To ΝΑΤΟ, η αμυντική συμμαχία 32 χωρών, βρίσκεται σε έξαρση δαπανών, με σχέδιo να διοχετεύσει δισεκατομμύρια στους στρατούς και τα συστήματα ασφαλείας του κατά την επόμενη δεκαετία.
Αλλά είναι μια σπατάλη που ορισμένα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ, που παλεύουν με τεράστια και αυξανόμενα χρέη, δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά.
«Είναι κάτι πρωτοφανές σε καιρό ειρήνης να έχουμε μια τόσο μαζική αύξηση στις δαπάνες για οποιοδήποτε θέμα - και ιδιαίτερα για την άμυνα», δήλωσε στο CNN ο Marcel Fratzscher, πρόεδρος του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών ή DIW.
Τον περασμένο μήνα, τα μέλη του ΝΑΤΟ συμφώνησαν να αυξήσουν τους αντίστοιχους στόχους τους για τις αμυντικές δαπάνες στο 5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος έως το 2035 - περισσότερο από το διπλάσιο του τρέχοντος στόχου του 2% και του είδους της σημαντικής αύξησης που απαιτεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ εδώ και πολλά χρόνια.
Η δέσμευση αυτή δόθηκε καθώς τα μέλη του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσουν μια επιθετική Ρωσία και μια Αμερική που έχει υποχωρήσει από τον μακροχρόνιο ρόλο της ως εγγυητή της ασφάλειας της περιοχής.
Οι κυβερνήσεις έχουν τρεις επιλογές για να επιτύχουν τον νέο στόχο δαπανών – μείωση άλλων εξόδων, αύξηση φόρων ή μεγαλύτερο δανεισμό – αλλά οι αναλυτές δήλωσαν στο CNN ότι η καθεμία είναι είτε πολιτικά δυσάρεστη είτε μη βιώσιμη μακροπρόθεσμα για τις υπερχρεωμένες ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ.
«Πολλές χώρες (της Ευρωπαϊκής Ένωσης) αντιμετωπίζουν σοβαρούς δημοσιονομικούς περιορισμούς», έγραψαν νωρίτερα αυτόν τον μήνα αναλυτές στο Bruegel, ένα think tank με έδρα τις Βρυξέλλες. «Είναι μη ρεαλιστικό να περιμένουμε από χώρες που αγωνίζονται εδώ και δεκαετίες να επιτύχουν έναν στόχο 2% για τις αμυντικές δαπάνες να υιοθετήσουν αξιόπιστα έναν άδικα δικαιολογημένο, πολύ υψηλότερο στόχο».
Δύσκολες επιλογές
Πολλές χώρες του ΝΑΤΟ δεν έχουν καταφέρει να επιτύχουν τον προηγούμενο στόχο του 2%, που είχε τεθεί το 2014. Οι περισσότερες έχουν αυξήσει τις δαπάνες τους τα τελευταία χρόνια σε απάντηση στην ολοκληρωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 - σε τέτοιο βαθμό που το εκτελεστικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένει από τα 23 κράτη μέλη του ΝΑΤΟ να επιτύχουν αυτόν τον στόχο φέτος, με βάση το συνολικό ΑΕΠ τους.
Αλλά τώρα πρέπει να προχωρήσουν παραπέρα.
Ο νέος στόχος του 5% περιλαμβάνει τη δέσμευση των κρατών μελών του ΝΑΤΟ να δαπανούν το ισοδύναμο του 3,5% του ετήσιου ΑΕΠ τους σε λεγόμενες «βασικές» αμυντικές ανάγκες, όπως τα όπλα, με το υπόλοιπο 1,5% να διατίθεται σε τομείς που υποστηρίζουν την άμυνα, όπως οι λιμενικές υποδομές. Για ορισμένα έθνη, αυτό θα σημαίνει εξεύρεση δεκάδων δισεκατομμυρίων επιπλέον δολαρίων ετησίως.
Ο Φρανκ Γκιλ, ανώτερος αναλυτής αξιολόγησης κρατικής πιστοληπτικής ικανότητας για την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική στην S&P Global Ratings, πιστεύει ότι η επίτευξη του στόχου του 3,5% από μόνη της θα απαιτήσει από τις ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, να δανειστούν τεράστια χρηματικά ποσά. Ορισμένα έθνη ενδέχεται επίσης να μειώσουν ή να ανακατανείμουν τις κρατικές δαπάνες για να μειώσουν το ποσό που χρειάζονται να δανειστούν, είπε, αλλά αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί δύσκολο.
«Πολλές (ευρωπαϊκές κυβερνήσεις) αντιμετωπίζουν άλλες δημοσιονομικές πιέσεις... όχι μόνο τη γήρανση του πληθυσμού, η οποία ουσιαστικά οδηγεί σε ακόμη υψηλότερες δαπάνες για συντάξεις», δήλωσε ο Γκιλ στο CNN. «Πολιτικά, (αυτό) είναι πολύ δύσκολο να μειωθεί».
Ο Φράτσερ στο DIW στη Γερμανία συμφωνεί.
Για τις περισσότερες χώρες του ΝΑΤΟ, υποστήριξε, η μείωση των δαπανών είναι «εντελώς αδύνατη». «Η Ευρώπη γερνάει γρήγορα», είπε. «Είναι εντελώς ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι... οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν χρήματα από τις δημόσιες συντάξεις, από την υγειονομική περίθαλψη, από την περίθαλψη γενικότερα».
Ο μόνος βιώσιμος τρόπος για να χρηματοδοτηθεί το «είδος του μεγέθους των επιπλέον (αμυντικών) δαπανών» που έχει δεσμευτεί τώρα από το ΝΑΤΟ είναι η αύξηση των φόρων, υποστήριξε. Ωστόσο, δεν υπάρχει ούτε η πολιτική βούληση ούτε η δημόσια υποστήριξη για να δαπανηθούν «με τόσο δραματικό τρόπο προς αυτή την κατεύθυνση... και να αποδεχτούν πραγματικά τις συνέπειες».
Συντριπτικό χρέος
Ο απλός δανεισμός περισσότερων κεφαλαίων είναι μια εξίσου δύσκολη επιλογή στην Ευρώπη, όπου ορισμένες κυβερνήσεις έχουν ήδη επιβαρυνθεί με χρέη που πλησιάζουν ή και είναι μεγαλύτερα από το μέγεθος ολόκληρης της οικονομίας της χώρας τους.
Με όλα τα άλλα να παραμένουν ίδια, η επίτευξη μόνο του στόχου του 3,5% για τις «βασικές» αμυντικές δαπάνες θα μπορούσε να προσθέσει περίπου 2 τρισεκατομμύρια δολάρια στο συλλογικό δημόσιο χρέος των ευρωπαϊκών μελών του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, έως το 2035, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της S&P Global Ratings. Αυτό συγκρίνεται με το συνδυασμένο ΑΕΠ των 23,1 τρισεκατομμυρίων δολαρίων για την ΕΕ - ένα υποκατάστατο για τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ - και τη Βρετανία, με βάση τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2024.
Το επιπλέον χρέος θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να αντιμετωπιστεί για χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία και το Βέλγιο. Αυτά τα μέλη του ΝΑΤΟ είχαν από τους υψηλότερους λόγους δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ στο τέλος του 2024, στο 135%, 113% και 105% αντίστοιχα, σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία της ΕΕ .
Αυτά είναι ήδη βαριά βάρη. Την Τρίτη, ο Γάλλος πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού δήλωσε ότι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ κινδυνεύει με «συντριβή από το χρέος». Προειδοποίησε ότι, εάν δεν αλλάξει τίποτα, μόνο οι τόκοι που πληρώνει η Γαλλία για το χρέος της θα εκτοξευθούν στα 100 δισεκατομμύρια ευρώ (117 δισεκατομμύρια δολάρια) το 2029, καθιστώντας το μεγαλύτερο ενιαίο έξοδο της κυβέρνησης. Εξακολουθεί να υποστηρίζει τη σπατάλη χρημάτων στην άμυνα, ενώ παράλληλα περιορίζει άλλες κυβερνητικές δαπάνες.
Η ΕΕ προσπαθεί να διευκολύνει τα κράτη μέλη να επενδύσουν στην ασφάλειά τους. Οι Βρυξέλλες έχουν εξαιρέσει τις αμυντικές δαπάνες από τους αυστηρούς κανόνες τους για τις κρατικές δαπάνες και έχουν δεσμευτεί να δημιουργήσουν ένα ταμείο 150 δισεκατομμυρίων ευρώ από το οποίο οι χώρες μπορούν να δανειστούν, με ευνοϊκά επιτόκια, για να επενδύσουν στην άμυνά τους.
Ωστόσο, υπάρχει μια άλλη επιλογή για τα μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με τον Guntram Wolff, ανώτερο συνεργάτη στο Bruegel.
«Απλώς δεν το κάνω. Δεν ξοδεύω περισσότερα», είπε στο CNN.
Ήδη, η Ισπανία έχει δηλώσει ότι δεν θα επιτύχει τον στόχο του 5%, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα έθετε σε κίνδυνο τις δαπάνες της για την κοινωνική πρόνοια. Πέρυσι, το έθνος της νότιας Ευρώπης δαπάνησε μόνο το 1,28% του ΑΕΠ του για την άμυνα, βάσει εκτιμήσεων του ΝΑΤΟ .
Ο Γουλφ δήλωσε ότι «ο καλύτερος προγνωστικός παράγοντας για την αύξηση των αμυντικών δαπανών είναι η απόσταση (μιας χώρας) από τη Μόσχα - πολύ μεγαλύτερη από οποιεσδήποτε δεσμεύσεις στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ».
Πηγή: CNN