Για πρώτη φορά εδώ και δύο δεκαετίες, υπάρχουν περισσότερα αυταρχικά από δημοκρατικά καθεστώτα στον κόσμο και ίσως στην πρώτη κατηγορία να δούμε σύντομα να κατατάσσονται οι ΗΠΑ επί της δεύτερης προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ.
Ήδη στις πρώτες 100 ημέρες από την επάνοδό του στον Λευκό Οίκο, η αυτοχαρακτηριζόμενη εδώ και δεκαετίες χώρα-«φάρος» της φιλελεύθερης δημοκρατίας δείχνει να τρεμοσβήνει.
Υπήρχαν προειδοποιητικές φωνές πριν καν συμπληρωθεί αυτό το χρονικό ορόσημο της εποχής Τραμπ 2.0.
«Με τον ηγέτη ενός αποτυχημένου πραξικοπήματος [βλ. εισβολή στο Καπιτώλιο το 2021] να επιστρέφει στον Λευκό Οίκο και να επιδιώκει μια άνευ προηγουμένου επίθεση στη συνταγματική τάξη, πολλοί αρχίζουν να συνειδητοποιούν πώς θα μπορούσε να μοιάζει ο αυταρχισμός στην Αμερική», έγραφε από τον περασμένο Φεβρουάριο στο περιοδικό The Atlantic o Στίβεν Λεβίτσκι, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και συγγραφέας του μπεστ σέλερ «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες».
«Η κλίμακα των γεγονότων είναι άνευ προηγουμένου», καθώς ο Τραμπ πια χρησιμοποιεί «κλασικές στρατηγικές αυταρχικών ηγετών», παρατηρεί στην τελευταία ετήσια «Έκθεση για τη Δημοκρατία» το σουηδικό ερευνητικό ινστιτούτο V-Dem.
Παράγματι, σε αντίθεση με την πρώτη προεδρική θητεία του -όταν ακόμη δεν ήλεγχε το Ρεπουμπλικανικό κόμμα και υπήρχαν «ενήλικες στο δωμάτιο» του υπουργικού συμβουλίου στις ΗΠΑ- η εν εξελίξει δεύτερη δείχνει να είναι χωρίς «φρένα».
Με έναν καταιγισμό από προεδρικά διατάγματα, τα όρια της εκτελεστικής εξουσίας ξεχειλώνουν και αυτά του αμερικανικού Συντάγματος δοκιμάζονται.
Οι εξουσίες του Κογκρέσου υπονομεύονται και δημόσιοι φορείς ελέγχου αποψιλώνονται.
Δικαστικές αποφάσεις αθετούνται από την ίδια την κυβέρνηση, εν μέσω μαζικών απελάσεων, στοχοποίησης μειονοτήτων και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Έπειτα από ένα πογκρόμ απολύσεων, συχνά πολιτικά υποκινούμενων, κομβικές υπηρεσίες -όπως το υπουργείο Δικαιοσύνης, το FBI και ο στρατός- έχουν γεμίσει με πιστούς στο τραμπικό «δόγμα» MAGA (*) και εργαλειοποιούνται κατά «αντιπάλων», πολιτικών και μη.
Οι προεδρικές επιθέσεις κατά ανεξάρτητων θεσμών και ΜΜΕ πυκνώνουν.
Υπάρχει συντονισμένη προσπάθεια ελέγχου των πανεπιστημίων και απαξίωσης της επιστημονικής έρευνας.
Κινούμενο στο τρίπτυχο «χριστιανισμός, αρρενωπότητα, εθνικισμός», το διαβόητο «Project 2025» -ένα ακροδεξιό σχέδιο ριζικού μετασχηματισμού του κράτους- έχει ήδη εφαρμοστεί σε ποσοστό πάνω από 40% μόλις στις πρώτες 100 ημέρες της δεύτερης διακυβέρνησης Τραμπ.
Σχεδόν τα δύο τρίτα των προεδρικών διαταγμάτων που έχει υπογράψει συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτό το σχέδιο «Σκοτεινού Διαφωτισμού», που στην τραμπική (και δη εξαγώγιμη) εκδοχή έχει χαρακτηριστικά νεο-αυταρχισμού, συνδυασμένου με την τεχνο-ολιγαρχία στην εποχή της AI.
Σε αυτό το πλαίσιο, η τεχνολογία μετατρέπεται σε ισχυρό ομοϊδεατικό «συγκολλητικό στοιχείο» και σε «εργαλείο» προπαγάνδας, εν μέσω κλιμακούμενου αναθεωρητισμού της νέας ηγεσίας της Ουάσιγκτον.
Εφαρμόζεται από τον εμπορικό πόλεμο, μέχρι την αρχιτεκτονική ασφάλειας, με απαξίωση μακροχρόνιων συμμάχων και προσέγγιση με ανά τον κόσμο αυταρχικούς ηγέτες, από έναν Αμερικανό πρόεδρο που αντιμετωπίζει τις διεθνείς σχέσεις με όρους επιχειρηματικής συναλλαγής.
Όπως καταδεικνύει πάντως (και) η ανερμάτιστη δασμολογική πολιτική του, ο Τραμπ έχει ήδη κάνει σοβαρά λάθη, που -ειδικά απέναντι στη «μεγάλη αντίπαλο», την Κίνα- θα μπορούσαν να αποδειχθούν μεσοπρόθεσμα ή και μακροπρόθεσμα αυτογκόλ.
Ήδη τα ποσοστά αποδοχής του βρίσκονται στο ναδίρ: σε ιστορικά χαμηλά για τις πρώτες 100 ημέρες ενός Αμερικανού προέδρου εδώ και δεκαετίες.
Παρ’ όλα αυτά ο Ντόναλντ Τραμπ υποστηρίζει ότι τα κάνει όλα τόσο τέλεια, που… κατόπιν λαϊκού αιτήματος ίσως θα πρέπει να κάνει και τρίτη προεδρική θητεία -αν και το αμερικανικό Σύνταγμα ρητά το απαγορεύει.
«Υπάρχουν μέθοδοι», λέει ο ίδιος σιβυλλικά, ενόσω η επιχειρηματική αυτοκρατορία του «The Trump Organization» πουλάει ήδη καπέλα και T-shirt με τη στάμπα «Τραμπ 2028».
Έχοντας εν τω μεταξύ περιορίσει σημαντικά το δικαίωμα ψήφου στις ΗΠΑ, πολλοί εκφράζουν από τώρα φόβους ότι οι επόμενες προεδρικές εκλογές δεν θα είναι εγγυημένα ελεύθερες και δίκαιες.
Όμως όλα αυτά είναι ακόμη μακρινά.
Πιο άμεσα ορατές στον ορίζοντα είναι οι ενδιάμεσες εκλογές για το Κογκρέσο σε ενάμιση χρόνο.
Θα μπορούσαν να καταστήσουν τον πρόεδρο Τραμπ πολιτικά πιο αδύναμο. Ή έστω περισσότερο ελεγχόμενο…
Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι, στο μεσοδιάστημα, οι Δημοκρατικοί θα έχουν ανασυνταχθεί και συσπειρωθεί γύρω από μια νέα εμπνευσμένη ηγεσία, που θα ορθώσει ανάστημα απέναντι στον εκφοβισμό δικαστικών, ακαδημαϊκών και της κοινωνίας των πολιτών.
Ότι η Ευρώπη θα παραμένει ένα αντίβαρο δημοκρατίας, ελευθερίας και κράτους δικαίου.
Ότι οι διεθνείς οργανισμοί -από τον ΟΗΕ μέχρι τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου- δεν θα έχουν αποδυναμωθεί πλήρως και απονομιμοποιηθεί από τις μεθοδεύσεις των «Τραμπ & ΣΙΑ».
Και ότι, εν κατακλείδι, ο κόσμος μας δεν θα βυθιστεί σε μια νέα παγκόσμια αταξία, προς τέρψιν και γιγάντωση του νεο-αυταρχισμού.
Ο Στάφαν Λίντμπεργκ, διευθυντής του σουηδικού ερευνητικού ινστιτούτου V-Dem, είναι ωστόσο απαισιόδοξος.
Εάν η κατάσταση συνεχιστεί ως έχει υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, εκτίμησε προσφάτως, η δημοκρατία στις ΗΠΑ «δεν θα αντέξει άλλους έξι μήνες».