Ο 76χρονος Αμπντουλάχ Οτσαλάν έχει περάσει ένα τέταρτο του αιώνα στη φυλακή αφού ηγήθηκε του ένοπλου αγώνα του κινήματός του, του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), κατά του τουρκικού κράτους με στόχο ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος.
Τον Φεβρουάριο ωστόσο έκανε έκκληση για ειρήνη. Ο αγώνας έκανε τον κύκλο του, είπε, ζητώντας από το PKK να παραδώσει τα όπλα.
Σήμερα, η ένοπλη οργάνωση υπάκουσε στην έκκλησή του. Ανακοίνωσε ότι το 12ο συνέδριό της, που διεξήχθη από τις 5-7 Μαΐου, αποφάσισε την αυτοδιάλυση της οργάνωσης και τον τερματισμό της ένοπλης δράσης της, σύμφωνα με την έκκληση του ηγέτη του.
Σχολιάζοντας την είδηση, ο διευθυντής επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας, Φαχρετίν Αλτούν, δήλωσε ότι «η Τουρκία θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να εξασφαλίσει την ομαλή πρόοδο προς μια χώρα απαλλαγμένη από την τρομοκρατία».
«Η ανακοίνωση της απόφασης της αυτονομιστικής τρομοκρατικής οργάνωσης να καταθέσει τα όπλα της και να αυτοδιαλυθεί αποτελεί σαφή ένδειξη ότι η διαδικασία "Τουρκία Χωρίς Τρομοκρατία", με επικεφαλής τον Πρόεδρό μας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει αποκτήσει ισχύ και έχει φτάσει σε ένα σημαντικό στάδιο» αναφέρει χαρακτηριστικά σε ανάρτησή του στο X, ο Αλτούν.
Η διαδικασία αυτή «δεν είναι βραχυπρόθεσμη και ρηχή» και «όλα τα βήματα θα γίνουν με ευαισθησία και διαφάνεια» τονίζει ο διευθυντής επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας.
Την ίδια ώρα, ο πρόεδρος της αυτόνομης περιφέρειας του Ιρακινού Κουρδιστάν Νεσιρβάν Μπαρζανί χαιρέτισε σήμερα την απόφαση του PKK να διαλυθεί και να βάλει τέλος στον ένοπλο αγώνα του στην Τουρκία, εκτιμώντας ότι η απόφασή αυτή θα ενισχύσει τη σταθερότητα στην περιοχή.
Η εν λόγω απόφαση του PKK «καταδεικνύει πολιτική ωριμότητα και ανοίγει το δρόμο για ένα διάλογο που ευνοεί τη συνύπαρξη και τη σταθερότητα στην Τουρκία και στην περιοχή», δήλωσε ο Μπαρζανί σε ανακοίνωσή του.«Θέτει τις βάσεις για μια διαρκή ειρήνη που θα βάλει τέλος σε δεκαετίες βίας, πόνου και βασάνων», πρόσθεσε.
Ο ίδιος υποστήριξε πως η αυτόνομη περιφέρεια του Ιρακινού Κουρδιστάν είναι έτοιμη να υποστηρίξει τις προσπάθειες που έχουν στόχο να εγγυηθούν την επιτυχία «αυτής της ιστορικής ευκαιρίας».
Η οικογένεια Μπαρζανί, η οποία διοικεί το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν που βρίσκεται στην εξουσία σ' αυτή την αυτόνομη περιφέρεια του βόρειου Ιράκ, διαδραματίζει ρόλο κλειδί στις κουρδικές υποθέσεις και διατηρεί στενές σχέσεις με την Τουρκία.
Ο Οτσαλάν, ένα πρόσωπο που χαίρει του θαυμασμού του φιλοκουρδικού πολιτικού κινήματος, αλλά το οποίο αποστρέφονται οι περισσότεροι Τούρκοι επειδή του χρεώνουν την έναρξη της σύγκρουσης το 1984, έκανε την έκκληση αυτή τέσσερις μήνες έπειτα από μια μεσολάβηση την οποία είχε αρχίσει το φθινόπωρο ο κύριος σύμμαχος του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο εθνικιστής Ντεβλέτ Μπαχτσελί, μέσω του φιλοκουρδικού κόμματος DEM.
Τόσο ο Ερντογάν όσο και το αντιπολιτευόμενο φιλοκουρδικό κόμμα DEM εξέφρασαν τη στήριξή τους προς τις προσπάθειες για τον τερματισμό της σύγκρουσης που έχει στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 40.000 ανθρώπους, έχει διαμορφώσει την τουρκική πολιτική και έχει αφήσει τραύματα σε πόλεις και χωριά της νοτιοανατολικής Τουρκίας.
“Κάνω έκκληση να παραδώσουν τα όπλα και αναλαμβάνω την ιστορική ευθύνη γι΄αυτή την έκκληση”, έγραψε ο Οτσαλάν σε επιστολή που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Φεβρουάριο από μέλη του DEM έπειτα από επίσκεψή τους στη φυλακή όπου κρατείται.
Μια φωτογραφία που δόθηκε τότε στη δημοσιότητα δείχνει έναν γκριζομάλλη Οτσαλάν καθισμένο στο κέντρο ενός τραπεζιού να κρατάει τη γραπτή ανακοίνωσή του και γύρω από αυτόν στελέχη του DEM.
Ο Οτσαλάν είχε συλληφθεί στην Κένυα από τις τουρκικές ειδικές δυνάμεις το 1999.
Παρότι ήταν φυλακισμένος συνέχισε να ασκεί σημαντική επιρροή και να έχει συμβολική εξουσία για το PKK, οι μαχητές του οποίου βρίσκονται κυρίως στα βουνά του γειτονικού βόρειου Ιράκ.
Η ιδέα της επανόδου του Οτσαλάν δόθηκε τον περασμένο Οκτώβριο από τον Μπαχτσελί προκαλώντας σοκ στη χώρα όταν πρότεινε την απελευθέρωση του Κούρδου ηγέτη αν πετύχαινε να πείσει το PKK να τερματίσει τον αγώνα του.
Ένας επώδυνος αγώνας
Ο Οτσαλάν γνώρισε μεγάλη προβολή κατά τη διάρκεια της ειρηνευτικής διαδικασίας του 2013-2015 μεταξύ του τουρκικού κράτους και των μαχητών του PKK. Ο τότε πρωθυπουργός Ερντογάν θεωρούσε τον Οτσαλάν “κλειδί” για τις προσπάθειες τερματισμού των μαχών.
Από το κελί της φυλακής του, ο Οτσαλάν – που αποκαλείται “Απο” από τους Κούρδους εθνικιστές – απέκτησε μεγάλη φήμη. Φωτογραφίες στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης τον έδειχναν χαμογελαστό και γκριζομάλλη σε έντονη αντίθεση με παλαιότερες φωτογραφίες του με στατιωτική στολή και τουφέκι.
Αλλά στα μέσα του 2015, η ειρηνευτική διαδικασία κατέρρευσε και η σύγκρουση εισήλθε στην πιο αιματηρή της φάση, με επίκεντρο τις αστικές νοτιοανατολικές περιοχές.
Τα τελευταία χρόνια, η σύγκρουση επικεντρώνεται κυρίως στο βόρειο Ιράκ, όπου εδρεύει το PKK.
Ο Οτσαλάν γεννήθηκε σε μια αγροτική οικογένεια στο νοτιοανατολικό χωριό Ομερλί και οι πολιτικές του ιδέες διαμορφώθηκαν εν μέσω των βίαιων οδομαχιών μεταξύ αριστερών και δεξιών παράνομων μαχητικών οργανώσεων τη δεκαετία του 1970.
Αποσχίστηκε από την τουρκική αριστερά για να ιδρύσει το PKK το 1978, δεσμευόμενος να αγωνιστεί για ένα ανεξάρτητο κράτος του Κουρδιστάν αφού εγκατέλειψε τις σπουδές του στη σχολή Πολιτικών Επιστημών του πανεπιστημίου της Άγκυρας. Το PKK, που έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ηγούνταν από τον Οτσαλάν από τη Συρία μέχρι που η Τουρκία απείλησε με πόλεμο το 1998, αναγκάζοντας τη Δαμασκό να τον απελάσει.
Συνελήφθη στην πρωτεύουσα της Κένυας, το Ναϊρόμπι, το 1999 και μεταφέρθηκε αεροπορικώς στην Άγκυρα φρουρούμενος από Τούρκους κομάντος όπου καταδικάστηκε σε θάνατο. Η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη και έκτοτε παραμένει στη φυλακή.
Η ίδρυση
Το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (ΡΚΚ) είναι μία οργάνωση που ιδρύθηκε από τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν στη νοτιοανατολική Τουρκία το 1978.
Το 1984 το ΡΚΚ ξεκίνησε εξέγερση εναντίον της Τουρκίας, με στόχο την δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Όταν οι προσπάθειες αυτές απέτυχαν, οι Κούρδοι χωρίστηκαν σε μειονοτικές πληθυσμιακές ομάδες στην Τουρκία, το Ιράκ,το Ιράν και τη Συρία.
Το PKK έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από την Άγκυρα, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και ορισμένες άλλες χώρες.
Η ιστορία του ΡΚΚ
Το PKK δραστηριοποιήθηκε στη Συρία μέχρι το 1998, όταν ο Οτσαλάν αναγκάστηκε να διαφύγει λόγω της αυξανόμενης πίεσης από την Τουρκία. Λίγους μήνες αργότερα, συνελήφθη από τις τουρκικές ειδικές δυνάμεις στην Κένυα και καταδικάστηκε σε θάνατο από τουρκικό δικαστήριο το 1999.
Η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη τον Οκτώβριο του 2002, μετά την κατάργηση της θανατικής ποινής στην Τουρκία, και ο Οτσαλάν εξακολουθεί να βρίσκεται φυλακισμένος σε ένα νησί κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Οι μάχες μειώθηκαν μετά τη σύλληψη του Οτσαλάν, γεγονός που οδήγησε στην αποχώρηση των ανταρτών από την Τουρκία.
Μετά από μια «έκρηξη» της βίας, η Τουρκία και το PKK άρχισαν ειρηνευτικές συνομιλίες στα τέλη του 2012.
Η διαδικασία αυτή κατέρρευσε τον Ιούλιο του 2015, πυροδοτώντας την πιο αιματηρή περίοδο και προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές σε ορισμένες αστικές περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας.
Τον Οκτώβριο του 2024, ο Ντεβλέτ Μπαχτσέλι, ηγέτης του Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) και πολιτικός σύμμαχος του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, σοκάρισε την Άγκυρα όταν πρότεινε την απελευθέρωση του Οτσαλάν, υπό τον όρο ότι θα κηρύξει το τέλος της εξέγερσης της οργάνωσής του.
Το κυβερνών AKP του Ερντογάν υποστήριξε την πρόταση και ηγέτες του φιλοκουρδικού κόμματος της αντιπολίτευσης DEM, που επιδιώκει περισσότερα δικαιώματα και αυτονομία για τους Κούρδους, πραγματοποίησαν συνομιλίες με τον Οτζαλάν στη φυλακή.
Το PKK κήρυξε άμεση κατάπαυση του πυρός μετά την έκκληση και δήλωσε ότι είναι έτοιμο να συγκαλέσει συνέδριο, όπως ζήτησε ο Οτσαλάν, αλλά πρέπει να δημιουργηθούν οι απαραίτητες συνθήκες ασφάλειας για να το «διευθύνει και να το διευθύνει προσωπικά».
.jpg?t=DeZ6ebEhevd8qC7xpppxqg)
Αλλαγή στόχου σύγκρουσης
Τα τελευταία χρόνια, η σύγκρουση μετατοπίστηκε στο γειτονικό βόρειο Ιράκ, όπου το PKK έχει ορεινές βάσεις και η Τουρκία έχει δεκάδες φυλάκια. Η Άγκυρα έχει ξεκινήσει επιχειρήσεις εναντίον των μαχητών εκεί, συμπεριλαμβανομένων αεροπορικών επιδρομών με πολεμικά αεροσκάφη και μαχητικά drones, κάτι που η Βαγδάτη έχει χαρακτηρίσει ως παραβίαση της κυριαρχίας της.
Ωστόσο, το Ιράκ και η Τουρκία είχαν συμφωνήσει να ενισχύσουν τη συνεργασία τους κατά του PKK, και η Βαγδάτη το χαρακτήρισε για πρώτη φορά ως απαγορευμένη οργάνωση.
Η Τουρκία στοχεύει επίσης τη YPG (Μονάδες προστασίας του Λαού) στη Συρία, θεωρώντας την παρακλάδι του PKK, και έχει διεξάγει διασυνοριακές επιχειρήσεις μαζί με συμμαχικές συριακές δυνάμεις για να την απωθήσει από τα σύνορά της.
Η ανατροπή του πρώην προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ τον Δεκέμβριο – στον οποίο η Άγκυρα αντιτάχθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, υποστηρίζοντας τους συριακούς αντάρτες – ενίσχυσε τη θέση και την επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή. Ζήτησε τη διάλυση της YPG και την απέλαση των ηγετών της από τη Συρία και απείλησε με τουρκική στρατιωτική επιχείρηση για να «συντρίψει» την οργάνωση, εάν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά της.
Τι αλλάζει μετά την κατάθεση των όπλων από το PKK
Η τελευταία ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης Ερντογάν και του PKK, το 2013, έγινε δεκτή με ενθουσιασμό. Παρόλα αυτά δεν κράτησε πολύ με αποτέλεσμα οι εχθροπραξίες να ξεκινήσουν εκ νέου δύο χρόνια αργότερα.
Ένα σημαντικό ερώτημα που παραμένει είναι πώς θα γίνει δεκτό το μήνυμα του Οτσαλάν από τους ηγέτες της στρατιωτικής πτέρυγας του PKK, που εδρεύει κυρίως στα βουνά του βόρειου Ιράκ. Η εν λόγω περιοχή βομβαρδίζεται έντονα από την τουρκική αεροπορία εδώ και αρκετά χρόνια.
Στη Συρία, ένα παρακλάδι του PKK, γνωστό ως YPG ή Μονάδες Προστασίας του Λαού, αποτελεί τη ραχοκοκκαλιά των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF). Οι SDF ελέγχουν το βορειοανατολικό τμήμα της χώρας και πολεμούν εδώ και χρόνια εναντίον του τουρκικού στρατού και των υποστηριζόμενων από την Τουρκία συριακών αραβικών ομάδων.
Εάν το PKK καταθέσει τα όπλα, θα είναι ευκολότερη μια συμφωνία μεταξύ της αυτόνομης διοίκησης υπό κουρδική ηγεσία και της νέας υποστηριζόμενης από την Τουρκία προσωρινής συριακής κυβέρνησης.
Πάνω από 40.000 νεκροί από τη σύγκρουση μεταξύ 1984-2013
Δημοσίευμα του Crisis Group, αναφέρει πως από τη σύγκρουση του ΡΚΚ με την Τουρκία, πάνω από 30.000 – 40.000 έχουν χάσει συνολικά από το 1984. Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων της σύγκρουσης είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, δεδομένων των περιορισμών στην ακριβή επαλήθευση των αναφορών για θανάτους.
Όπως περιγράφεται σε μια επικείμενη έκθεση του Noah Arjomand, ακαδημαϊκού στο Πανεπιστήμιο Columbia, ακόμη και τα στοιχεία αυτά ποικίλλουν: τον Δεκέμβριο του 1997, ο Süleyman Demirel, τότε πρωθυπουργός, δήλωσε ότι 37.000 άτομα είχαν σκοτωθεί στην εξέγερση· τον Ιανουάριο του 2005, ο τότε πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι το PKK είχε σκοτώσει 40.000 άτομα· τον Σεπτέμβριο του 2008, ο αρχηγός του γενικού επιτελείου δήλωσε ότι ο αριθμός ήταν 44.042· τον Φεβρουάριο του 2013, μια έκθεση κοινοβουλευτικής επιτροπής εκτίμησε τον συνολικό αριθμό των νεκρών σε 35.576.
Η ίδια μελέτη δείχνει ότι οι αναλυτικοί αριθμοί των ετήσιων θανάτων που ανακοίνωσαν το κοινοβούλιο και η χωροφυλακή (αστυνομία της υπαίθρου) μεταξύ 1984 και 2009 είναι επίσης διαφορετικοί. Η διαφορά ήταν μεγαλύτερη μετά την έναρξη δύο μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεων της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ το 1997, που συνοδεύτηκαν από τεράστιες αναφορές για απώλειες του PKK στα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης: ο συνολικός αριθμός των νεκρών που αναφέρθηκε από το κοινοβούλιο ήταν 3.419, ενώ η χωροφυλακή ανέφερε 8.234.
Ωστόσο, παρατηρείται σημαντική αύξηση του ποσοστού κατά τη διάρκεια περιόδων έντονης σύγκρουσης που περιλαμβάνουν εισβολές του στρατού στο βόρειο Ιράκ, με αποκορύφωμα το 1997, όταν ο τουρκικός στρατός ισχυρίστηκε ότι σκοτώθηκαν 14,6 φορές περισσότεροι μαχητές του PKK από ό,τι μέλη των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας.
Ο τραγικός απολογισμός μετά το 2015
Τον Ιούλιο του 2015, δυόμιση χρόνια μετά την λήξη της εκεχειρίας, η σύγκρουση της Τουρκίας με τους μαχητές του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), εισήλθε σε ένα από τα πιο αιματηρά κεφάλαια της σχεδόν τεσσαρακονταετούς ιστορίας του.
Από εκείνη την εποχή, η σύγκρουση πέρασε από διάφορες φάσεις. Μεταξύ του 2015 και του 2017, έγιναν μάχες στα αστικά κέντρα της νοτιοανατολικής Τουρκίας, όπου κατοικεί πλειοψηφία Κούρδων. Από το 2017 και ύστερα, η μάχη μεταφέρθηκε στις αγροτικές περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Καθώς ο τουρκικός στρατός εκδίωξε τους περισσότερους μαχητές από την Τουρκία, το 2019 οι μάχες μεταφέρθηκαν στο βόρειο Ιράκ και τη βόρεια Συρία.
Σύμφωνα με τον απολογισμό των θανάτων της Crisis Group, από το 2015 και ύστερα τουλάχιστον 7.152 άνθρωποι σκοτώθηκαν στις μάχες που έγιναν στην Τουρκία και στο βόρειο Ιράκ.
Μεταξύ αυτών:
1) 646 άμαχοι πολίτες
2) 1.494 μέλη των δυνάμεων κρατικής ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων 1.058 στρατιωτών, 304 αστυνομικών και 132 χωροφυλάκων (παραστρατιωτικές δυνάμεις αποτελούμενες από Κούρδους που οπλίζονται και χρηματοδοτούνται από το τουρκικό κράτος).
3) 226 άτομα
4) 4.786 στρατιώτες του PKK. Εξ αυτών πάνω από 4.241 μέλη ανήκουν στην Λαϊκή Άμυνα, τον ένοπλο βραχίονα του ΡΚΚ, 538 μαχητές που ανήκουν στις Μονάδες Πολιτικής Προστασίας και επτά μέλη των Γερακιών της Ελευθερίας του Κουρδιστάν (TAK), μιας οργάνωσης συνδεδεμένης με το ΡΚΚ υπεύθυνης για επιθέσεις στη δυτική Τουρκία, οι οποίες σκοτώθηκαν κατά την ίδια περίοδο.Π