εκπομπή ο παρουσιαστής της κρατικής τηλεόρασης, Βλαντιμίρ Σολοβιόφ, εκφράζοντας ένα αίσθημα που πλέον βρίσκει ευρεία αποδοχή, παρά τους εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσους νεκρούς στην Ουκρανία.
Ο πόλεμος έχει μεταμορφώσει την αντίληψη για τη στρατιωτική υπηρεσία στη Ρωσία, η οποία επί μακρόν θεωρούνταν καταφύγιο για τους αμόρφωτους, τους ανειδίκευτους ή όσους δεν μπορούσαν να βρουν αλλού δουλειά. Σήμερα, η θητεία προσφέρει τέτοια κοινωνική άνοδο ώστε Ρώσοι διάσημοι ταξιδεύουν σε κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας για να ποζάρουν με στρατιωτική περιβολή, είτε για να δείξουν ότι στηρίζουν τον πόλεμο είτε για να αποκαταστήσουν φήμη που τσαλακώθηκε από κάποιο σκάνδαλο.
Κάλυψη στα ψυχολογικά τραύματα
Αυτή η εξύψωση των βετεράνων αποσκοπεί στην ενίσχυση του κύρους της στρατιωτικής υπηρεσίας και την προσέλκυση νέων εθελοντών. Παράλληλα, αντανακλά την επιθυμία του Πούτιν να προλάβει πιθανές ταραχές από στρατιώτες που επιστρέφουν, πολλοί από τους οποίους μπορεί να φέρουν ψυχολογικά τραύματα από το μέτωπο. Ορισμένοι από αυτούς έχουν ήδη διαπράξει βίαια εγκλήματα μετά την επιστροφή τους.
«Οι βετεράνοι είναι αγκάθι στο πλευρό κάθε εξουσίας, ακόμη κι αν ο πόλεμος έχει κερδηθεί», λέει η Ρωσίδα πολιτική αναλύτρια Εκκατερίνα Σούλμαν. «Πόσο μάλλον όταν δεν έχει».
Για τον Αρκαμάκοφ—μέλος της αυτόχθονης εθνοτικής ομάδας Αλτάι, που μεγάλωσε σε ένα μικρό, απομονωμένο χωριό της Σιβηρίας, στα σύνορα με την Κίνα, τη Μογγολία και το Καζακστάν—ο δρόμος προς την εθνική προβολή ξεκίνησε στον Βόρειο Καύκασο, όπου άρχισε τη στρατιωτική του θητεία το 2013. Αργότερα υπηρέτησε στη Συρία, στο πλαίσιο της ρωσικής στρατιωτικής επέμβασης υπέρ του καθεστώτος Άσαντ το 2018.
Πέρυσι, αφού διοίκησε ένα συνδυασμένο τάγμα στην Ουκρανία, του απονεμήθηκε το μετάλλιο Ήρωα της Ρωσίας, η ύψιστη στρατιωτική τιμή της χώρας. Σε ομιλία του μετά την επιστροφή του, επέμεινε: «Είμαι απλά ένας κανονικός άνθρωπος».
Όταν ένας στενός σύμμαχος του Πούτιν έγινε κυβερνήτης στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Αλτάι, πήρε τον Αρκαμάκοφ υπό την προστασία του και τον διόρισε γερουσιαστή. Ο Αρκαμάκοφ άφησε τη στρατιωτική στολή και φόρεσε μπλε κοστούμι, συμμετέχοντας πλέον στις συνεδριάσεις της Βουλής στη Μόσχα, κάνοντας αδέξιες ομιλίες για τον πατριωτισμό και την υπηρεσία προς την Πατρίδα.
«Η πολιτική δεν ήταν ποτέ ο στόχος μου», δήλωσε λίγο μετά τον διορισμό του. «Αλλά νιώθω πως πρέπει να είμαι χρήσιμος για το έθνος μου».
Το πρόγραμμα «Η Ώρα των Ηρώων»
Άλλοι βετεράνοι έχουν ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα του Κρεμλίνου με την ονομασία «Η Ώρα των Ηρώων», το οποίο στοχεύει ξεκάθαρα στην ταχεία ενσωμάτωση εν ενεργεία στρατιωτικών και βετεράνων του πολέμου στην Ουκρανία σε κυβερνητικές θέσεις.
«Αυτοί που γέμισαν τις τσέπες τους εις βάρος της οικονομίας μας τη δεκαετία του 1990 δεν είναι η ελίτ», είπε ο Πούτιν κατά την έναρξη του προγράμματος, κατακεραυνώνοντας τους ολιγάρχες που απέκτησαν τον έλεγχο κρίσιμων επιχειρήσεων μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ. «Η πραγματική, αυθεντική ελίτ είναι όλοι όσοι υπηρετούν τη Ρωσία».
Η πρώτη ομάδα 83 στρατιωτών εγγράφηκε σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα διοίκησης και στη συνέχεια έκανε πρακτική σε κρατικές υπηρεσίες. Μετά την ολοκλήρωση, διορίστηκαν σε θέσεις στην τοπική ή την κεντρική διοίκηση.
Ένας απόφοιτος, πρώην διοικητής στην ανατολική Ουκρανία, είναι πλέον προεδρικός απεσταλμένος του Πούτιν. Ένας άλλος είναι κυβερνήτης της περιοχής Ταμπόφ νότια της Μόσχας. Ένας τρίτος διορίστηκε πρόσφατα υπουργός Εργασίας σε μια νότια ρωσική περιφέρεια, αν και κατηγορείται από το Κίεβο για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.
Οι συμμετέχοντες του προγράμματος «Ώρα των Ηρώων» παρουσιάζονται στην κρατική τηλεόραση και τιμώνται σε επίσημα δείπνα. Ο Πατριάρχης Κύριλλος δήλωσε τον Νοέμβριο: «Κατανοούμε τη σημασία αυτού που κάνετε».
Η διαδικασία επιλογής είναι αυστηρά ελεγχόμενη. Επιλέγονται μόνο όσοι διαθέτουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση και αποκλείονται όσοι δείχνουν ίχνη διαφωνίας με την ηγεσία Πούτιν—σε έντονη αντίθεση με τις εκκαθαρίσεις στον στρατό που ακολούθησαν την εξέγερση του παραστρατιωτικού Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο οποίος αργότερα σκοτώθηκε σε συντριβή αεροσκάφους.
Ο κίνδυνος επί Στάλιν
Αναλυτές υποστηρίζουν πως ο Πούτιν έχει αντλήσει διδάγματα από το παρελθόν της Ρωσίας. Ο κίνδυνος που αποτελούσαν οι επιστρέφοντες βετεράνοι ήταν τόσο μεγάλος, που μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Στάλιν αποφάσισε να κρατήσει πολλούς από αυτούς στο εξωτερικό. Παρέτεινε τις επιστρατεύσεις για χρόνια ώστε να αποτρέψει την επιστροφή εκατομμυρίων. Και για σχεδόν μία δεκαετία, οι εορτασμοί για τη νίκη επί των ναζί απαγορεύτηκαν, σε μια προσπάθεια να εμποδιστεί η συγκρότηση ισχυρών δεσμών μεταξύ βετεράνων.
Στη δεκαετία του ’80 και στις αρχές του ’90, οι βετεράνοι του πολέμου στο Αφγανιστάν αντιμετωπίζονταν συχνά ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Δεν υπήρχε σχεδόν καμία ψυχολογική υποστήριξη και κυριαρχούσε το στίγμα γύρω από τους τραυματίες—μια τάση που συνεχίζεται έως και σήμερα. Ορισμένοι βετεράνοι οργανώθηκαν σε πολιτικές ομάδες και αμφισβήτησαν το σοβιετικό καθεστώς, επιταχύνοντας την κατάρρευσή του.
«Όταν οι στρατιώτες αρχίσουν να επιστρέφουν, θα βγάζουν λιγότερα χρήματα και δεν θα λάβουν τον σεβασμό που περίμεναν από την κοινωνία. Πιο πιθανό είναι να τους φοβούνται και να τους δυσπιστούν», λέει η Σούλμαν. «Για να περιοριστεί αυτή η ένταση, οι αρχές πρέπει να δημιουργήσουν την εντύπωση πως συμβαίνουν πολλά θετικά πράγματα».
Πίστη στο Κρεμλίνο
Το κρίσιμο είναι ότι ο Πούτιν φαίνεται να προσπαθεί να διασφαλίσει ότι οι στρατιώτες που επιστρέφουν σήμερα θα παραμείνουν πιστοί στο Κρεμλίνο και δεν θα μετατραπούν σε πολιτική δύναμη.
Ο Αρκαμάκοφ αποτελεί ένα καλό παράδειγμα. Παρά την εντυπωσιακή άνοδό του, έχει ελάχιστη πραγματική επιρροή στην πολιτική. Όμως είναι άνθρωποι σαν αυτόν—με ταπεινή καταγωγή και χωρίς το χάρισμα του Πριγκόζιν—που ευνοούνται περισσότερο από το νέο κλίμα στη χώρα, κυρίως γιατί στηρίζουν ανοιχτά τον Πούτιν και τις προσπάθειές του να μετατρέψει την οικονομία της Ρωσίας σε πολεμική μηχανή.
Ο ίδιος ο Αρκαμάκοφ δηλώνει ότι οι στόχοι του ως γερουσιαστής είναι ταπεινοί: να βοηθήσει τους στρατιώτες στο μέτωπο και να βελτιώσει τη ζωή των κατοίκων στο Αλτάι, όπου μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Πέρυσι επισκέφθηκε το σχολείο του χωριού του και εξήρε τους παλιούς του δασκάλους σε ομιλία του στους μαθητές. Λίγο αργότερα, μια αφίσα με το πρόσωπό του κάλυψε την πρόσοψη του σχολείου.
Με μεγάλα κόκκινα γράμματα έγραφε: «Ο Συμπατριώτης μας».
Πηγή: www.wsj.com