Τις πρώτες πρωινές ώρες της Δευτέρας 2 Ιουνίου, οι Πολωνοί ήξεραν πως για τα επόμενα τρία χρόνια θα κυβερνώνται από δύο αντίπαλους ιδεολογικά ηγέτες: Έναν φιλοευρωπαίο πρωθυπουργό και έναν εθνικιστή πρόεδρο που όμως έχει τις ευλογίες της Ουάσιγκτον. Είναι άραγε τόσο επιζήμια μια τέτοια εξέλιξη για τους Πολωνούς τη στιγμή που οι φιλελεύθεροι σε Πολωνία και ΕΕ έχουν εξελιχθεί σε «γεράκια»;
Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα που δημοσιεύθηκαν τη Δευτέρα, στις επαναληπτικές εκλογές της Πολωνίας αναδείχτηκε νικητής ένας εθνικιστής σημειώνοντας οριακή νίκη.
Ο νικητής, ο Κάρολ Ναβρότσκι, ιστορικός και πρώην πυγμάχος που υποστηρίζεται από το προηγούμενο κυβερνών κόμμα της Πολωνίας, «Νόμος και Δικαιοσύνη», συγκέντρωσε το 50,9% των ψήφων.
Επικράτησε του Ραφάλ Τρζασκόφσκι, του φιλελεύθερου δήμαρχου της Βαρσοβίας, ο οποίος υποστηρίχθηκε από το κόμμα του κ. Τουσκ, Πλατφόρμα Πολιτών. Ο κ. Τρζασκόφσκι συγκέντρωσε το 49,1% των ψήφων.
Πρόκειται για μια εκλογική αναμέτρηση μεταξύ 13 υποψηφίων που συγκέντρωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση από το 1989.
Το σίγουρο είναι ότι ο Ναβρότσκι ήταν ο Πολωνός υποψήφιος της καρδιάς του Ντόναλντ Τραμπ.
Σχέσεις με Τραμπ
Πριν τις εκλογές, στις 30 Απριλίου, ο Ναβρότσκι είχε συναντηθεί με τον Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο, ζητώντας του την υποστήριξη του Ντόναλντ Τραμπ, με τον οποίο ο απερχόμενος πρόεδρος Αντρέι Ντούντα αρέσκεται να τονίζει την εγγύτητά του.
Επίσης, έλαβε μια ένδειξη αμερικανικής υποστήριξης στο πρώτο συνέδριο της Συντηρητικής Συνδιάσκεψης Πολιτικής Δράσης (CPAC) στην Πολωνία στις 27 Μαΐου στο Ρζεσζόφ, της Πολωνίας.
Η υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Κρίστι Νόεμ, η οποία παρευρέθηκε στο συνέδριο, ξεκίνησε την ομιλία της λέγοντας ότι ο Ναβρότσκι «πρέπει να είναι ο επόμενος πρόεδρος της Πολωνίας». Η Νόεμ μάλιστα χλεύασε τον Τρζασκόφσκι, ως «σοσιαλιστή» και «ηγέτη-ναυάγιο».
Είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ απολαμβάνουν υψηλά επίπεδα υποστήριξης στην Πολωνία, ανεξάρτητα από την ηγεσία του κόμματος. Πολλοί Πολωνοί πιστεύουν ότι μια καλή σχέση με τον Τραμπ θα διατηρήσει ισχυρούς δεσμούς με τον σημαντικότερο σύμμαχο της Βαρσοβίας και θα εξασφαλίσει την αμερικανική προστασία προς την Πολωνία, εν μέσω αυξανόμενων ανησυχιών για τη ρωσική επιθετικότητα στη γειτονική Ουκρανία.
«Ο Ναβρότσκι ορθώς επιλέγει να προβάλει τη σχέση του με τον Τραμπ, επειδή η πολωνική κοινωνία είναι κυρίως φιλική προς τις ΗΠΑ, ανεξάρτητα από το ποιος είναι κυβερνάει», δήλωσε ο Σλαβόμιρ Ντέμπσκι, καθηγητής στρατηγικής και διεθνών σχέσεων στο Κολλέγιο της Ευρώπης με έδρα τη Βαρσοβία. «Εάν εκλεγεί, ο Ναβρότσκι θα έχει άμεση πρόσβαση στην κυβέρνηση Τραμπ».
Ήττα για Βρυξέλλες
Υπενθυμίζεται ότι οι πολωνικές εκλογές έρχονται δύο εβδομάδες μετά τις ρουμανικές εκλογές, όπου μετά από παρεμβάσεις στην εκλογική διαδικασία αναδείχτηκε ο φιλοευρωπαίος υποψήφιος.
Ο Τζορτζ Σίμιον, ο Ρουμάνος εθνικιστής που έχασε από τον κεντρώο δήμαρχο του Βουκουρεστίου, παρευρέθηκε επίσης στη συνεδρίαση της CPAC. Προειδοποίησε για αυτό που χαρακτήρισε ως σχέδιο των «παγκοσμιοποιητών» να «κλέψουν» τις πολωνικές εκλογές.
Η νίκη του Ναβρότσκι ψαλίδισε τις ελπίδες των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων εντός της Πολωνίας που εκπροσωπούνται από τον Ντόναλντ Τουσκ.
Η απαίτηση του Τραμπ να αναλάβει η Ευρώπη μεγαλύτερες ευθύνες έχει προκαλέσει σοκ στην Πολωνία. Η ιδέα της εξάρτησης από τους Ευρωπαίους γείτονες αναζωπυρώνει τη δυσπιστία σε μια χώρα όπου οι περισσότεροι μπορούν να θυμηθούν αυτό που θεωρούν ευρωπαϊκή προδοσία στις απαρχές του Β’ ΠΠ, όταν η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν κατάφεραν να βοηθήσουν την Πολωνία όταν δέχτηκε τη γερμανική εισβολή το 1939.
Ευρωπαϊκή Δεξιά
Ο εκλεγμένος πρόεδρος, επικριτής της ΕΕ και υποστηρικτής μιας Ευρώπης των εθνών συγκέντρωσε ψήφους από την δεξιά, καθώς υπέγραψε χωρίς δισταγμό τον οδικό χάρτη που παρουσίασε ο Σλάβομιρ Μέντζεν, υποψήφιου του κόμματος Konfederacja (Συνομοσπονδία), που βγήκε 3ο στον πρώτο γύρο στις 18 Μαΐου.
Μεταξύ των οκτώ όρων που τέθηκαν ήταν η δέσμευση να αντιταχθεί στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, να μην αυξήσει τους φόρους και να μην περιορίσει την πρόσβαση των Πολωνών σε πυροβόλα όπλα.
Στο συνέδριο της CPAC, φάνηκε ότι ο Πολωνίας ηγέτης θα είχε την υποστήριξη και ομοϊδεατών από άλλες χώρες..
«Βρισκόμαστε σε ένα σημείο ως χώρα που αναλογιζόμαστε τη θέση μας στην Ευρώπη», δήλωσε ο Μάρτσιν Ντούμα, ιδρυτής και πρόεδρος της δημοσκόπησης IBRiS με έδρα τη Βαρσοβία. «Θέλουμε μια θέση στο τραπέζι».
Το έργο του Ναβρότσκι στο Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης συχνά συμβάδιζε με την εξωτερική πολιτική του Νόμου και της Δικαιοσύνης, η οποία προκάλεσε διαμάχες με τη Γερμανία για τις αποζημιώσεις από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ως πρόεδρος, αναμένεται να δώσει προτεραιότητα στους δεσμούς με τις ΗΠΑ έναντι της Ευρώπης.
Μια γαλλο-πολωνική συνθήκη ασφαλείας που υπογράφηκε μεταξύ του Τουσκ και του Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν τον περασμένο μήνα δεν έχει ακόμη επικυρωθεί και ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς ελπίζει επίσης να ενισχύσει στενότερους δεσμούς ασφαλείας με τη Βαρσοβία.
«Ο Ναβρότσκι θα μπορούσε να απορρίψει τα ευρωπαϊκά συμφέροντα προκειμένου να επιδιώξει μια διμερή σχέση με τον Λευκό Οίκο του Τραμπ», δήλωσε η Μάρτα Πρόχβιτς Γιαζόφσκα, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
Πριν από την υποψηφιότητά του, ο Ναβρότσκι διηύθυνε ένα κρατικό ινστιτούτο για την τεκμηρίωση ιστορικών εγκλημάτων που διαπράχθηκαν εις βάρος ης Πολωνίας από τους Ναζί και τους Κομμουνιστές. Προεκλογικά υποσχέθηκε να εμποδίσει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.
Τι σημαίνει πρακτικά η νίκη Ναβρότσκι
Στην Πολωνία, ο πρόεδρος μπορεί να ασκήσει βέτο σε νομοθεσία ή την έχει στείλει στο Συνταγματικό Δικαστήριο για αναθεώρηση. Ο νυν πρόεδρος Αντρέι Ντούντα, ο οποίος υποστηρίζεται επίσης από το Νόμο και τη Δικαιοσύνη, έχει κάνει και τα δύο, εμποδίζοντας τον νυν κυβερνώντα κεντροαριστερό συνασπισμό, ο οποίος εκδίωξε το κόμμα στις εκλογές του 2023.
Αυτή η δυναμική αναμένεται να παραμείνει σε ισχύ με τη νίκη του Ναβρότσκι, ο οποίος πιθανότατα θα συνεχίσει να μπλοκάρει τις προσπάθειες του πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ να θεσπίσει πιο μεταρρυθμιστική νομοθεσία που αποσκοπεί στην ακύρωση ορισμένων νόμων που ψηφίστηκαν από το Νόμο και τη Δικαιοσύνη στα οκτώ χρόνια της εξουσίας του. Μερικοί από τους πιο αμφιλεγόμενους νόμους περιόρισαν την πρόσβαση στην άμβλωση και πολιτικοποίησαν τη δικαστική εξουσία.
Αν και ο Τουσκ θα είναι υπεύθυνος για τις πολιτικές αποφάσεις, ο Ναβρότσκι θα έχει μια πλατφόρμα για να αρθρώσει την εξωτερική πολιτική μιας χώρας που έχει αναβαθμιστεί σε υπολογίσιμη δύναμη στην ΕΕ. Η κίνηση της Πολωνίας πέρυσι να ξεπεράσει τη Γαλλία ως ο τρίτος μεγαλύτερος στρατός στο ΝΑΤΟ δίνει επίσης στη Βαρσοβία μεγαλύτερη επιρροή σε μια εποχή που ο Λευκός Οίκος του Τραμπ θέλει η Ευρώπη να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στην ασφάλειά της.
Η εκλογή του Ναβρότσκι για να αντικαταστήσει τον Ντούντα είναι πιθανό να σκληρύνει το αδιέξοδο και να εμποδίσει περαιτέρω τις προσπάθειες του Τουσκ να υλοποιήσει την ατζέντα της κυβέρνησής του. Η κυβέρνηση, ένας διχασμένος συνασπισμός φιλελεύθερων, αριστερών και συντηρητικών κομμάτων, έχει την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο, αλλά όχι τα 3/5 των εδρών που απαιτούνται για να παρακαμφθεί ένα προεδρικό βέτο.
Κοντολογίς, η προώθηση μιας Ευρώπης των εθνών και η αποφυγή αποστολής στρατευμάτων στην Ουκρανία θεωρούνται θετικές εξελίξεις. Η ποινικοποίηση των αμβλώσεων και η διευκόλυνση πρόσβασης των Πολωνών στα όπλα είναι προβληματικές θέσεις.
Πηγές: The Wall Street Journal, New York Times, Le monde