Όταν το φορτηγό πλοίο «Laodicea» έφτασε στον Λίβανο πέρυσι το καλοκαίρι, Ουκρανοί διπλωμάτες δήλωσαν ότι το σκάφος μετέφερε σιτηρά που είχε κλέψει η Ρωσία και παρότρυναν τους Λιβανέζους αξιωματούχους να το κατασχέσουν. Η Μόσχα χαρακτήρισε τους εν λόγω ισχυρισμούς «ψευδείς και αβάσιμους», ενώ ο γενικός εισαγγελέας του Λιβάνου πήρε το μέρος του Κρεμλίνου και αποφάσισε ότι οι 10.000 τόνοι κριθαριού και σιτάλευρου δεν είχαν κλαπεί, επιτρέποντας την εκφόρτωσή τους από το πλοίο.
Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνα του Associated Press και της σειράς ντοκιμαντέρ “Frontline” του αμερικανικού δικτύου PBS, το «Laodicea», το οποίο ανήκει στη Συρία, είναι μέρος μιας προσεκτικά σχεδιασμένης ρωσικής επιχείρησης λαθρεμπορίου, η οποία έχει χρησιμοποιήσει ψευδή έγγραφα και διάφορα τεχνάσματα με στόχο την κλοπή ουκρανικών σιτηρών αξίας τουλάχιστον 530 εκατομμυρίων δολαρίων – χρήματα που χρησιμοποιήθηκαν για την ενίσχυση της πολεμικής μηχανής του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Πώς διεξήχθη η έρευνα
Το AP αξιοποίησε δορυφορικές εικόνες και στοιχεία από θαλάσσιους ραδιοπομπούς για να εντοπίσει περίπου τριάντα πλοία που πραγματοποίησαν περισσότερα από 50 δρομολόγια, μεταφέροντας σιτηρά από ουκρανικές περιοχές που τελούν υπό ρωσική κατοχή σε λιμάνια της Τουρκίας, της Συρίας, του Λιβάνου και άλλων χωρών.
Δημοσιογράφοι εξέτασαν σχετικά έγγραφα και αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ πήραν συνέντευξη από αγρότες, μεταφορείς και στελέχη επιχειρήσεων για να μάθουν τις λεπτομέρειες αυτής της τεράστιας επιχείρησης λαθρεμπορίου.
Η κλοπή αυτή, η οποία σύμφωνα με ειδικούς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως έγκλημα πολέμου, πραγματοποιείται από πλούσιους επιχειρηματίες και κρατικές εταιρείες στη Ρωσία και τη Συρία, κάποιες από τις οποίες βρίσκονται ήδη αντιμέτωπες με οικονομικές κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σημειώνεται επίσης ότι ο ρωσικός στρατός έχει επιτεθεί από εδάφους και αέρος σε φάρμες, σιλό με σιτηρά και εγκαταστάσεις θαλάσσιων μεταφορών, οι οποίες βρίσκονται ακόμα υπό ουκρανικό έλεγχο, καταστρέφοντας τρόφιμα, οδηγώντας σε αύξηση τις τιμές και μειώνοντας τις ροές σιτηρών από μία χώρα που είναι γνωστή ως «το καλάθι με το ψωμί» της Ευρώπης.
Οι Ρώσοι «έχουν απόλυτη υποχρέωση να διασφαλίσουν ότι οι πολίτες λαμβάνουν τα απαραίτητα και να μην τους στερούν τη δυνατότητα να ζουν καλά και να τρέφονται», αναφέρει ο Ντέιβιντ Κρέιν, βετεράνος εισαγγελέας που έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες διεθνείς έρευνες για εγκλήματα πολέμου. «Είναι σκέτη λεηλασία και πλιάτσικο, και αυτό αποτελεί μάλιστα αξιόποινο αδίκημα σύμφωνα με το διεθνές στρατιωτικό δίκαιο».
Τα σιτηρά και το αλεύρι που μετέφερε το σκάφος «Laodicea» μήκους 138 μέτρων, πιθανώς ξεκίνησαν το ταξίδι τους από τη νότια Ουκρανία και συγκεκριμένα από την πόλη – λιμάνι της Μελιτόπολης, την οποία η Ρωσία κατέλαβε κατά τις πρώτες ημέρες του πολέμου.
Βίντεο που αναρτήθηκαν στα social media στις 9 Ιουνίου δείχνουν ένα τρένο να φτάνει σε μια τεράστια αποθήκη σιτηρών στη Μελιτόπολη, με βαγόνια στα οποία ήταν γραμμένο το όνομα της ρωσικής εταιρείας Agro-Fregat LLC με μεγάλα κίτρινα γράμματα, μαζί με ένα λογότυπο στο σχήμα μιας ακίδας σιταριού.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Ο ρόλος της Τουρκίας στην κλοπή ουκρανικών σιτηρών είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος καθώς η χώρα – μέλος του ΝΑΤΟ έχει προσπαθήσει να παίξει τον ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ Μόσχας και Κιέβου.
Η Τουρκία βοήθησε στο να καταλήξουν οι δύο πλευρές σε συμφωνία τον Ιούλιο ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τις εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων μέσω ασφαλών διαδρόμων στη Μαύρη Θάλασσα. Η συμφωνία δεν αναφερόταν όμως στα σιτηρά που έχει πάρει η Ρωσία από τις κατεχόμενες περιοχές.
Τους τελευταίους δύο μήνες, Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι πάνω από 150 πλοία που μετέφεραν σιτηρά, αναχώρησαν από λιμάνια τα οποία εξακολουθούν να ελέγχουν, συμπεριλαμβανομένων εξαγωγών στη Σομαλία και την Υεμένη, δύο χώρες που έχουν πληγεί σοβαρά από τους πολέμους και βρίσκονται αντιμέτωπες με λιμό.
Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι και η ίδια η τουρκική κυβέρνηση μπορεί να είναι αποδέκτης κλεμμένων σιτηρών από την Ουκρανία. Το AP και η σειρά «Frontline» ιχνηλάτησαν δρομολόγια από την Κριμαία στην Τουρκία που πραγματοποίησαν τα πλοία «Mikhail Nenashev», «Laodicea» και «Souria», τα οποία αποτελούσαν μέρος της επιχείρησης λαθρεμπορίου.
Τα εν λόγω σκάφη μετέβησαν σε προβλήτες με σιλό που διαχειρίζεται ο Τουρκικός Οργανισμός Σιτηρών, του οποίου ηγείται η κυβέρνηση Ερντογάν και πραγματοποιεί εισαγωγές και εξαγωγές τόσο σιτηρών όσο και άλλων γεωργικών προϊόντων.
Το γραφείο Τύπου του οργανισμού καθώς και αξιωματούχοι δεν απάντησαν σε e-mail με λεπτομερή ερωτήματα σχετικά με τις ύποπτες μεταφορές.
Παρ’ όλο που οι τουρκικές αρχές έχουν δεσμευτεί να βάλουν τέλος στο λαθρεμπόριο, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, δήλωσε τον Ιούνιο ότι η χώρα του δεν έχει βρει στοιχεία κλοπής.
«Έχουμε ακούσει τέτοιους ισχυρισμούς», είπε. «Και αυτές οι πληροφορίες έρχονται κατά καιρούς από την ουκρανική πλευρά. Παίρνουμε στα σοβαρά κάθε ισχυρισμό και τον εξετάζουμε με σοβαρότητα… Από την έρευνά μας σε πλοία και λιμάνια για την προέλευση των αγαθών, μετά τους ισχυρισμούς για την Τουρκία, διαπιστώσαμε ότι προέρχονταν από τη Ρωσία».
Όπως και να έχει όμως, η επιχείρηση λαθραίων μεταφορών βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη.