Δωρεές στο δημόσιο που δεν γίνονται, ακίνητα που δεν αξιοποιούνται, ιδρύματα που λειτουργούν ως κάλυψη για προσωπική χρήση και φορολογική ασυλία. Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών αποφάσισε να βάλει τέλος σε ένα καθεστώς αδιαφάνειας δεκαετιών και να φέρει πλήρη ανατροπή στο πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση κοινωφελών περιουσιών.
Το νομοσχέδιο, που έρχεται στο προσεχές διάστημα, ενώνει τις τελείες ανάμεσα σε παρατημένα κληροδοτήματα, στη στεγαστική κρίση, στα φορολογικά παραθυράκια και στις υπερπολυτελείς... ιδρυματικές Cayenne.
Το πρόβλημα είναι διαχρονικό. Πίσω από ταμπέλες «πολιτισμού» και «ευεργεσίας» στήθηκαν, μεθοδικά, μηχανισμοί που όχι μόνο δεν προσφέρουν στην κοινωνία, αλλά επιδοτούν -μέσω φοροαπαλλαγών- την προσωπική ευμάρεια τρίτων.
Για παραδειγμα, σε μια πολυτελή κατοικία με θέα και μία Porsche Cayenne παρκαρισμένη απέξω, δύσκολα φαντάζεται κανείς ότι στεγάζεται «ίδρυμα». Το ακίνητο -πολυτελές κατά κανόνα- δηλώνεται ως έδρα του ιδρύματος, το οποίο «φιλοξενεί» έναν πίνακα, μερικά βιβλία ή μια αίθουσα εκδηλώσεων. Τα υπόλοιπα τετραγωνικά κατοικούνται από τον ιδρυτή ή συγγενικά του πρόσωπα. Τα υπηρεσιακά αυτοκίνητα –συνήθως SUV ή σκάφη– χρησιμοποιούνται για ιδιωτικές μετακινήσεις. Τα έξοδα καλύπτονται από τον προϋπολογισμό του ιδρύματος.
Το νέο νομοσχέδιο φιλοδοξεί να καταγράψει με ακρίβεια ποια ιδρύματα είναι πραγματικά ενεργά και ποια λειτουργούν ως βιτρίνα, να καθαρίσει το μητρώο δωρητών και να δημιουργήσει ένα φιλικό αλλά αυστηρό πλαίσιο για όσους θέλουν πράγματι να προσφέρουν στο Δημόσιο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου, καταγεγραμμένα είναι περίπου 700 ιδρύματα, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν επικαιροποιούν τα στοιχεία τους, με καταγεγραμμένη αντικειμενική αξία ακινήτων άνω των 235 εκατ. ευρώ.
Οι βασικές ρυθμίσεις περιλαμβάνουν την κατάργηση εγκρίσεων για προϋπολογισμούς, μισθώσεις και πωλήσεις ακινήτων, αίροντας το ισχύον καθεστώς που θυμίζει διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων. Όλα τα ιδρύματα, ανεξαρτήτως μεγέθους, θα υποχρεούνται να δημοσιεύουν ελεγμένες οικονομικές καταστάσεις κάθε έτος, ενώ οι πωλήσεις και οι μισθώσεις θα γίνονται με δημόσια προκήρυξη και κατάθεση προσφορών σε πλατφόρμα.
Θεσπίζεται υποχρεωτική χρήση του Εθνικού Μητρώου Ευεργετών και Δωρητών για κάθε συναλλαγή, ενώ παρέχεται στην εποπτεύουσα αρχή η δυνατότητα να αντικαθιστά διοίκηση ιδρύματος που αδρανεί ή δεν εφαρμόζει τη βούληση του διαθέτη. Διακρίνονται τα ενεργά από τα αδρανή ιδρύματα, με τα φορολογικά κίνητρα να διατηρούνται μόνο για τα πρώτα.
Για όσα ιδρύματα αντιμετωπίζουν προβλήματα βιωσιμότητας, προβλέπεται πλαίσιο εξυγίανσης με δυνατότητα ρυθμίσεων, δανείων ή εκποίησης περιουσίας υπό δικαστική έγκριση. Παράλληλα, εισάγεται η δυνατότητα σύμπραξης με το Δημόσιο για τη χρήση ακινήτων σε στεγαστικά προγράμματα με μισθώσεις διάρκειας τουλάχιστον 12 ετών.
Τι αλλάζει στο Ζάππειο Μέγαρο
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει ειδικό κεφάλαιο για το Ζάππειο, που σήμερα λειτουργεί ως ΝΠΔΔ με μόλις 12 υπαλλήλους και χωρίς διευθυντή. Με τις νέες ρυθμίσεις, μετατρέπεται σε ΝΠΙΔ με την επωνυμία «Επιτροπή Ζαππείου Κληροδοτήματος», εκτός Δημόσιου Τομέα όσον αφορά τις προσλήψεις και τις προμήθειες.
Θα λειτουργεί με βάση το μοντέλο της ΕΕΣΥΠ, ενώ διασφαλίζεται η νομιμότητα μέσω των κανόνων του ενωσιακού δικαίου. Προβλέπεται η σύσταση νέου επιτελείου στελεχών ενόψει της Ελληνικής Προεδρίας στην ΕΕ.
Η Επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων αναλαμβάνει την ευθύνη και τον καθορισμό νέας εμπορικής πολιτικής για τις εκμισθώσεις χώρων. Θα καθιερωθούν αυστηρές ρήτρες και ασφαλιστικές δικλείδες για τους μισθωτές.
Το σχέδιο επιχειρεί να ενώσει τις τελείες ανάμεσα στην αξιοποίηση της αδρανούς περιουσίας, τη στέγαση και την ανάγκη λειτουργίας των ιδρυμάτων με διαφάνεια και κανόνες – χωρίς να παραβιάζεται η κοινωφελής φύση τους