Τεράστια πλήθη συγκεντρώθηκαν στο Νόβι Σαντ, στην πόλη όπου πριν από έναν χρόνο, την 1η Νοεμβρίου 2024, 16 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, όταν κατέρρευσε το στέγαστρο του πρόσφατα ανακαινισμένου σιδηροδρομικού σταθμού. Το τραγικό αυτό γεγονός ήταν η αφορμή για να ξεσπάσει ένα δυναμικό φοιτητικό κίνημα στη Σερβία, με αίτημα την πολιτική αλλαγή και την καταπολέμηση της διαφθοράς και της αδιαφάνειας.
Η κριτική και το αίτημα για πολιτική αλλαγή επικεντρώνεται στον πρόεδρο της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο οποίος αρνείται να προκηρύξει εκλογές. Επιπλέον, απορρίπτει τα στοιχεία που δείχνουν κακοτεχνίες, ισχυριζόμενος ότι το στέγαστρο κατέρρευσε διότι έγινε τρομοκρατική ενέργεια.
Δύο μέρες πορεία
Φοιτητές και πολίτες έφτασαν στο Νόβι Σαντ με τα πόδια από το Βελιγράδι και άλλες πόλεις στη Σερβία. Άλλοι έφτασαν με ιδιωτικά οχήματα ή λεωφορεία. Η συγκέντρωση μνήμης του Σαββάτου ξεκίνησε στις 11:52 π.μ., την ακριβή ώρα που έπεσε το στέγαστρο. Τηρήθηκαν 16 λεπτά σιγής για τους 16 ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους.
Πορεία με τα ονόματα των νεκρών γραμμένα σε κόκκινες καρδιές στο Νόβι Σαντ / REUTERS/Zorana Jevtic
Άνθρωποι τοποθέτησαν λουλούδια και κεριά κατά μήκος της προσωρινής περίφραξης κοντά στην κατεστραμμένη είσοδο του σταθμού, καθώς χιλιάδες άλλοι συγκεντρώθηκαν στην πλατεία. Η συγκέντρωση εξελίχθηκε ειρηνικά, καθώς η αστυνομία δεν επιχείρησε να τη διαλύσει. Προηγούμενες κινητοποιήσεις είχαν διαλυθεί με μεγάλη βιαιότητα.
Ζητούν εκλογές
Από τις πρώτες ημέρες μετά το δυστύχημα, ξεκίνησαν κινητοποιήσεις με αίτημα αρχικά διαφανή έρευνα για την καταστροφή, αλλά οι εκκλήσεις τους σύντομα κλιμακώθηκαν σε κριτική για διαφθορά και νεποτισμό εναντίον της κυβέρνησης. Ο πρωθυπουργός Μίλος Βούτσεβιτς παραιτήθηκε, ωστόσο ο πρόεδρος Βούτσιτς δεν υποχωρεί στο αίτημα για πρόωρες εκλογές. Οι εκλογές κανονικά θα πρέπει να διεξαχθούν το 2027.
REUTERS/Alkis Konstantinidis
Οι κάτοικοι του Νόβι Σαντ βγήκαν στους δρόμους για να χαιρετήσουν τους διαδηλωτές, φυσώντας σφυρίχτρες και κουνώντας σημαίες. «Ήρθα να υποκλιθώ στην ισχυρότερη δύναμη στον κόσμο αυτή τη στιγμή – τους φοιτητές μας, τη νεολαία μας», δήλωσε στον Guardian o Ράτκο Πόποβιτς, κάτοικος της πόλης.
Η συγγνώμη του Βούτσιτς
Ο πρόεδρος της Σερβίας, που αρχικά χαρακτήριζε «τρομοκράτες» και υποκινούμενους από το εξωτερικό τους διαδηλωτές, σε μια σπάνια κίνηση καλής θέλησης, το πρωί του Σαββάτου ζήτησε «συγγνώμη».
Στην ομιλία του, από την τηλεόραση, δήλωσε: «Έχω πει κάποια πράγματα που τώρα λυπάμαι που τα είπα. Όλο αυτό το μίσος που βράζει στην κοινωνία μας δεν μπορεί να φέρει κανένα καλό. Μπορεί μόνο να οδηγήσει σε περαιτέρω καταστροφή».
Επίσης, η κυβέρνηση κήρυξε το Σάββατο 1η Νοεμβρίου, ημέρα εθνικού πένθους.
Λευκά περιστέρια στη μνήμη των νεκρών / REUTERS/Zorana Jevtic TPX IMAGES OF THE DAY
Η πίεση από την ΕΕ
Η Σερβία επιδιώκει να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, η καταστολή των κινητοποιήσεων και οι στενές σχέσεις του Αλεξάνταρ Βούτσιτς με τη Ρωσία και την Κίνα, μπορεί να επηρεάσουν την ενταξιακή πορεία της χώρας.
Η επίτροπος της ΕΕ για τη διεύρυνση, Μάρτα Κος, δήλωσε στο X ότι η τραγωδία του Νόβι Σαντ «αλλάζει τη Σερβία. Έδωσε ώθηση στις μάζες να υπερασπιστούν την λογοδοσία, την ελεύθερη έκφραση και τη συμπεριληπτική δημοκρατία», δήλωσε. «Είναι οι ίδιες αξίες που οδηγούν τη Σερβία στην ΕΕ».
Επίσης, ανεξάρτητη επιτροπή καθηγητών, δικαστών και τεχνικών εμπειρογνωμόνων που διερεύνησε την τραγωδία στο Νόβι Σαντ κατέθεσε στο Ευρωκοινοβούλιο ότι διαπίστωσε κρατική διαφθορά υψηλού επιπέδου. Και επισήμανε ότι αυτή η διαφθορά οδήγησε σε κακά πρότυπα κατασκευής και στην πρόσληψη μη εξειδικευμένων υπεργολάβων.
REUTERS/Zorana Jevtic
Διακινδύνευση δημόσιας ασφάλειας
Το ζήτημα της λογοδοσίας παραμένει σε εκκρεμότητα. Μετά την τραγωδία, συνελήφθησαν αξιωματούχοι και εργολάβοι. Επίσης, οι εισαγγελείς έχουν απαγγείλει κατηγορίες σε αρκετούς ανώτερους κρατικούς αξιωματούχους με την κατηγορία της διακινδύνευσης της δημόσιας ασφάλειας. Ωστόσο, εκκρεμεί η απόφαση δικαστηρίου που θα επιβεβαιώσει το κατηγορητήριο και δεν μπορεί να προχωρήσει η δίκη.
Τον Σεπτέμβριο, 13 άτομα, συμπεριλαμβανομένου του πρώην υπουργού Κατασκευών Γκόραν Βέσιτς, κατηγορήθηκαν σε ποινική υπόθεση για την καταστροφή. Ξεχωριστή έρευνα κατά της διαφθοράς συνεχίζεται παράλληλα με έρευνα που υποστηρίζεται από την ΕΕ για την πιθανή κατάχρηση ευρωπαϊκών κονδυλίων στο έργο ανακαίνισης του σταθμού στο Νόβι Σαντ.