Οι αρχές της Σερβίας βρίσκονται σε μάχη με το χρόνο: ως τις 25 Νοεμβρίου η κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει τι θα κάνει με την εταιρεία Naftna Industrija Srbije (NIS), η οποία δραστηριοποιείται στον χώρο του πετρελαίου και του φυσικού αερίου – και η απόφαση που καλείται να λάβει η κυβέρνηση σχετίζεται με σημαντικά διλήμματα ενεργειακής ασφάλειας, οικονομικής σταθερότητας και γεωπολιτικής, τα οποία το Βελιγράδι δεν μπορεί πλέον να αναβληθεί.
Η ρωσική κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Gazprom Neft κατέχει το 45% της NIS, ενώ μία άλλη ρωσική εταιρεία, η Intelligence, έχει ένα μερίδιο 11,3%. Η συνθήκη αυτή τοποθετεί την εταιρεία στο στόχαστρο των αμερικανικών ώσεων που αποσκοπούν στο να εμποδίσουν τη Ρωσία από τα ενεργά έσοδα για τη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία .
Οι κυρώσεις αναβλήθηκαν οκτώ φορές από τον Ιανουάριο, αλλά εν τέλει τέθηκαν σε ισχύ στις 9 Οκτωβρίου. Και η επίδρασή τους είχε άμεσο αντίκτυπο: τα αμερικανικά μέτρα διέκοψαν τη ροή αργού ελαίου μέσω του πετρελαίου JANAF, αφήνοντας τη Σερβία με αποθέματα που επαρκούν μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, σύμφωνα με τους Σέρβους αξιωματούχους.
Κινδυνεύει η ενεργειακή ασφάλεια της Σερβίας
Η NIS διαδραματίζει κομβικό στρατηγικό ρόλο στο ενεργειακό σύστημα της Σερβίας, διότι διαχειρίζεται ένα διυλιστήριο στη χώρα και καλύπτει πάνω από το 80% των προμηθειών βενζίνης και ντίζελ, καθώς και σχεδόν το σύνολο των καυσίμων για την αεροπορία.
Τυχόν κλείσιμο του διυλιστηρίου, όπως προειδοποιεί ο ειδικός σε θέματα ενέργειας Μίλος Ζντράβκοβιτς, που είχε καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία.
«Η NIS απασχολεί περίπου 14.000 άτομα και παράλληλα συνέβαλε με περίπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ στον προϋπολογισμό του 2023 και με 2,08 δισεκατομμύρια έως το 2024. Επομένως, είναι ζωτική σημασία για την ΑΕΠ και τον προϋπολογισμό μας, δεν υπάρχουν δηλαδή περιθώρια να χάσουμε αυτά τα δημόσια έσοδα», δηλώνει στην DW ο Ζντράβκοβιτς.
Την ίδια στιγμή υπάρχει πάντως ένας ακόμη μεγαλύτερος κίνδυνος: η NIS υπόκειται σε δευτερογενείς προτάσεις, γεγονός που σημαίνει ότι η εταιρεία ή η τράπεζα συνεργάζεται μαζί της μπορεί επίσης να υποβληθεί.
Η επικεφαλής της Εθνικής Τράπεζας της Σερβίας (NBS), Γιοργκοβάνκα Ταμπάκοβιτς, επιβεβαίωσε ότι η NBS έχει λάβει προειδοποιήσεις όπως μπορεί να βρεθεί και η ίδια υπό δευτερογενείς κυριώσεις, σε περίπτωση συνεργασίας με νομικά πρόσωπα που υποβάλλονται σε μέτρα.
«Ελπίζω να μη συμβεί κάτι τέτοιο, επειδή θα συνεπαγόταν μπλοκάρισμα όλων των πληρωμών», εξηγεί η Ταμπάκοβιτς.
Ποιες λύσεις εξετάζονται;
Μοναδικό αδιέξοδο από την κρίση φαίνεται πως είναι μια μόνιμη αλλαγή ιδιοκτησίας – δηλαδή η αποχώρηση των Ρώσων μετόχων από τη NIS.
Η Σερβία προσπαθεί τώρα να βρει μια λύση. Η υπουργός Ενέργειας, Ντούμπραβκα Τζέντοβιτς Χαντάνοβιτς, δήλωσε ότι η Gazprom Neft συμφώνησε να πουλήσει το μερίδιό της στη NIS, δίχως πάντως να αποκαλύψει την ταυτότητα του αγοραστή, καθώς οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη.
Ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Μπούτσιτς , δήλωσε από την πλευρά του πως εάν η συμφωνία καταρρεύσει, θα είναι το σερβικό κράτος που θα αγοράσει το μερίδιο.
«Εάν δεν βρούμε άλλη λύση, θα βρούμε τα απαραίτητα χρήματα για την αγορά. Θα διαπραγματευτούμε με τους Ευρωπαίους και με όλους τους άλλους», τόνισε ο Μπούτσιτς, επισημαίνοντας πως «θα έχουμε τα κεφάλαια». Ο Σέρβος πρόεδρος εξήγησε πως θέλει να αποφύγει «με κάθε τρόπο την κατάσχεση, εθνικοποίηση και τη δήμευση περιουσιακών στοιχείων».
Η οικονομική δημοσιογράφος Ραντόικα Νίκολιτς εκτίμησε ότι μια τέτοια αγορά που κόστισε στη Σερβία μεταξύ 1,5 και 2 δισεκατομμύρια ευρώ. Εάν η εξαγορά χρηματοδοτηθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό, η χώρα που πιθανότατα θα αρχίσει να αναστέλλει άλλα έργα. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να αναλάβει μεγαλύτερο χρέος ή να αντλήσει από τα αποθέματα.
«Αυτό θα ήταν ένα πολύ κακό μήνυμα, διότι τα συναλλαγματικά αποθέματα υπάρχουν για να εγγυηθούν τη ρευστότητα του κράτους», εξηγεί η Νίκολιτς στην DW. «Θα ήταν μία αρκετά ριψοκίνδυνη κίνηση».
Γεωπολιτικό δίλημμα
Επειδή η Σερβία εξαρτάται ενεργά από την Ανατολή και οικονομικά από τη Δύση, η απόφαση για τη NIS δημιουργεί μια σειρά από αλληλένδετα προβλήματα που η χώρα δεν μπορεί πλέον να απομακρυνθεί.
Ο ειδικός Μίλος Ζντράβκοβιτς εξηγεί πόσο δύσκολη θέση βρίσκεται η Σερβία: «Από τη μία πλευρά οι αμερικανικές κυρώσεις σταματούν τη λειτουργία του διυλιστηρίου. Από την άλλη, εξαρτόμαστε από το ρωσικό αέριο. Κι αυτό είναι ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα, δεδομένου ότι η Σερβία καταναλώνει 2,8 – 3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου τον χρόνο, από την οποία 1,73 – 1,75 δισεκατομμύρια πηγαίνουν στη βιομηχανία. Και το αέριο προφανώς δεν αγοράζεται από ένα… περισσότερο – δεν μπορεί να βρεις όποτε θέλεις».
Το Βελιγράδι προσπαθεί να «γλυκάνει» τη Δύση, σε μία δύσκολη άσκηση ισορροπίας. Προσφάτως η Σερβία ικανοποίησε μάλιστα και τα συμφέροντα της οικογένειας του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ , θεσπίζοντας νόμο που επιταχύνει την αδειοδότηση για μετατροπή πρώην στρατιωτικής εγκατάστασης σε πολυτελές συγκρότημα – ένα πρότζεκτ που συνδέεται με τον Τζάρεντ Κούσνερ, σύζυγο της Ιβάνκα Τραμπ .
Και παράλληλα η σερβική κυβέρνηση προσπαθεί να μην «εκνευρίσει» τη Μόσχα και να κάνει τη συνέχιση των προμηθειών αερίου, μέσω προσεκτικών χειρισμών της υπόθεσης με τη NIS.
Δύσκολη άσκηση ισορροπίας
Αναλυτές προειδοποιούν ότι η διατήρηση αυτής της στρατηγικής καθίσταται ολοένα πιο δύσκολη.
Κάθε καθυστέρηση ή ασαφές μήνυμα μπορεί να επηρεάσει άμεσα αποφάσεις σχετικά με χρηματοδοτήσεις και επενδύσεις αλλά και τις σχέσεις με εταίρους που αρχίζουν να δυσαρεστούνται με την «πολυδιάστατη διπλωματία» του Βελιγραδίου.
«Πολιτικά, είναι πιο σημαντική η αποκοπή από τη Ρωσία, τουλάχιστον στον τομέα της ενέργειας», δηλώνει στη DW ο Ράντομιρ Ντίκλιτς, πρόεδρος του κινήματος στη Σερβία. «Θα είναι επώδυνο, αλλά ήδη ζούμε για χρόνια σε μία επισφαλή κατάσταση, οπότε η ελπίδα είναι ότι σταδιακά θα ανακάμψουμε». Ο ίδιος φοβάται ωστόσο πως η κυβέρνηση μπορεί να ενεργήσει με γνώμονα τα δικά της συμφέροντα και όχι της χώρας.
Η Ραντό Νίκολιτς πιστεύει ότι δεν αποκλείεται από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για την άμεση αντιμετώπιση της κρίσης, η μακροπρόθεσμη λύση που ήταν η είσοδος των ΗΠΑ στον ενεργειακό τομέα της Σερβίας.
« Είμαι πεπεισμένη ότι αντίθετα συναλλαγή κι αν γίνει τώρα – υπάρχει συζήτηση και για αραβικά κεφάλαια – μπορεί να είναι μονάχα προσωρινή. Η μακροπρόθεσμη λύση θα είναι σίγουρα η είσοδος των αμερικανικών κεφαλαίων σε ολόκληρο τον ενεργειακό τομέα της Σερβίας. […] Το ερώτημα είναι πώς θα χρησιμοποιηθεί αυτό», λέει.
Οι διπλωματικές δεξιότητες και η προθυμία για συμβιβασμούς σε όλες τις πλευρές που θα καθορίσουν όχι μόνο τη διεθνή θέση της Σερβίας, αλλά και την εσωτερική της σταθερότητα για τους επόμενους μήνες.
«Η σερβική πολιτική καθοδηγείται από την αρχή «ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει»», προσθέτει ο Ζντράβκοβιτς. «Πετρέλαιο θα υπάρχει. Το θέμα είναι μόνο σε τι τιμή. Τα πρατήρια που λειτουργούν, θα εισάγουμε – όπως εισάγει η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ή η Κροατία. Το βιοτικό επίπεδο θα επηρεαστεί. Και όσον αφορά το αέριο, εάν οι προμήθειες κοπούν, τα πράγματα που είναι πραγματικά δύσκολα. Δεν μπορεί να το αντικαταστήσεις», προειδοποιεί.
Καθώς η ενεργειακή εξάρτηση και οι γεωπολιτικές πιέσεις εντείνονται, τυχόν αποτυχία της Σερβίας να δράσει αποφασιστικά θα μπορούσε να αφήσει το μέλλον της χώρας στις διαθέσεις άλλων.
Πηγή: dw.com