Στις 11 Οκτωβρίου 1912 επετεύχθη η απελευθέρωση της Κοζάνης από τον προελαύνοντα Ελληνικό Στρατό (ΕΣ) και αφού είχαν προηγηθεί η κατάληψη της Ελασσώνος και η ήττα του Οθωμανικού Τουρκικού Στρατού στο Σαραντάπορο.
Μετά τη μάχη του Σαρανταπόρου, στις 9 Οκτωβρίου 1912, το τουρκικό επιτελείο συνεδρίασε και αποφάσισε να εγκαταλείψει την Κοζάνη αμαχητί, που τότε ήταν ένα μεγάλο αστικό κέντρο της περιοχής, με ακμάζοντα ελληνικό πληθυσμό. Πανικόβλητος ο κύριος όγκος της τούρκικης φρουράς της πόλεως εγκατέλειπε τα όπλα της, αρπάζοντας ψωμιά, τρόφιμα και κρέατα από φούρνους, μαγαζιά και κρεοπωλεία, εισερχόμενοι βιαίως σε αυτά. Χάρη στην παρέμβαση του Τούρκου αρχιστράτηγου Ταχσίν αποτρέπονται οι καταστροφές ή η πυρπόληση της πόλεως.
Οι Τούρκοι υπάλληλοι διατάχτηκαν να παραλάβουν τα αρχεία τους και ο κύριος όγκος του στρατού, όσος ήταν ακόμα συνταγμένος κινήθηκε προς τη Βέροια, εκτός από δύο τάγματα του στρατού, που σχεδόν διαλυμένα έφυγαν ατάκτως προς τα Καϊλάρια (Πτολεμαΐδα) και ανασυντάχτηκαν έξω από το χωριό Περδίκας με την φρουρά των Καϊλαρίων.
Στις 9 Οκτωβρίου 1912 κάτοικοι της πόλεως, οι οποίοι προηγουμένως είχαν εισέλθει στους αφύλακτους πρώην τουρκικούς στρατώνες της πόλεως και εξοπλίστηκαν, βγαίνουν στους δρόμους και στην κεντρική πλατεία της πόλεως, στο καμπαναριό της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, υψώνουν την Ελληνική Σημαία.
Οι μέχρι τότε υπόδουλοι για πέντε αιώνες κάτοικοι της Κοζάνης, έμπλεοι ενθουσιασμού και χαράς, άρχισαν να πυροβολούν στον αέρα μανιωδώς!
Ο προελαύνων ΕΣ, με το ιππικό του που προηγείτο, διέκοψε στιγμιαίως την πορεία του προς την πόλη, καθώς νόμισε ότι επρόκειτο για μάχη που ξέσπασε εντός της πόλεως, μεταξύ του ντόπιου πληθυσμού και του εχθρού. Όταν όμως βεβαιώθηκε από τον ανιχνευτή που εστάλη σχετικώς για τις εκδηλώσεις χαράς των κατοίκων, ο επικεφαλής της Ιλαρχίας του Ιππικού Υποστράτηγος Σούτσος, διέταξε βραδεία εκκίνηση της φάλαγγας προς την πόλη, την ίδια ώρα που οι καμπάνες της ηχούσαν χαρμόσυνα, και ο λαός δεν άργησε να βρεθεί στην έξοδο της πόλεως προς το νότο, ατενίζοντας το μέρος απ’ όπου θα έφταναν οι ελευθερωτές του.
Στις 11 Οκτωβρίου 1912, στις 17:00, εισέρχεται στην Κοζάνη το Ιππικό του ΕΣ, το οποίο γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό από τους κατοίκους της που πετούν τα φέσια τους για να ποδοπατηθούν από τα άλογα. Οι δημοτικές και κοινοτικές αρχές με τον Μητροπολίτη και το Δήμαρχο συγχάρηκαν τους ελευθερωτές και τους οδήγησαν στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, όπου έγινε δοξολογία. Στο Δημαρχείο παρέδωσαν τα ξίφη τους ο αρχίατρος Χουσείν, ο αρχιφαρμακοποιός Πιναρδάκης, ο οποίος ήταν Κρητικός Χριστιανός και κάποιος Άραβας αξιωματικός. Από τον ΕΣ λήφθη μέριμνα για τους 57 Τούρκους τραυματίες από τους οποίους κάποιοι ήταν αξιωματικοί.
Οι δημοτικές και κοινοτικές αρχές με τον Μητροπολίτη και το Δήμαρχο συγχάρηκαν τους ελευθερωτές και τους οδήγησαν στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, όπου έγινε δοξολογία. Στο Δημαρχείο παρέδωσαν τα ξίφη ο αρχίατρος Χουσείν, ο αρχιφαρμακοποιός Πιναρδάκης Κρης, χριστιανός και κάποιος Άραβας αξιωματικός. Ελήφθη μέριμνα για τους 57 Τούρκους τραυματίες από τους οποίους κάποιοι ήταν αξιωματικοί.
Την επόμενη, 12 Οκτωβρίου 1912, με την πόλη γεμάτη Ελληνικές Σημαίες οι Κοζανίτες υποδέχτηκαν τμήματα των Μεραρχιών και το υπόλοιπο της Ταξιαρχίας του Ιππικού καθώς και τον Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο. Αμέσως μόλις ο Διάδοχος – Αρχιστράτηγος έφτασε στη Μητρόπολη ξεκίνησε δοξολογία και το επιτελείο του ΕΣ εγκαταστάθηκε προσωρινώς στα γραφεία της Μητροπόλεως.
Την Κυριακή 14 Οκτωβρίου 1912 κατέφτασε στην Κοζάνη και ο τότε Βασιλεύς Γεώργιος Α’, ο οποίος φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Κωνσταντίνου Δρίζη, που ήταν στο κέντρο της πόλης μαζί με την ακολουθία του.
Από εκεί εξέδωσε διαταγή όπως μια μικρή δύναμη να απελευθερώσει τα Καϊλάρια (Πτολεμαΐδα) ενώ ο υπόλοιπος στρατός να κινηθεί προς Βέροια και Θεσσαλονίκη που κινδύνευε πλέον από τον Βουλγαρικό στρατό, ο οποίος με ραγδαία προέλαση είχε φθάσει μέχρι τον Αξιό ποταμό, που είχε κατεβάσει πολύ νερό πλημμυρίζοντας τον κάμπο και είχε ανακόψει την πορεία του, γεγονός εξαιρετικά ευνοϊκό για τους Έλληνες.
Έτσι λοιπόν, η πόλη που είχε δημιουργηθεί τον 14ο αιώνα από διωκόμενους Έλληνες Ηπειρώτες, η Κοζάνη, ενώθηκε με τον εθνικό κορμό.