Το πρωί της Δευτέρας 13 Οκτωβρίου ξεκίνησε η διαδικασία ανταλλαγής ομήρων στο πλαίσιο της συμφωνίας Ισραήλ-Χαμάς. Αυτό που ανησυχεί όμως δεν είναι μόνο το τεράστιο χάσμα θέσεων ανάμεσα στις δύο πλευρές ή η ασυμμετρία ισχύος, αλλά ότι τα πάντα στηρίζονται σε έναν μόνο άνθρωπο: τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Υπενθυμίζεται ότι στις προηγούμενες συνομιλίες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του Ιανουαρίου φέτος, οι μεσολαβητές αντιμετώπισαν το πρόβλημα προτείνοντας μια διαδικασία σταδιακής υλοποίησης, στην οποία τα αγκάθια μεταφέρονταν στη δεύτερη και τρίτη φάση, ενώ οι δύο πλευρές προχωρούσαν σε σταδιακή ανταλλαγή αιχμαλώτων και στην είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας.
Ωστόσο, όπως αναφέρει σε ανάλυσή του στο περιοδικό Foreign Policy, ο Ομάρ Ραχμάν, συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Middle East Council on Global Affairs, αυτή η σταδιακή διαδικασία επέτρεψε στο ισχυρότερο μέρος, το Ισραήλ, να παραβιάσει ατιμωρητί την εκεχειρία στο τέλος της πρώτης φάσης.
Αυτό το έκανε αφότου είχε ανακτήσει σημαντικό αριθμό ομήρων αλλά προτού χρειαστεί να λάβει μέτρα για να τερματίσει τον πόλεμο και να αποσυρθεί.
Οι ίδιες δυναμικές βρίσκονται ξανά σε εξέλιξη, σύμφωνα με τον Ραχμάν. Παρά την ευρύτερη πρόταση που έχει θέσει στο τραπέζι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, οι διαπραγματευτές στην Αίγυπτο προφανώς επέλεξαν μια συμφωνία σε φάσεις—μόνο που αυτή τη φορά οι εναπομείναντες Ισραηλινοί όμηροι θα απελευθερωθούν μονομιάς.
Αυτό σημαίνει ότι οι εναπομείναντες Ισραηλινοί όμηροι θα αφεθούν ελεύθεροι χωρίς εγγυήσεις ότι οτιδήποτε άλλο θα ολοκληρωθεί.
Εξάλλου, ο ίδιος ε.α. στρατηγός Άμι Αγιαλόν και πρώην αρχηγός της Σιν Μπετ, έχει υποστηρίξει ότι η Χαμάς δεν μπορεί να εμπιστεύεται τον Νετανιάχου.
Μια λεπτομέρεια…
Κάτω από όλα αυτά, όμως, ο Ραχμάν υπογραμμίζει ότι υπάρχει μια απλή διαπίστωση που καθιστά άνευ αντικειμένου ακόμη και τη δομή των σταδιακών διαπραγματεύσεων και της σταδιακής εφαρμογής: «κάθε παραχώρηση της Χαμάς είναι μη αναστρέψιμη, ενώ κάθε παραχώρηση του Ισραήλ μπορεί να αναιρεθεί».
Απελευθέρωση Ισραηλινών ομήρων από τη Χαμάς τη Δευτέρα 13 Οκτωβρίου.
Για παράδειγμα, λέει, αν το Ισραήλ αποσύρει μια ημέρα τον στρατό του από τη Γάζα, μπορεί να επανεισέλθει την επόμενη και αν αποφυλακίσει σήμερα 1.000 Παλαιστινίους κρατουμένους, μπορεί να τους ξανασυλλάβει αύριο.
Αντίθετα, όταν η Χαμάς απελευθερώνει Ισραηλινούς ομήρους, αυτοί χάνονται οριστικά. Αν αποφασίσει να παραδώσει τα όπλα της, μπορεί να προβλεφθεί μηχανισμός για να τα ανακτήσει αν το Ισραήλ αθετήσει τη συμφωνία, αλλά στην πράξη θα είναι εξαιρετικά δύσκολο.
Για τη Χαμάς, αυτό το θεμελιώδες δίλημμα καθιστά τον εγγυητή της συμφωνίας απολύτως κρίσιμο. Κι εδώ εμφανίζεται ο κάθε άλλο παρά αξιόπιστος Τραμπ.
Γιατί ο Τραμπ δεν είναι αξιόπιστος
Παρότι αξιωματούχοι της Χαμάς ισχυρίστηκαν πρόσφατα ότι η οργάνωση εμπιστεύεται τον πρόεδρο να τηρήσει τη συμφωνία, αυτό απέχει πολύ από την αλήθεια και δικαιολογημένα σύμφωνα με τον ειδικό.
Όταν το Ισραήλ παραβίασε την εκεχειρία του Ιανουαρίου τον Μάρτιο, στο τέλος της πρώτης φάσης, το έκανε με την ευλογία του Τραμπ. Μάλιστα, ο Τραμπ υπονόμευσε τη συμφωνία στα μισά της αρχικής φάσης, προτείνοντας η Γάζα να μετατραπεί σε «Ριβιέρα» υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ και να εκκενωθεί από Παλαιστινίους—μια παράλογη ιδέα που έκανε τους Παλαιστινίους να αμφισβητήσουν σοβαρά τη δέσμευσή του σε βασικές αρχές νομιμότητας, δικαιοσύνης και ηθικής.
Αυτή η, ίσως, πρόχειρη και επιπόλαιη ιδέα έδωσε στον Νετανιάχου το πολιτικό άλλοθι να ακυρώσει τη δεύτερη και τρίτη φάση της εκεχειρίας και να επιδιώξει ανοιχτά τον στόχο της εθνοκάθαρσης στη Λωρίδα της Γάζας. Πράγματι, σε κάθε βήμα, ο Νετανιάχου και οι υπουργοί της κυβέρνησής του ισχυρίστηκαν ότι οι ενέργειές τους έγιναν σύμφωνα με το σχέδιο Τραμπ.
Έκτοτε, υπογραμμίζει ο Ραχμάν, η αξιοπιστία του Τραμπ έκτοτε έχει μόνο διαβρωθεί. Τον Ιούνιο, επέτρεψε στο Ισραήλ να πραγματοποιήσει την αιφνιδιαστική επίθεσή του εναντίον του Ιράν εν μέσω αμερικανοϊρανικών διαπραγματεύσεων, ενώ φέρεται να ενεπλάκη στην επίθεση του Ισραήλ κατά του Κατάρ τον Σεπτέμβριο.
Μέχρι που θα φτάσει η Χαμάς
Η επίθεση του Ισραήλ στο Κατάρ τον προηγούμενο μήνα αποτέλεσε κατά ειρωνικό τρόπο το γεγονός που προκάλεσε το άνοιγμα για τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις εκεχειρίας. Συσπειρωμένα από την επίθεση και αναγνωρίζοντας την αναδυόμενη απειλή για τη δική τους ασφάλεια, τα κράτη του Κόλπου και άλλοι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή παρατάχθηκαν γύρω από το Κατάρ και παρουσίασαν ενιαίο μέτωπο στον Τραμπ, απαιτώντας, μεταξύ άλλων, να χαλιναγωγήσει το Ισραήλ.
Για τον Ραχμάν το αν αυτή η δυναμική μεταξύ Τραμπ και αραβικών κρατών θα συνεχιστεί παραμένει ανοικτό ερώτημα, αλλά η αναδυόμενη συμμαχία εκείνων των αραβικών κρατών, της Τουρκίας και της Ευρώπης προσδίδει επιπλέον βάρος στις διπλωματικές τους προσπάθειες.
Δεδομένων αυτών όμως η Χαμάς, συνεχίζει ο ειδικός, θα χρειαστεί να λάβει αποφάσεις που θα δοκιμάσουν τον ίδιο τον πυρήνα της οργάνωσης. Οι αξιωματούχοί της πιθανότατα αναγνωρίζουν πλέον ότι βρίσκονται στο τέλος του δρόμου· κανείς δεν έρχεται να σώσει τον παλαιστινιακό λαό από τη γενοκτονική επέλαση του Ισραήλ. Παρότι στο εξωτερικό κερδίζει έδαφος μια δυναμική, θα ήταν ανόητο να τρέφονται ελπίδες ότι διεθνείς κυρώσεις και εμπάργκο όπλων είναι άμεσα προ των πυλών και θα αρκούσαν για να ανακόψουν το χέρι του Νετανιάχου, όσο εκείνος συνεχίζει να απολαμβάνει αμερικανική στήριξη.
Στο μεταξύ, η Χαμάς βρίσκεται υπό τεράστια πίεση και απομόνωση, με ακόμη και φιλικές χώρες όπως το Κατάρ και η Τουρκία να ευθυγραμμίζονται με τη θέση ότι θα πρέπει να αφοπλιστεί, ενώ πρακτικά δεν κρατά κανένα χαρτί πέρα από τους ομήρους—οι οποίοι πιθανότατα θα έχουν επιστρέψει όλοι στο Ισραήλ μέχρι την επόμενη εβδομάδα.
Όταν όμως που αναρωτιέται μετά από όλα αυτά ο ειδικός είναι μέχρι πού θα φτάσει η Χαμάς, συμβιβαζόμενη με όρους που αγγίζουν την ίδια της την επιβίωση, για να εξασφαλίσει την επιβίωση του παλαιστινιακού λαού στη Γάζα; «Πόσο θα υποχωρήσει σε «ιερες αρχές» της, όπως το δικαίωμα να φέρει όπλα και να αντιστέκεται σε μια παράνομη κατοχή έως ότου επιλυθεί το παλαιστινιακό ζήτημα;».