Τα τελευταία 80 χρόνια, οι ΗΠΑ έχουν καταφέρει να συγκεντρώσουν ήπια ισχύ, βασισμένη στην έλξη και όχι μόνο στον ωμό εξαναγκασμό. Δύο κορυφαίοι Αμερικανοί διεθνολόγοι όμως, παρατηρούν ότι η δεύτερη προεδρία Ντόναλντ Τραμπ, υπονομεύει τόσο την αμερικανική ισχύ σε τέτοιο βαθμό, που στην πραγματικότητα κινδυνεύει να την εξαλείψει.
Σε άρθρο τους στο αμερικανικό περιοδικό Foreign Affairs, οι καθηγητές στο Χάρβαρντ Ρόμπερτ Κέοχεϊν και Τζόζεφ Νάι -πριν πεθάνει ο τελευταίος πρόσφατα- εξηγούν πόσο επιζήμια είναι η πολιτική που εφαρμόζει ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος για τα αμερικανικά συμφέροντα.
Ενώ παραδέχονται ότι ο Τραμπ αντιλαμβάνεται σωστά τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ είναι ισχυρές, χρησιμοποιεί αυτή τη δύναμη με θεμελιωδώς αντιπαραγωγικούς τρόπους. Επιτιθέμενος στην αλληλεξάρτηση, υπονομεύει τα ίδια τα θεμέλια της αμερικανικής ισχύος.
Κατά την γνώμη τους, ο Τραμπ, ορθώς αντιλαμβάνεται ότι ασύμμετρη αλληλεξάρτηση παρέχει πλεονέκτημα στον λιγότερο εξαρτημένο παράγοντα σε μια σχέση. Το γεγονός δηλαδή ότι οι ΗΠΑ έχουν εμπορικό έλλειμμα με Ευρώπη και Κίνα, τους δίνει ισχυρή τους δίνει σημαντική διαπραγματευτική ισχύ στους δασμούς, καθώς εισάγουν περισσότερα απ΄ ότι εξάγουν.
Ωστόσο, όπως αναφέρεται στο άρθρο, στην ασταθή και λανθασμένη προσπάθειά του να κάνει τις ΗΠΑ ακόμη πιο ισχυρές, ο Τραμπ μπορεί να φέρει ένα ανεπίσημο τέλος σε αυτό που ο Αμερικανός εκδότης Χένρι Λους έχει χαρακτηρίσει για πρώτη φορά «αμερικανικό αιώνα».
Έχασε τη σημαντικότερη ισχύ, την… ήπια
Δεδομένου, σύμφωνα με τους ίδιους, ότι η δύναμη είναι η ικανότητα να κάνεις τους άλλους να κάνουν αυτό που θέλεις, η κυβέρνηση Τραμπ χάνει μια σημαντική διάσταση της ισχύος, την ήπια ισχύ.
Η σκληρή ισχύς επιτυγχάνεται μέσω του εξαναγκασμού και της πληρωμής, σύμφωνα με τους ίδιους. Ο τρίτος τρόπος είναι η ήπια ισχύς.
Ωστόσο, για τους δύο κοινωνικούς επιστήμονες, σε έναν κόσμο που κυριαρχεί η παγκοσμιοποίηση και η αλληλεξάρτηση, βραχυπρόθεσμα, η σκληρή ισχύς συνήθως υπερισχύει της ήπιας ισχύος, αλλά μακροπρόθεσμα, η ήπια ισχύς συχνά υπερισχύει.
Αυτό που ανησυχεί τους Κέοχεϊν και Νάι είναι ότι ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται υπερβολικά αφοσιωμένος στον εξαναγκασμό και την άσκηση της αμερικανικής σκληρής ισχύος, αλλά δεν φαίνεται να κατανοεί την ήπια ισχύ ή τον ρόλο της στην εξωτερική πολιτική.
«Ο εξαναγκασμός δημοκρατικών συμμάχων όπως ο Καναδάς ή η Δανία γενικότερα αποδυναμώνει την εμπιστοσύνη στις συμμαχίες των ΗΠΑ. Η απειλή του Παναμά αναζωπυρώνει τους φόβους για ιμπεριαλισμό σε όλη τη Λατινική Αμερική. Η παρακώλυση της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID) υπονομεύει τη φήμη των ΗΠΑ ως χώρα που παράγει παγκόσμια αλληλεγγύη. Η φίμωση της Φωνής της Αμερικής αποσιωπά το μήνυμα της χώρας» σημειώνουν.
Ενώ παραδέχονται ότι η καταναγκαστική και συναλλακτική προσέγγιση του Τραμπ ήδη παράγει κάποιες παραχωρήσεις με την υπόσχεση ότι θα ακολουθήσουν κι άλλες, υποστηρίζουν το εξής: Ότι δηλαδή είναι καλύτερο για έναν πρίγκιπα να τον φοβούνται παρά να τον αγαπούν, όπως έλεγε ο Μακιαβέλι, αλλά το ιδανικό είναι να τον φοβούνται και να τον αγαπούν ταυτόχρονα.
«Η εξουσία έχει τρεις διαστάσεις και αγνοώντας την έλξη, ο Τραμπ παραμελεί μια βασική πηγή αμερικανικής δύναμης. Μακροπρόθεσμα, είναι μια χαμένη στρατηγική» σημειώνουν.
Η Κίνα έχει μέσα πίεσης
Δεδομένου ότι ο Τραμπ έχει επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση της Κίνας, στο άρθρο τους οι Κέοχεϊν και Νάι υπογραμμίζουν ότι η Κίνα είναι σε θέση να αντιδράσει στον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ, εκμεταλλευόμενη αντισταθμιστικούς παράγοντες: Τιμωρώντας σημαντικές αμερικανικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Κίνα, όπως η Apple ή η Boeing, ή σημαντικούς αμερικανικούς εγχώριους πολιτικούς παράγοντες, όπως οι καλλιεργητές σόγιας ή τα στούντιο του Χόλιγουντ. Η Κίνα μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει σκληρή ισχύ, όπως η διακοπή των προμηθειών σπάνιων ορυκτών, λένε.
Την ίδια στιγμή, η Κίνα προσπαθεί να καλύψει τυχόν κενά που δημιουργεί ο Τραμπ. Θεωρεί τον εαυτό της ως ηγέτη του λεγόμενου παγκόσμιου Νότου. Στοχεύει να εκτοπίσει την αμερικανική τάξη διεθνών συμμαχιών και θεσμών. Το πρόγραμμα επενδύσεων σε υποδομές «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» έχει σχεδιαστεί όχι μόνο για να προσελκύσει άλλες χώρες αλλά και για να παρέχει σκληρή οικονομική ισχύ, υπογραμμίζουν.
«Περισσότερες χώρες έχουν την Κίνα ως τον μεγαλύτερο εμπορικό τους εταίρο από ό,τι έχουν τις ΗΠΑ ως τέτοιες. Εάν ο Τραμπ πιστεύει ότι μπορεί να ανταγωνιστεί την Κίνα, ενώ παράλληλα αποδυναμώνει την εμπιστοσύνη μεταξύ των Αμερικανών συμμάχων, επικαλείται αυτοκρατορικές φιλοδοξίες, καταστρέφει την USAID, αμφισβητεί το κράτος δικαίου στο εσωτερικό και αποσύρεται από τις υπηρεσίες του ΟΗΕ, είναι πιθανό να απογοητευτεί» εκτιμούν.
Παράλληλα η Κίνα έχει κάνει σημαντικές προόδους στο αγαπημένο πεδίο των δύο επιστημόνων, την ήπια ισχύ. «Το 2007, ο Πρόεδρος Χου Τζιντάο δήλωσε στο 17ο Εθνικό Συνέδριο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος ότι η Κίνα χρειάζεται να αυξήσει την ήπια δύναμή της. Η κινεζική κυβέρνηση έχει δαπανήσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια για τον σκοπό αυτό» σημειώνουν.
Στοιχηματίζει στην αδυναμία
Έτσι, για τους Κέοχεϊν και Νάι, δυστυχώς, η μυωπική εστίαση της δεύτερης κυβέρνησης Τραμπ, η οποία έχει εμμονή με την καταναγκαστική σκληρή ισχύ που συνδέεται με εμπορικές ασυμμετρίες και κυρώσεις, είναι πιθανό να διαβρώσει αντί να ενισχύσει την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ διεθνή τάξη.
«Ο Τραμπ έχει επικεντρωθεί τόσο πολύ στο κόστος της παράνομης εκμετάλλευσης από τους συμμάχους που παραμελεί το γεγονός ότι οι ΗΠΑ οδηγούν το λεωφορείο -και έτσι επιλέγουν τον προορισμό και τη διαδρομή» σημειώνουν, καταλήγοντας πως ο Αμερικανός πρόεδρος, δεν φαίνεται να κατανοεί πώς η αμερικανική δύναμη έγκειται στην αλληλεξάρτηση.
«Αντί να κάνει την Αμερική ξανά μεγάλη, ποντάρει στην αδυναμία».