Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Ουκρανίας ανέφεραν χθες Κυριακή το βράδυ σε κοινή ανακοίνωσή τους που δημοσιοποιήθηκε από τον Λευκό Οίκο ότι ενδεχόμενη συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου με τη Ρωσία «πρέπει να σέβεται απόλυτα την εθνική κυριαρχία» του Κιέβου, μετά τις συνομιλίες που διεξήγαγαν κατά τη διάρκεια της ημέρας Αμερικανοί, Ουκρανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι στη Γενεύη.
Η αμερικανική προεδρία εξήρε τις συνομιλίες στην Ελβετία, παρόντος του επικεφαλής της διπλωματίας των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο, κάνοντας λόγο για «σημαντικό βήμα μπροστά» προς την επίλυση της σύγκρουσης η οποία μαίνεται από τον Φεβρουάριο του 2022.
Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Ρούμπιο διαβεβαίωσε μετά τις συνομιλίες ότι αισθάνεται «πολύ αισιόδοξος» για την πιθανότητα σύναψης συμφωνίας «πολύ γρήγορα».
Οι συνομιλίες στη Γενεύη, που επισήμως ολοκληρώθηκαν χθες βράδυ, διεξήχθησαν με βάση σχέδιο 28 σημείων του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για να λάβει τέλος η ένοπλη σύρραξη των τελευταίων σχεδόν τεσσάρων χρόνων, με έναυσμα τη ρωσική στρατιωτική εισβολή στην ουκρανική επικράτεια την 24η Φεβρουαρίου 2022.
«Οι συνομιλίες ήταν πολύ παραγωγικές, επικεντρωμένες και με σεβασμό, υπογραμμίζοντας την κοινή δέσμευση για την επίτευξη δίκαιης και διαρκούς ειρήνης», αναφέρει το κείμενο που δημοσιοποιήθηκε από την αμερικανική προεδρία και χαρακτηρίζεται «κοινή» δήλωση με την ουκρανική αντιπροσωπεία στη Γενεύη.
Τα μέρη «επαναβεβαιώνουν ότι οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία θα πρέπει να σέβεται πλήρως την εθνική κυριαρχία της Ουκρανίας», συνεχίζει το κείμενο, διευκρινίζοντας ότι η Ουάσιγκτον και το Κίεβο «συνέταξαν νέα εκδοχή» του «πλαισίου (συμφωνίας) ειρήνης», «επικαιροποιημένη» και «επεξεργασμένη».
Ο Ουκρανός διαπραγματευτής Αντρίι Γέρμακ, δεξί χέρι του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έκανε επίσης λόγο στη Γενεύη για «πολύ καλή πρόοδο» στις συνομιλίες, ενώ ο ίδιος ο ουκρανός πρόεδρος είπε πως η νέα εκδοχή πλέον αντανακλά «την πλειονότητα των προτεραιοτήτων-κλειδιών» του Κιέβου.
Ο Τραμπ είχε δώσει προθεσμία ως την 27η Νοεμβρίου στον Ζελένσκι για να απαντήσει, προτού πει προχθές Σάββατο ότι το σχέδιο δεν ήταν η «τελευταία προσφορά» του.
Η αρχική εκδοχή του εγγράφου συνάντησε αντίσταση στο Κίεβο και από πλευράς ευρωπαίων συμμάχων του, που πήγαν χθες στη Γενεύη για να αποτρέψουν εξαναγκασμό της Ουκρανίας να συνθηκολογήσει, σημειώνει το Γαλλικό Πρακτορείο.
Ολόκληρη η αντιπρόταση των 28 σημείων για την Ουκρανία
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν καταρτίσει αναθεωρημένο σχέδιο ειρήνης για την Ουκρανία, το οποίο περιλαμβάνει σειρά αλλαγών σε σχέση με το 28 σημείων πλαίσιο που παρουσίασαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και το οποίο έχει δεχθεί έντονη κριτική ως ιδιαίτερα ευνοϊκό προς τη Ρωσία. Στο ευρωπαϊκό σχέδιο, που συντάχθηκε από τη Βρετανία, τη Γερμανία και τη Γαλλία, περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων πρόβλεψη για πιθανή επιστροφή της Ρωσίας στην ομάδα των G8, καθώς και ανώτατο όριο στον αριθμό των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.
Το κείμενο παρουσιάστηκε στην έκτακτη συνάντηση της Γενεύης, όπου ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο δήλωσε ότι οι ΗΠΑ προχωρούν ήδη σε «ορισμένες αλλαγές» στο δικό τους σχέδιο. Ο Ρούμπιο χαρακτήρισε τις χθεσινές συνομιλίες «την πιο σημαντική ημέρα» της διαδικασίας έως σήμερα. Προσέθεσε, ωστόσο, ότι το τελικό κείμενο εξακολουθεί να χρειάζεται την έγκριση τόσο του προέδρου Τραμπ όσο και της ρωσικής κυβέρνησης, η οποία έχει μεταβάλει αρκετές φορές τις θέσεις της.
Οι βασικές προβλέψεις του ευρωπαϊκού σχεδίου
Στο ευρωπαϊκό κείμενο περιλαμβάνονται σημαντικές παραχωρήσεις, ανάμεσά τους:
• Επαναπροώθηση της Ρωσίας στη διεθνή οικονομία, καθώς και πιθανή επιστροφή της στη G8.
• Πλαφόν 800.000 στρατιωτών για τον ουκρανικό στρατό σε περίοδο ειρήνης. Το όριο που είχε θέσει η αμερικανορωσική πρόταση ήταν 600.000.
• Διεξαγωγή εκλογών στην Ουκρανία το συντομότερο δυνατό μετά την υπογραφή συμφωνίας.
Ταυτόχρονα, το κείμενο αφαιρεί την πρόβλεψη περί παραχώρησης του Ντονμπάς, που περιλαμβανόταν στο αμερικανικό προσχέδιο, καθώς και τον όρο που προέβλεπε ότι οι ΗΠΑ θα λάμβαναν το 50% των κερδών από επενδύσεις δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων σε έργα ανοικοδόμησης της Ουκρανίας.
Το ευρωπαϊκό έγγραφο προτείνει επίσης οι διαπραγματεύσεις για πιθανές εδαφικές διευθετήσεις να ξεκινήσουν από τη γραμμή επαφής στο πεδίο, αντί της απαίτησης να παραδοθούν περιοχές που δεν έχουν καταληφθεί από ρωσικές δυνάμεις.
Παράλληλα, προτείνεται εγγύηση ασφαλείας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αντίστοιχη με το πνεύμα του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, ενώ τα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν παγωμένα έως ότου καταβληθούν αποζημιώσεις για τις ζημιές του πολέμου.
Το πρακτορείο Reuters, το οποίο αναφέρει ότι έχει δει το ευρωπαϊκό έγγραφο, δημοσιεύει το περιεχόμενό του, το οποίο διατηρεί τη βασική δομή του αμερικανικού σχεδίου, αλλά εισάγει ουσιώδεις διαφοροποιήσεις.
Η ευρωπαϊκή αντιπρόταση για το σχέδιο των 28 σημείων
1. Επαναβεβαίωση της κυριαρχίας της Ουκρανίας.
2. Πλήρης συμφωνία μη επίθεσης ανάμεσα σε Ρωσία, Ουκρανία και ΝΑΤΟ, με στόχο να διευκρινιστούν όλες οι εκκρεμότητες των τελευταίων 30 ετών.
3. Διαγραφή του σημείου 3 του αμερικανικού σχεδίου. Το προσχέδιο των ΗΠΑ ανέφερε ότι «θα υπάρχει η προσδοκία ότι η Ρωσία δεν θα εισβάλει στους γείτονές της και ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί περαιτέρω».
4. Έναρξη διαλόγου Ρωσίας – ΝΑΤΟ μετά την υπογραφή της συμφωνίας, για συνολική εξέταση θεμάτων ασφάλειας και δημιουργία περιβάλλοντος αποκλιμάκωσης.
5. Ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία.
6. Το μέγεθος των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων θα οριστεί στους 800.000 στρατιώτες σε περίοδο ειρήνης.
7. Η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα εξαρτάται από την ομοφωνία των κρατών-μελών, η οποία δεν υπάρχει.
8. Το ΝΑΤΟ δεν θα σταθμεύσει μόνιμα στρατεύματα στην Ουκρανία σε περίοδο ειρήνης.
9. Μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ θα σταθμεύουν στην Πολωνία.
10. Αμερικανική εγγύηση ασφάλειας, αντίστοιχη του Άρθρου 5, με όρους:
α. Οι ΗΠΑ θα λάβουν οικονομική αποζημίωση για την εγγύηση.
β. Αν η Ουκρανία εισβάλει στη Ρωσία, η εγγύηση παύει να ισχύει.
γ. Αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, θα υπάρξει συντονισμένη στρατιωτική απάντηση, επαναφορά κυρώσεων και ακύρωση κάθε αναγνώρισης νέων εδαφών.
11. Η Ουκρανία είναι επιλέξιμη για ένταξη στην ΕΕ και θα λάβει προσωρινή προτιμησιακή πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά.
12. Εκτεταμένο παγκόσμιο πακέτο ανασυγκρότησης, που περιλαμβάνει:
α. Δημιουργία Αναπτυξιακού Ταμείου Ουκρανίας.
β. Συνεργασία ΗΠΑ–Ουκρανίας για αποκατάσταση και λειτουργία του δικτύου φυσικού αερίου.
γ. Ανασυγκρότηση περιοχών που επλήγησαν από τον πόλεμο.
δ. Ανάπτυξη υποδομών.
ε. Αξιοποίηση ορυκτών πόρων.
στ. Χρηματοδοτικό πακέτο από την Παγκόσμια Τράπεζα.
13. Προοδευτική επανένταξη της Ρωσίας στην παγκόσμια οικονομία, μέσω:
α. Σταδιακής άρσης κυρώσεων.
β. Μακροπρόθεσμης συμφωνίας οικονομικής συνεργασίας ΗΠΑ–Ρωσίας.
γ. Επανένταξης της Ρωσίας στη G8.
14. Πλήρης ανασυγκρότηση και οικονομική αποζημίωση της Ουκρανίας, χρησιμοποιώντας και ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία που θα παραμείνουν δεσμευμένα.
15. Δημιουργία κοινής Ομάδας Ασφαλείας, με συμμετοχή ΗΠΑ, Ουκρανίας, Ρωσίας και Ευρωπαίων.
16. Η Ρωσία θα θεσμοθετήσει πολιτική μη επίθεσης προς Ευρώπη και Ουκρανία.
17. ΗΠΑ και Ρωσία θα επεκτείνουν συμφωνίες πυρηνικού ελέγχου, όπως η Fair Start.
18. Η Ουκρανία θα παραμείνει μη πυρηνικό κράτος, βάσει της Συνθήκης Μη Διάδοσης Πυρηνικών.
19. Επανεκκίνηση του πυρηνικού σταθμού Ζαπορίζια υπό την εποπτεία της IAEA, με ισότιμη κατανομή της παραγόμενης ενέργειας (50-50).
20. Η Ουκρανία θα υιοθετήσει ευρωπαϊκούς κανόνες θρησκευτικής ανοχής και προστασίας γλωσσικών μειονοτήτων.
21. Δέσμευση της Ουκρανίας να μην ανακαταλάβει εδάφη με στρατιωτικά μέσα, με διαπραγματεύσεις ανταλλαγής εδαφών να ξεκινούν από τη γραμμή επαφής.
22. Ρήτρα μη αλλαγής συνόρων με τη βία μετά τη συμφωνία· παραβίαση καθιστά ανενεργές τις εγγυήσεις ασφαλείας.
23. Η Ρωσία δεν θα παρεμποδίζει τη χρήση του ποταμού Δνείπερου από την Ουκρανία και θα υπάρξει συμφωνία για ανεμπόδιστη μεταφορά σιτηρών μέσω Μαύρης Θάλασσας.
24. Σύσταση ανθρωπιστικής επιτροπής, για:
α. Ανταλλαγή αιχμαλώτων και σορών («όλοι για όλους»).
β. Απελευθέρωση πολιτών και ομηρίων, περιλαμβανομένων παιδιών.
γ. Πρόγραμμα επανένωσης οικογενειών.
δ. Μέτρα για τα θύματα της σύγκρουσης.
25. Διεξαγωγή εκλογών στην Ουκρανία το συντομότερο δυνατό μετά την υπογραφή.
26. Πρόσθετες πρόνοιες για τα θύματα του πολέμου.
27. Η συμφωνία θα είναι νομικά δεσμευτική, με εφαρμογή που θα επιβλέπεται από «Συμβούλιο Ειρήνης» υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ.
28. Άμεση κατάπαυση του πυρός μετά την αποδοχή από όλα τα μέρη και αποχώρηση στα συμφωνημένα σημεία· οι λεπτομέρειες θα οριστούν υπό αμερικανική επίβλεψη.
Η θέση της Ουκρανίας και οι κόκκινες γραμμές του Ζελένσκι
Η ουκρανική κυβέρνηση επισημαίνει ότι οποιαδήποτε συμφωνία δεν μπορεί να νομιμοποιήσει τον ρωσικό έλεγχο στις περιφέρειες Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Χερσώνας και Ζαπορίζια, ούτε να επιβάλει «πάγωμα» συνόρων που θα παγίδωνε την Ουκρανία σε μια de facto απώλεια εδαφών. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι το Κίεβο διαφωνεί με την απαίτηση του αμερικανικού προσχεδίου να αναδιατάξει τις δυνάμεις του στο Ντονέτσκ και ζητά πλήρη αναθεώρηση των συγκεκριμένων σημείων.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι υπογραμμίζει ότι η Ουκρανία επιδιώκει ένα πλαίσιο που θα διασφαλίζει «δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη», τονίζοντας πως «η Ουκρανία δεν θα παραχωρήσει εδάφη σε αντάλλαγμα για μια προσωρινή ηρεμία». Το Κίεβο ζητά επίσης ρητή πρόβλεψη για τον μηχανισμό επιστροφής αιχμαλώτων και απαχθέντων παιδιών και επιμένει ότι τα δεσμευμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία πρέπει να παραμείνουν παγωμένα μέχρι να καταβληθούν αποζημιώσεις.
Παράλληλα, η ουκρανική ηγεσία υποστηρίζει ότι το τελικό κείμενο πρέπει να περιλαμβάνει ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας και να αφήνει ανοιχτή –σε βάθος χρόνου– τη δυνατότητα συνέχισης της ευρωατλαντικής πορείας της χώρας, ακόμη και αν προσωρινά «παγώνει» η συζήτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ.