Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνηθίζει να δίνει ειδήσεις στις πτήσεις επιστροφής από τα ταξίδια του στο εξωτερικό. Η πτήση από το Βερολίνο την περασμένη Παρασκευή δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Εκεί έριξε τη «βόμβα»: «Εάν υιοθετηθεί μία διαδικασία εκλογής με (απλή) πλειοψηφία, οι προεδρικές εκλογές θα είναι ταχύτερες, λιγότερο χρονοβόρες και λιγότερο πιθανό να οδηγήσουν σε λάθη. Η ισχύουσα απαίτηση «50%+1» (σ.σ. εννοεί απόλυτη πλειοψηφία) οδηγεί τα κόμματα σε λάθος δρόμους. Δεν είναι σαφές ποιος με ποιον συναλλάσσεται».
Η δήλωση αυτή αναπόφευκτα άνοιξε τη συζήτηση για τις προθέσεις του Τούρκου προέδρου στις επόμενες εκλογές. Σκέφτεται να είναι εκ νέου υποψήφιος το 2028; Εάν ναι, τότε θα είναι ουσιαστικά ισόβιος πρόεδρος. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να εξασφαλίσει την εκλογή του διαδόχου που ο ίδιος θα επιλέξει. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο με τροποποίηση του Συντάγματος, μία συζήτηση που έχει ανοίξει ευρύτερα εδώ και μήνες. Το σημερινό Σύνταγμα της Τουρκίας δεν του δίνει τη δυνατότητα να είναι και πάλι υποψήφιος. Η δε εκλογική αριθμητική τον υποχρεώνει να αναζητεί συμμαχίες -τα ποσοστά του κόμματός του δεν αρκούν.
Tο όριο του «50%+1» αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο του τουρκικού εκλογικού συστήματος από το 2014, όποτε ο πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας άρχισε να εκλέγεται με λαϊκή ψήφο, και ειδικά μετά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2017 που παραχώρησε στον πρόεδρο την απόλυτη εξουσία στη διακυβέρνηση της χώρας.
Έκτοτε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξεθείαζε το εκλογικό αυτό σύστημα, ως το σύστημα που προσφέρει την απόλυτη δημοκρατική νομιμοποίηση, που απαιτούσε από τον πρόεδρο της χώρας να έχει συγκεντρώσει στις εκλογές το 50% συν μία ψήφο είτε από τον πρώτο γύρο, είτε στον δεύτερο γύρο της αναμέτρησης μεταξύ των δύο επικρατέστερων υποψηφίων του πρώτου γύρου.
Δεν είναι πρώτη φορά που ο Ερντογάν εκφράζει αντιδιαμετρικά διαφορετικές απόψεις από αυτές που υποστήριζε στο παρελθόν ή αλλάζει τους κανόνες που ο ίδιος έθεσε.
Το ισχύον Σύνταγμα δεν επιτρέπει στον Ερντογάν να είναι υποψήφιος για τρίτη θητεία. Στις τελευταίες εκλογές, τον περασμένο Μάιο, ο Ερντογάν υποστήριξε ότι επρόκειτο για τη δεύτερη θητεία του μετά την συνταγματική αλλαγή του 2017 και την υιοθέτηση του νέου προεδρικού συστήματος διακυβέρνησης και ως εκ τούτου η προηγούμενη εκλογή του στην προεδρία, το 2014, με το παλιό κοινοβουλευτικό σύστημα δεν μετρούσε. Αυτό το επιχείρημα δεν ισχύει πλέον. Ο Ερντογάν δεν μπορεί να είναι υποψήφιος για άλλη μια θητεία χωρίς την αλλαγή του Συντάγματος.
Η συνταγματική αναθεώρηση που κυοφορείται μετά τις τελευταίες εκλογές μπορεί να λύσει τα χέρια του Ερντογάν, προκειμένου να είναι υποψήφιος πρόεδρος για τρίτη φορά το 2028.
Αυτό δεν αρκεί όμως για να εξασφαλίσει την εκλογή του. Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές κόμμα του ΑΚΡ έλαβε το 35,62% των ψήφων. Ο ίδιος εξελέγη στον δεύτερο γύρο χάρη στη στήριξη από τη «Λαϊκή Συμμαχία» που συγκρότησε κυρίως με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) των ακροδεξιών Γκρίζων Λύκων, αλλά και με άλλα μικρότερα κόμματα, όπως το εθνικιστικό-ισλαμιστικό Κόμμα Μεγάλης Ενότητας (ΒΒΡ), τα ακραία ισλαμιστικά Hüda-Par και Νέο Κόμμα Ευημερίας (ΥRP) και το κεντροαριστερό Κόμμα Δημοκρατικής Αριστεράς, που ίδρυσε ο εδώ και χρόνια αποβιώσας πρώην πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ.
Ο έγκυρος Τούρκος πολιτικός αναλυτής, Μουράτ Γετκίν, στον δικτυακό του τόπο Yetkin Report, σχολιάζει ότι τώρα που ο Ερντογάν έθεσε θέμα για το «50%+1», το πρώτο πράγμα που υποθέτει κανείς είναι ότι θέλει να απαλλαγεί από την υποστήριξη του MHP, η οποία πιστεύει ότι έχει γίνει ασφυκτική.
Το μέλος του AKP, Φαρούκ Τσελίκ, μίλησε για την ανάγκη της μείωσης του ορίου «50%+1» στο «40%+1» από το 2019 και ο Ερντογάν, όταν ρωτήθηκε, είπε ότι εναπόκειται στην Εθνοσυνέλευση να το κάνει αυτό. Δύο χρόνια αργότερα, το 2021, ο Τζεμίλ Τσιτσέκ, σύμβουλος της προεδρίας τότε και πρώην πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης, είπε ότι το όριο «50%+1» προκαλούσε πολιτική πόλωση και έπρεπε να καταργηθεί.
Ο ηγέτης του MHP ωστόσο μάλλον δεν συμμερίζεται την άποψη αυτή και ανταπέδωσε σκληρά, λέγοντας ότι το «50%+1» ήταν το θεμέλιο που έδωσε στο προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης τη νομιμοποίησή του. Μόλις χτες, Τρίτη, ωστόσο, μιλώντας στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΜΗΡ, ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, προτίμησε να μην κόψει τις γέφυρες με τον Ερντογάν, παραμένοντας όμως σταθερά υπέρ της διατήρησης του ορίου «50%+1» για την εκλογή προέδρου.
«Το προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης δεν είναι μια περαστική μόδα, ούτε είναι μια αναλώσιμη συγκυριακή συνταγή που θα την τσαλακώσουμε και θα πετάξουμε όταν λήξει» ξεκαθάρισε, αλλά δεν απείλησε να αποσύρει τη στήριξή του προς την κυβέρνηση του προέδρου Ερντογάν. «Ο διάλογός μας με τον πρόεδρό μας είναι ειλικρινής και έντιμος. Κανείς δεν θα μπορέσει να μπει ανάμεσά μας. Δεν υπάρχει παζάρι στη Λαϊκή Συμμαχία, είμαστε υπέρ της συνέχισής της» δήλωσε. Εμφανίστηκε όμως αμετακίνητος από τις θέσεις του: «Οι απόψεις που μοιραζόμαστε είναι σαφείς και δεν έχουν αλλάξει ποτέ. Οι εκλογές με “50%+1” είναι ένδειξη δημοκρατίας. Προσέξτε, δεν εκλέγουμε κοινοτάρχη. Εκλέγουμε πρόεδρο, όχι βουλευτή. Ως MHP, έχουμε την ίδια άποψη σήμερα όπως και χθες. Το ΜΗΡ δεν είναι “δεκανίκι”, δεν έχει κανείς τη δύναμη να μας διασπάσει. Σηκώσαμε βάρη, δεν γίναμε βάρος. Ποτέ δεν σταματήσαμε να λέμε “πρώτα η πατρίδα και το έθνος”».
Γιάννης Μανδαλίδης
Πηγή: ERTNEWS