Οι εκλογές της Τετάρτης στην Ολλανδία θα πρέπει σίγουρα να καταγραφούν ως μία από τις καλύτερες ημέρες που έχουν ζήσει οι κεντρώοι της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια.
Ο Γκέερτ Βίλντερς, ο ακροδεξιός λαϊκιστής που προωθούσε την έξοδο από την ΕΕ στο δρόμο προς τη συγκλονιστική νίκη του στις εκλογές του 2023, έχασε σχεδόν το ένα τρίτο των ψηφοφόρων του μετά από 11 χαοτικούς μήνες για το Κόμμα για την Ελευθερία (PVV).
Ταυτόχρονα, ο ένθερμος φιλοευρωπαίος φιλελεύθερος Ρομπ Γέτεν, σημείωσε άνοδο τις τελευταίες ημέρες της προεκλογικής εκστρατείας και έχει καλές πιθανότητες να γίνει πρωθυπουργός. Σε ηλικία 38 ετών, θα είναι ο νεότερος πρωθυπουργός από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και ο πρώτος ανοιχτά ομοφυλόφιλος υποψήφιος που αναλαμβάνει αυτό το αξίωμα, σημειώνει το Politico.
«Πολλοί στις Βρυξέλλες θα χαιρετίσουν την άνοδο ενός mainstream, φιλοκυβερνητικού και μεταρρυθμιστικού κόμματος», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ, ο οποίος ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος λόγω της πολιτικής ευαισθησίας του θέματος. «Οι Ολλανδοί έχουν πολλά να προσφέρουν στην ΕΕ», πρόσθεσε.
Αλλά ακόμη και αν αναπνέουν με ανακούφιση μετά το τέλος του διαλείμματος Βίλντερς, οι κάτοικοι του κυρίαρχου φιλελεύθερου κέντρου της Ευρώπης -οι αξιωματούχοι, οι διπλωμάτες και οι υπουργοί των Βρυξελλών που διευθύνουν την ΕΕ- θα ήταν σκόπιμο να μην πανηγυρίσουν υπερβολικά.
Αν τα προηγούμενα χρόνια αποτελούν οδηγό, η τελική μορφή της επόμενης κυβέρνησης και τα πολιτικά της σχέδια δεν θα γίνουν σαφή για μήνες.
Ποιος ξέρει τι θα έχει συμβεί στην Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή ή στον εμπορικό πόλεμο του Ντόναλντ Τραμπ με την Κίνα μέχρι τότε; «Είναι απαραίτητο για την ευρωπαϊκή συνεργασία η νέα κυβέρνηση να είναι σταθερή και ικανή να λαμβάνει τολμηρές αποφάσεις, δεδομένων των σημερινών γεωπολιτικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη», δήλωσε ο ίδιος διπλωμάτης.
Ακόμη και όταν η νέα κυβέρνηση συνασπισμού ξεκινήσει τελικά το κοινοβουλευτικό έργο της, αυτές οι εκλογές θα πρέπει να ανησυχούν τους φιλελεύθερους κεντρώους της Ευρώπης σχεδόν όσο τους χαροποιούν.
Ο φιλοευρωπαίος Γέτεν
Το κόμμα Democracy 66 του Γέτεν δεν είχε ποτέ τόσο καλή επίδοση στις ολλανδικές εκλογές. Αυτή την εβδομάδα δήλωσε στο Politico ότι θέλει να φέρει την Ολλανδία πιο κοντά στην ΕΕ.
Χθες το βράδυ, αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες χαιρέτισαν την προοπτική της επιστροφής των Ολλανδών και των υψηλού κύρους διπλωματών τους στην ιστορική θέση τους στο επίκεντρο των υποθέσεων της ΕΕ, μετά από δύο χρόνια κατά τα οποία έχασαν μέρος της επιρροής τους.
Ήταν πάντα δύσκολο για τον απερχόμενο πρωθυπουργό Ντικ Σχόοφ, έναν 68χρονο τεχνοκράτη, να διαδεχθεί τον Μάρκ Ρούτε, έναν αστέρα της ΕΕ που τώρα διευθύνει το ΝΑΤΟ. Οι εσωτερικές διαιρέσεις έκαναν τη δουλειά του ακόμα πιο δύσκολη.
Αλλά το φιλοευρωπαϊκό πνεύμα ενισχύθηκε επίσης επειδή ο ανατρεπτικός Bίλντερς ήθελε να κρατήσει την ΕΕ σε απόσταση. Η θέση τουΓέτεν δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο διαφορετική. Στην πραγματικότητα, ακούγεται σαν το όνειρο της ΕΕ.
«Θέλουμε να σταματήσουμε να λέμε «όχι» εξ ορισμού και να αρχίσουμε να λέμε «ναι» στο να κάνουμε περισσότερα μαζί», δήλωσε ο Γέτεν «Δεν μπορώ να τονίσω αρκετά πόσο δεινή θα είναι η κατάσταση της Ευρώπης αν δεν προχωρήσουμε σε περαιτέρω ενοποίηση», επεσήμανε.
Παραμένοντας Ολλανδοί
Στις Βρυξέλλες, οι αξιωματούχοι αναμένουν ότι η επόμενη ολλανδική κυβέρνηση θα διατηρήσει την ίδια γενική προσέγγιση σε βασικά θέματα πολιτικής: περιορισμός του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ, καταστολή της μετανάστευσης, ενίσχυση του εμπορίου και της ανταγωνιστικότητας, υποστήριξη της Ουκρανίας και ενίσχυση της κοινής άμυνας.
Ένας τομέας όπου τα πράγματα ενδέχεται να περιπλέκονται είναι η κλιματική πολιτική. Ο Γέτεν είναι προσηλωμένος στην κλιματική δράση και ενδέχεται να καταλήξει σε συμφωνία κατανομής εξουσίας με το GreenLeft-Labor, το οποίο ηγήθηκε στις εκλογές αυτές ο πρώην επικεφαλής της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ, Φρανς Τίμερμανς.
Ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Γέτεν θα εξισορροπήσει τη δράση για το κλίμα με τη βελτίωση της οικονομικής ανάπτυξης θα είναι καθοριστικός για τις πολιτικές συζητήσεις στις Βρυξέλλες.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάϊεν, έχει περιορίσει τα μέτρα για το κλίμα εν μέσω παραπόνων από το κεντροδεξιό χώρο ότι είναι δαπανηρά για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, επιθυμεί να εξασφαλίσει υποστήριξη για νέους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2040.
Επιπλέον, η στέγαση και η μετανάστευση -δύο τομείς που συχνά συνδέονται με ακροδεξιούς πολιτικούς -ήταν κεντρικά ζητήματα στην ολλανδική προεκλογική εκστρατεία. Και τα δύο θα συνεχίσουν να βρίσκονται στην ατζέντα της ΕΕ.
Για πολλούς που παρακολουθούν την εξέλιξη των εκλογών στις Βρυξέλλες, οι μεγαλύτερες ανησυχίες είναι πρακτικές: Θα είναι η επόμενη ολλανδική κυβέρνηση πιο σταθερή από την προηγούμενη; Και πόσο χρόνο θα χρειαστεί για να σχηματιστεί η κυβέρνηση συνασπισμού; Πέρασαν επτά μήνες από τις τελευταίες εκλογές τον Νοέμβριο του 2023 μέχρι την ανάληψη των καθηκόντων από τον Σχόοφ τον Ιούλιο του 2024.
«Αυτό είναι ένα ιστορικό εκλογικό αποτέλεσμα, διότι δείξαμε όχι μόνο στην Ολλανδία αλλά και στον κόσμο ότι είναι δυνατό να νικήσουμε τα λαϊκιστικά και ακροδεξιά κινήματα», δήλωσε ο Γέτεν στους υποστηρικτές του. «Είμαι πολύ πρόθυμος να συνεργαστώ με άλλα κόμματα για να σχηματίσουμε μια φιλόδοξη κυβέρνηση συνασπισμού το συντομότερο δυνατόν», επεσήμανε.
Ο Βίλντερς
Ο Bίλντερς πέρασε από τη νίκη στις δημοσκοπήσεις και την κατάκτηση 37 από τις 150 έδρες στην ολλανδική βουλή το 2023 στις 26 έδρες αυτή τη φορά. Το κόμμα D66 του Γέτεν, εν τω μεταξύ, περνάει από τις μόλις εννέα έδρες πριν από δύο χρόνια στις 26 (στο 98% της καταμέτρησης).
Το κεντροδεξιό Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα κέρδισε μόλις πέντε έδρες το 2023, αλλά τώρα κερδίζει 18.
Τα περισσότερα μεγάλα κόμματα δηλώνουν ότι δεν θα συνεργαστούν με τον Βίλντερς, καθιστώντας τον Γέτεν τον πιο πιθανό νέο πρωθυπουργό. Ο Βίλντερς, όμως, δηλώνει ότι απέχει πολύ από το να τελειώσει πολιτικά. «Δεν θα με ξεφορτωθείτε μέχρι να γίνω 80», είπε ο 62χρονος στους υποστηρικτές του.
Στην πραγματικότητα, ο Βίλντερς μπορεί να περάσει ένα διάστημα στην αντιπολίτευση -απαλλαγμένος από τους περιορισμούς και τους συμβιβασμούς που απαιτούνται στην κυβέρνηση -ως το ιδανικό μέρος για να ξαναρχίσει τις προκλητικές εκστρατείες του κατά του Ισλάμ, της μετανάστευσης και της ΕΕ.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, η Mαρίν Λεπέν και ο Νάιτζελ Φάρατζ είχαν όλοι αποκλειστεί πριν επιστρέψουν δυναμικά στις αντίστοιχες πολιτικές πρώτες γραμμές.
«Είχαμε ελπίδες για ένα διαφορετικό αποτέλεσμα, αλλά παραμείναμε σταθεροί», έγραψε ο Βίλντερς το X. «Είμαστε πιο αποφασισμένοι από ποτέ», τόνισε.
Έτοιμος ο Τίμερμανς
Το άλλο σύννεφο στον φιλοευρωπαϊκό ορίζοντα είναι η τύχη του Tίμερμανς.
Το κεντροαριστερό του κόμμα αναμενόταν να έχει καλή επίδοση και βρισκόταν δεύτερο στις δημοσκοπήσεις, πίσω από το Κόμμα της Ελευθερίας του Βίλντερς, τους μήνες πριν από τις εκλογές.
Ωστόσο, το GreenLeft-Labor θα πέσει πιθανότατα από τις 25 στις 20 έδρες. Ο Τίμερμανς, ο οποίος ήταν υποψήφιος και το 2023, παραιτήθηκε από την ηγεσία του κόμματος.
Δεν ήταν μόνο μια ήττα για το κόμμα, αλλά και κατά κάποιον τρόπο για τις Βρυξέλλες. Ο Tίμερμανς είχε υπηρετήσει ως εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας της Φον ντερ Λάιεν και θεωρούνταν από ορισμένους, ειδικά από τους αντιπάλους του, ως δημιούργημα της ΕΕ.
Άλλοι επισημαίνουν το γεγονός ότι η κεντροαριστερά αντιμετωπίζει δυσκολίες σε ολόκληρη την Ευρώπη.
«Είναι σαφές ότι, για οποιονδήποτε λόγο, δεν κατάφερα να πείσω τον κόσμο να μας ψηφίσει», δήλωσε ο Τίμερμανς. «Ήρθε η ώρα να κάνω ένα βήμα πίσω και να μεταβιβάσω την ηγεσία του κινήματός μας στην επόμενη γενιά».
Ο φιλοευρωπαϊσμός του Γέτεν θα μπορούσε επίσης να γυρίσει εναντίον του στις επόμενες εκλογές. Αν δεν καταφέρει να κάνει θαύματα για να υποστηρίξει την αισιόδοξη προεκλογική του εκστρατεία, οι ευρωσκεπτικιστές αντίπαλοί του θα έχουν έτοιμο το επιχείρημα για το τι πήγε στραβά.
Η πρόσφατη ιστορία στην Ολλανδία, αλλά και αλλού, δείχνει ότι δεν θα διστάσουν να το χρησιμοποιήσουν.
Το προφίλ ενός «σπασίκλα»
«Ενας σπασίκλας. Αυτός ήμουν πραγματικά στα 12 μου», παραδέχεται ο Γέτεν, ο οποίος μεγάλωσε στο Ούντεν (νότια) και ακολούθησε σπουδές Δημόσιας Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο του Ναϊμέχεν (ανατολικά).
Προτού ασχοληθεί με την πολιτική ήταν σύμβουλος της ProRail, του δημόσιου φορέα διαχείρισης του ολλανδικού σιδηροδρομικού δικτύου.
Το ερχόμενο καλοκαίρι σκοπεύει να παντρευτεί στην Ισπανία τον εκλεκτό της καρδιάς του, τον Αργεντίνο παίκτη του χόκεϊ επί χόρτου Νικολάς Κίναν, με τον οποίο διατηρεί δεσμό από το 2022.
Ως παιδί, ο Ρομπ Γέτεν ονειρευόταν να γίνει κορυφαίος αθλητής. «Το ποδόσφαιρο και ο αθλητισμός γενικότερα ήταν το μεγαλύτερο πάθος μου», λέει. «Ομως, καθώς μεγάλωνα και ανακάλυπτα περισσότερα για τον εαυτό μου, ήταν αρκετά δύσκολο για μένα που δεν μπορούσα να ταυτιστώ με κορυφαίους ομοφυλόφιλους αθλητές», συμπληρώνει.
Αργότερα, οραματίστηκε μια καριέρα στον ξενοδοχειακό κλάδο και στην εστίαση. Τον κέρδισε όμως η πολιτική. Διετέλεσε υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος από το 2022 έως το 2024, παρά το νεαρό της ηλικίας του και την έλλειψη εμπειρίας.
Από την αρχή της προεκλογικής εκστρατείας του, ο Ρομπ Γέτεν είχε αποκλείσει κάθε ενδεχόμενο συνεργασίας με τον ακροδεξιό Χέερτ Βίλντερς, για τον οποίο είπε πως συμπεριφέρεται «σαν νταής σε παιδική χαρά». «Ως δημοκράτης, δεν βλέπω πώς θα μπορούσα να σχηματίσω συνασπισμό μαζί του», είχε ξεκαθαρίσει.