Εβδομήντα και πλέον χρόνια μετά την ίδρυση του κράτους του, το Ισραήλ εξακολουθεί να αγωνίζεται σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές αθλητικές διοργανώσεις, παρά το γεγονός ότι γεωγραφικά ανήκει στη Μέση Ανατολή.
Το 2025, η συζήτηση επιστρέφει με ακόμη μεγαλύτερη ένταση: γιατί οι ομάδες του Ισραήλ εξακολουθούν να έχουν παρουσία στην Ευρώπη, ενώ για τη Ρωσία υπήρξε άμεσος αποκλεισμός μετά την εισβολή στην Ουκρανία;
Η απάντηση δεν είναι απλή. Περιλαμβάνει ιστορικές συγκυρίες, πολιτικές ισορροπίες, πιέσεις από τον αραβικό κόσμο και σταδιακές αποφάσεις των ευρωπαϊκών θεσμών που άλλαξαν ριζικά τον χάρτη του αθλητισμού.
Η «γέννηση» του Ισραήλ και το πρώτο ποδοσφαιρικό πλαίσιο
Το κράτος του Ισραήλ ιδρύθηκε το 1948, σε μια εποχή που η Μέση Ανατολή τελούσε υπό έντονες αναταράξεις. Την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε και η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία του Ισραήλ (IFA), η οποία ουσιαστικά ενσωμάτωσε την προϋπάρχουσα Παλαιστινιακή Ομοσπονδία. Στην αρχική της μορφή, η IFA φιλοξενούσε ομάδες τόσο αραβικής όσο και εβραϊκής καταγωγής, ενώ είχε τη «σκιά» και την επιρροή της τότε Βρετανικής Εντολής στην περιοχή.
Με γεωγραφικά δεδομένα, το Ισραήλ ανήκε στην Ασία και, όπως ήταν φυσικό, από τα πρώτα του βήματα συμμετείχε στην Ασιατική Συνομοσπονδία Ποδοσφαίρου (AFC).
Σημαντικές επιτυχίες και το πρώτο «μπλόκο»
Η εθνική ομάδα του Ισραήλ δεν άργησε να δείξει σημάδια ανταγωνιστικότητας. Κατέκτησε τη δεύτερη θέση στα Πανασιατικά Πρωταθλήματα του 1956 και του 1960, ενώ το 1964, όντας οικοδέσποινα, στέφθηκε πρωταθλήτρια Ασίας.
Ωστόσο, ήδη από τη δεκαετία του 1950, η πολιτική διάσταση γινόταν εμπόδιο. Η Τουρκία, η Ινδονησία και το Σουδάν αρνήθηκαν να αντιμετωπίσουν το Ισραήλ στα προκριματικά του Μουντιάλ 1958, ενώ συχνά πολλές αραβικές και μουσουλμανικές χώρες δεν κατέβαιναν σε αγώνες μαζί του.
Το 1974, μετά από πρόταση του Κουβέιτ, πραγματοποιήθηκε ψηφοφορία στην AFC. Το αποτέλεσμα ήταν 17 υπέρ της αποβολής, 13 κατά και 6 αποχές: το Ισραήλ αποβλήθηκε από την ασιατική ποδοσφαιρική οικογένεια.
Η περίοδος της «αθλητικής εξορίας»
Η αποβολή από την Ασία άφησε το Ισραήλ χωρίς σταθερή «στέγη». Η εθνική ομάδα μπορούσε να συμμετάσχει μόνο σε διοργανώσεις της FIFA ή σε προκριματικά άλλων ηπειρωτικών συνομοσπονδιών κατόπιν ειδικής άδειας. Για σχεδόν δύο δεκαετίες, η χώρα βρισκόταν σε μια ιδιότυπη απομόνωση.
Μοναδικό παράθυρο συμμετοχής σε διεθνές επίπεδο υπήρξε το Κύπελλο Ιντερτότο (1976-1994), μια ευρωπαϊκή διοργάνωση με καλοκαιρινό χαρακτήρα και χορηγία στοιχηματικών εταιρειών. Παρά τη χαμηλή αίγλη της, έδωσε στο Ισραήλ την πρώτη «γέφυρα» με την Ευρώπη.
Από το «πειραματικό» στο θεσμικό: η είσοδος στην UEFA
Η μεγάλη αλλαγή ήρθε στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το 1991 η UEFA δέχθηκε την εθνική ομάδα του Ισραήλ να συμμετάσχει στις διοργανώσεις της, ενώ από το 1992 οι ισραηλινοί σύλλογοι είχαν δικαίωμα συμμετοχής σε Κύπελλο UEFA και Κύπελλο Πρωταθλητριών. Το 1994, η χώρα έγινε πλήρες μέλος της UEFA.
Από εκείνο το σημείο, το Ισραήλ καθιερώθηκε ως αναπόσπαστο κομμάτι των ευρωπαϊκών διοργανώσεων, με γεωγραφία και πολιτική να μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα έναντι της «σταθερότητας» που προσέφερε η ένταξή του στην Ευρώπη.
Η εικόνα στα υπόλοιπα αθλήματα
Η λογική αυτή δεν περιορίστηκε στο ποδόσφαιρο. Σχεδόν σε όλα τα ομαδικά αθλήματα, το Ισραήλ εντάχθηκε στα ευρωπαϊκά πλαίσια: μπάσκετ, βόλεϊ, χάντμπολ, στίβος.
Στο μπάσκετ, η Μακάμπι Τελ Αβίβ έγινε θρύλος της Euroleague, με πολλούς τίτλους και ισχυρή παρουσία. Το 2025, μάλιστα, τη σκυτάλη παίρνει και η Χάποελ Τελ Αβίβ, δίνοντας στη χώρα δύο ομάδες στην κορυφαία ευρωπαϊκή λίγκα.
Ωστόσο, σε αντίθεση με την UEFA που δείχνει πλέον διατεθειμένη να ανοίξει τη συζήτηση για πιθανή αποβολή, η Euroleague Basketball δεν έχει κάνει μέχρι στιγμής καμία αντίστοιχη κίνηση.
Οι αντιδράσεις και η νέα συζήτηση
Το τελευταίο διάστημα, η κατάσταση στη Γάζα έχει ξαναφέρει στο προσκήνιο το ερώτημα: πώς είναι δυνατόν το Ισραήλ να συνεχίζει κανονικά στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις; Στα γήπεδα οι αντιδράσεις είναι έντονες, με πανό και συνθήματα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ενώ προσωπικότητες του αθλητισμού και της τέχνης έχουν πάρει δημόσια θέση.
Η UEFA φέρεται να εξετάζει το ενδεχόμενο ψηφοφορίας, κάτι που αν συμβεί θα αποτελέσει ιστορικό προηγούμενο. Το επιχείρημα πολλών είναι σαφές: αν η Ρωσία αποκλείστηκε για την Ουκρανία, γιατί το Ισραήλ να μην κριθεί με τα ίδια μέτρα και σταθμά για την Παλαιστίνη;
Το κρίσιμο σταυροδρόμι
Η ένταξη του Ισραήλ στην Ευρώπη δεν ήταν ποτέ «φυσική», αλλά αποτέλεσμα συγκυριών και πολιτικών ισορροπιών. Τώρα, με την αναγνώριση της Παλαιστίνης να επεκτείνεται σε ολοένα και περισσότερα κράτη και με το αθλητικό κίνημα να ασκεί πίεση, η Ευρώπη βρίσκεται ξανά μπροστά σε μια απόφαση με ιστορικές συνέπειες.
Η απάντηση στο ερώτημα «γιατί το Ισραήλ αγωνίζεται ακόμα στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις;» είναι σύνθετη. Η απάντηση στο «μέχρι πότε;» ίσως δοθεί πολύ σύντομα