Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να «σφίξει τα λουριά» στις χώρες που παραβιάζουν τους δημοκρατικούς κανόνες, συνδέοντας χρηματοδότηση δισεκατομμυρίων ευρώ με την τήρηση των ευρωπαϊκών προτύπων.
Αυτό σημαίνει ότι κάποιες κυβερνήσεις, ιδίως η Ουγγαρία, οι οποίες έχουν παραβιάσει τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το κράτος δικαίου μέσω της καταστολής των ελευθεριών της δικαιοσύνης και των μέσων ενημέρωσης, κινδυνεύουν να χάσουν σημαντική χρηματοδότηση από τον κεντρικό προϋπολογισμό της ΕΕ.
Το σχέδιο δαπανών της ΕΕ για την περίοδο 2028-2034, το οποίο έχει προγραμματιστεί να δημοσιευθεί την επόμενη Τετάρτη και σηματοδοτεί την έναρξη τουλάχιστον δύο ετών επίπονων διαπραγματεύσεων, θα επεκτείνει τη σχέση μεταξύ πληρωμών και δημοκρατικής οπισθοδρόμησης, σύμφωνα με έγγραφο που είδε το Politico.
Με την πλάτη στον τοίχο ο Όρμπαν
Η κίνηση αυτή είναι πιθανό να επιδεινώσει τις σχέσεις μεταξύ της Επιτροπής και του Ούγγρου πρωθυπουργού, Βίκτορ Όρμπαν, ο οποίος αντιμετωπίζει το ορατό ενδεχόμενο να χάσει την εξουσία μετά από 15 χρόνια στις εκλογές που είναι προγραμματισμένες για το 2026.
Ενώ η ΕΕ έχει λάβει μέτρα κατά της Ουγγαρίας και έχει ήδη παρακρατήσει μέρος της χρηματοδότησης - και ο Όρμπαν της έχει κάνει τη ζωή δύσκολη απειλώντας να εμποδίσει τις ευρωπαϊκές προσπάθειες για την επιβολή κυρώσεων στη Μόσχα.
Αρκετές χώρες της ΕΕ υποστήριξαν τη σύσφιγξη της σύνδεσης μεταξύ του κράτους δικαίου και της χρηματοδότησης στις παρατηρήσεις τους προς την Επιτροπή ενόψει της πρότασης προϋπολογισμού. Μετά τη δημοσίευσή της, οι κυβερνήσεις θα αρχίσουν διαπραγματεύσεις μεταξύ τους για το τελικό κείμενο - αλλά πρόκειται για μια χρονοβόρα διαδικασία που δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν από το 2027.
Η Επιτροπή θέλει να απομακρυνθεί από το σημερινό σύστημα όπου «τα κράτη μέλη με συγκεκριμένα ζητήματα θα μπορούσαν να μπουν στον πειρασμό να μετατοπίσουν ορισμένες επενδύσεις μεταξύ των προγραμμάτων για να αποφύγουν την υπαγωγή τους σε έναν συγκεκριμένο όρο», αναφέρει.
«Ο κανονισμός για την αιρεσιμότητα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλες τις χρηματοδοτήσεις της ΕΕ», έγραψε η Φινλανδία στο έγγραφο θέσης της για τον νέο προϋπολογισμό, το οποίο είδε το POLITICO.
Αλλά η Ουγγαρία ανταπάντησε στο δικό της έγγραφο ότι οι κανόνες αυτοί «επιτρέπουν την άσκηση αυθαίρετης πολιτικής πίεσης σε τομείς πολιτικής που δε σχετίζονται με την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης». Η Σλοβακία, η οποία έχει επίσης επικριθεί για θέματα κανόνων δικαίου, επανέλαβε τα επιχειρήματα αυτά στη δική της εισήγηση.
Η Ουγγαρία έχει ήδη χάσει 18 δισεκατομμύρια ευρώ από τη χρηματοδότηση που είχε ανασταλεί λόγω των παραβιάσεων του ευρωπαϊκού δικαίου τα τελευταία χρόνια.
Σύμφωνα με διπλωμάτη της ΕΕ, η Κομισιόν εκμεταλλεύεται τις εγχώριες αδυναμίες του Όρμπαν - ο ίδιος υπολείπεται του συντηρητικού φιλοευρωπαίου αντιπάλου του Πέτερ Μαγιάρ στις δημοσκοπήσεις - για να προτείνει αυστηρότερους κανόνες. Καθώς οι νέοι κανόνες δεν αναμένεται να ψηφιστούν πριν από το 2027, υπάρχει πιθανότητα ο Όρμπαν να έχει φύγει από την εξουσία πριν εγκριθεί ο προϋπολογισμός.
Οι αξιωματούχοι της Επιτροπής είναι βέβαιοι ότι μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Μαγιάρ θα διορθώσει τις σχέσεις της με τις Βρυξέλλες και θα εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις που απαιτεί η ΕΕ για να έχει πρόσβαση στα δεσμευμένα κονδύλια.
Σύμφωνα με το σχέδιο, ο προϋπολογισμός θα περιέχει άμεση σύνδεση μεταξύ της παραβίασης του κράτους δικαίου από μια κυβέρνηση και της σχετικής πληρωμής που αναστέλλεται, δήλωσε αξιωματούχος της ΕΕ.
Αυτό σημαίνει ότι, ενώ οι επιδοτήσεις των αγροτών θα μείνουν ανέγγιχτες, ένα πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών μπορεί να υποστεί ζημιά, εάν έχουν υπάρξει παραβιάσεις της ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Η Επιτροπή επιθυμεί να συνεχίσει η ροή των χρημάτων προς τους αποδέκτες της χρηματοδότησης της ΕΕ -όπως οι ΜΚΟ ή τα πανεπιστήμια- ανεξάρτητα από το αν μια κυβέρνηση συμμορφώνεται με το κράτος δικαίου.
Η γενική ιδέα είναι ότι η κοινωνία των πολιτών δεν πρέπει να επωμίζεται το βάρος των παραπτωμάτων ενός ηγέτη.
Η Renew, η φιλελεύθερη ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θέλει να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα. Υποστηρίζει την απευθείας παράδοση των παγωμένων κονδυλίων της ΕΕ στην κοινωνία των πολιτών, παρακάμπτοντας ουσιαστικά την κεντρική κυβέρνηση.
Αυτό το νέο σύστημα, γνωστό ως «έξυπνη αιρεσιμότητα», θα σηματοδοτούσε μια αλλαγή από τους ισχύοντες κανόνες, όπου τα δεσμευμένα κονδύλια παραδίδονται πίσω στις 27 χώρες της ΕΕ συλλογικά μετά από μια ημερομηνία λήξης.
«Θέτουμε σαφείς όρους: Όχι χρήματα της ΕΕ για τους απολυταρχικούς ηγέτες, αλλά συνεχή στήριξη της κοινωνίας των πολιτών», δήλωσε την Πέμπτη η Valérie Hayer, πρόεδρος του Renew. «Η Ούρσουλα φον νετρ Λάϊεν ανέλαβε μια δέσμευση. Τώρα είναι στο χέρι της να κρατήσει τον λόγο της», πρόσθεσε.