Ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκίνησε τη δεύτερη θητεία του με δηλώσεις θαυμασμού για τον Βλαντίμιρ Πούτιν και με την πεποίθηση ότι θα τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία «μέσα σε 24 ώρες».
Εξι μήνες αργότερα, απειλεί με δασμούς 100% όσες χώρες συνεργάζονται με τη Ρωσία και δεσμεύεται να στείλει προηγμένα αμερικανικά συστήματα αεράμυνας Patriot στο Κίεβο.
Η πολιτική Τραμπ απέναντι στον πόλεμο, τη Ρωσία και την ουκρανική ηγεσία έχει περάσει από πολλές φάσεις – με αντιφατικές δηλώσεις, εντάσεις με τον Ζελένσκι και τελικά μια στροφή προς αυστηρότερη γραμμή απέναντι στη Μόσχα.
Tο πλήρες χρονολόγιο:
- 2023–2024: Υποσχέσεις χωρίς σχέδιο
Κατά την προεκλογική εκστρατεία, ο Τραμπ αρνείται να απαντήσει αν θέλει «να νικήσει η Ουκρανία» και ρίχνει την ευθύνη για τον πόλεμο στο Κίεβο. Ιδιωτικά διαμηνύει ότι θα πιέσει την Ουκρανία να παραχωρήσει εδάφη στη Ρωσία, ενώ δημόσια επαναλαμβάνει πως «θα τελειώσει τον πόλεμο σε μία ημέρα».
- 18 Φεβρουαρίου 2025: Κατηγορεί την Ουκρανία
Σε δηλώσεις του μετά από συνομιλίες ΗΠΑ–Ρωσίας στη Σαουδική Αραβία (χωρίς συμμετοχή Ουκρανών ή του ΝΑΤΟ), ο Τραμπ ρίχνει την ευθύνη στην Ουκρανία:
«Θα έπρεπε να το είχατε τελειώσει… Δεν έπρεπε να το είχατε ξεκινήσει». Αποκαλεί τον Ζελένσκι «δικτάτορα χωρίς εκλογές», αναπαράγοντας αφήγημα του Κρεμλίνου.
- 28 Φεβρουαρίου: Σύγκρουση στον Λευκό Οίκο
Ο Ζελένσκι επισκέπτεται την Ουάσιγκτον και έρχεται σε ανοιχτή αντιπαράθεση με τον Τραμπ και τον αντιπρόεδρο Τζ. Ντ. Βανς. Ο Τραμπ του λέει: «Δεν βρίσκεστε σε καλή θέση. Δεν έχετε τα χαρτιά, μαζί μας θα τα αποκτήσετε».
- 30 Μαρτίου: Θυμός με τον Πούτιν, αλλά και εμπιστοσύνη
Ο Τραμπ δηλώνει ότι είναι «θυμωμένος» με τον Πούτιν επειδή αμφισβήτησε τη νομιμότητα του Ζελένσκι. Ταυτόχρονα λέει ότι «τον εμπιστεύεται» και πως αν χρειαστεί, θα επιβάλει δασμούς στο ρωσικό πετρέλαιο.
- 24 Απριλίου: «Βλαντίμιρ, σταμάτα»
Με ανάρτηση στο Truth Social, ο Τραμπ καταδικάζει τους ρωσικούς βομβαρδισμούς στο Κίεβο: «Δεν είναι απαραίτητοι. Πολύ κακή χρονική στιγμή. Βλαντίμιρ, ΣΤΑΜΑΤΑ!»
- 26 Απριλίου: Συνάντηση Τραμπ–Ζελένσκι στο Βατικανό
Κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Ζελένσκι στην κηδεία του Πάπα. Ο Ουκρανός ηγέτης τη χαρακτηρίζει «συμβολική και ίσως ιστορική». Ο Τραμπ, σε νέα ανάρτηση, γράφει για τον Πούτιν: «Μάλλον δεν θέλει να σταματήσει τον πόλεμο… Ίσως χρειαστεί να τον αντιμετωπίσω διαφορετικά — με τραπεζικούς περιορισμούς ή δευτερεύουσες κυρώσεις».
- 30 Απριλίου: Συμφωνία ΗΠΑ–Ουκρανίας για ορυκτά
Υπογράφεται συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας για εξορύξεις σπάνιων γαιών στην Ουκρανία, χωρίς ρητές εγγυήσεις ασφαλείας. Το Υπουργείο Οικονομικών δηλώνει ότι είναι «μήνυμα στη Ρωσία πως η διοίκηση Τραμπ στηρίζει μια ελεύθερη και ευημερούσα Ουκρανία».
- 19 Μαΐου: Τηλεφώνημα Τραμπ–Πούτιν
Ο Τραμπ εμφανίζεται να δέχεται αίτημα του Πούτιν για αναβολή της εκεχειρίας, ανοίγοντας τον δρόμο για συνέχιση των εχθροπραξιών.
- 25 Μαΐου: «Ο Πούτιν είναι τρελός»
Μετά από νέο ρωσικό χτύπημα, ο Τραμπ λέει: «Δεν ξέρω τι του συνέβη. Τον ξέρω πολλά χρόνια. Έχει τρελαθεί εντελώς!» Σε ανάρτηση προσθέτει: «Αν θέλει όλη την Ουκρανία, θα είναι η καταστροφή της Ρωσίας».
- 25 Ιουνίου: Συνάντηση στο ΝΑΤΟ
Σε σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Χάγη, ο Τραμπ έχει «πολύ καλή» συνάντηση με τον Ζελένσκι και δηλώνει: «Θα μιλήσω με τον Βλαντίμιρ για να το τελειώσουμε». Ο Ζελένσκι ζητά Patriot.
- 8 Ιουλίου: Ακύρωση υποσχέσεων Πούτιν
Ο Τραμπ λέει ότι οι υποσχέσεις του Πούτιν «είναι χωρίς αξία» και προαναγγέλλει νέα αποστολή όπλων στην Ουκρανία. «Δεν είμαι καθόλου ικανοποιημένος με τον Πούτιν… είναι ευγενικός, αλλά δεν σημαίνει τίποτα».
- 13 Ιουλίου: Patriot και δασμοί
Ο Τραμπ δηλώνει πως οι ΗΠΑ θα στείλουν συστήματα Patriot στην Ουκρανία, τα οποία θα πληρώσει η Ε.Ε. «Είμαι απογοητευμένος με τον Πούτιν. Νόμιζα πως εννοούσε όσα έλεγε». Απειλεί με δασμούς 100% καθώς και δευτερογενείς κυρώσεις εάν δεν υπάρξει ειρηνευτική συμφωνία μέσα σε 50 ημέρες.
Στη Ρωσία αναρωτιούνται αν χάθηκε η ευκαιρία
Η στροφή Τραμπ υπέρ του Κιέβου –με νέα αποστολή αμερικανικών όπλων και αυξανόμενη ρητορική κατά του Πούτιν– έχει προκαλέσει ανησυχία σε τμήματα της ρωσικής ελίτ, με ορισμένους να φοβούνται πως ο Ρώσος πρόεδρος υπερεκτίμησε τις δυνατότητές του και άφησε να χαθεί μια ιστορική ευκαιρία για συμφωνία.
Παρότι το Κρεμλίνο υποβάθμισε τις δηλώσεις Τραμπ για επιβολή δασμών 100% και δευτερευουσών κυρώσεων σε όσους συνεχίζουν να συναλλάσσονται με τη Ρωσία, η χρηματιστηριακή αναταραχή στη Μόσχα και η αυξανόμενη εσωτερική δυσαρέσκεια δείχνουν πως η ρωσική ηγεσία δεν παραμένει ατάραχη.
Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ αποκάλεσε τις δηλώσεις του Τραμπ «θεατρικό τελεσίγραφο», ενώ ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ τόνισε ότι πρόκειται για «σοβαρές δηλώσεις» που απαιτούν «ανάλυση».
Ο Σεργκέι Λαβρόφ χαρακτήρισε το τελεσίγραφο των 50 ημερών «μια από τα ίδια» και υποστήριξε ότι η Ρωσία «αντεπεξέρχεται».
Σύμφωνα με την Τατιάνα Στανόβαγια του Carnegie Russia Eurasia Center, πληθαίνουν εντός της ρωσικής ελίτ οι φωνές που κατηγορούν τον Πούτιν ότι «θα μπορούσε να είχε σταματήσει τον πόλεμο, αλλά δεν το έκανε». Οπως λέει, δεν έχει σημασία αν μια συμφωνία ήταν ρεαλιστικά εφικτή – αυτό που επικρατεί είναι η αίσθηση πως η ευκαιρία χάθηκε «εξαιτίας του πείσματός του».
Κατά την ίδια, τον περασμένο Μάρτιο υπήρχε δυναμική για συμφωνία: ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ πρότεινε σχέδιο για άρση κυρώσεων και αναγνώριση των ρωσικών κτήσεων με αντάλλαγμα πάγωμα του μετώπου.
Το Κρεμλίνο φάνηκε δεκτικό σε αρχικό επίπεδο, όμως το σχέδιο κατέρρευσε εν μέσω έντονης αντίδρασης Ουκρανών και Ευρωπαίων.
Οικονομική ασφυξία…
Η οικονομία της Ρωσίας επιδεινώνεται. Ο πληθωρισμός καλπάζει, τα επιτόκια ξεπερνούν το 20% και οι επενδύσεις στερεύουν. Στο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, κυβερνητικοί και επιχειρηματικοί παράγοντες έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου.
Ο επικεφαλής της Severstal προειδοποίησε για λουκέτα στη βιομηχανία χάλυβα. Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχάνων Αλεξάντρ Σόκιν μίλησε για «μαζική απειλή στάσης πληρωμών». Η κεντρική τραπεζίτης Ελβίρα Ναμπιούλινα παραδέχτηκε πως τα αποθέματα που στήριζαν την πολεμική οικονομία «εξαντλήθηκαν».
… αλλα επιμονή στον στόχο της «νίκης»
Παρά ταύτα, η πολιτική ηγεσία επιμένει στον στόχο της «νίκης». Οπως λέει Ρώσος αξιωματούχος που μίλησε ανώνυμα: «Η διάθεση είναι πολεμική. Η συζήτηση δεν είναι για διαπραγματεύσεις, αλλά για το πώς θα φτάσουμε έως το τέλος και θα καταλάβουμε όλη την επικράτεια».
Το Κρεμλίνο θεωρεί πως έχει στήριξη από την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα — η τελευταία φέρεται να έχει στείλει στρατιώτες και πυρομαχικά.
Ωστόσο, πρόσφατες δημοσκοπήσεις του ανεξάρτητου Levada Center δείχνουν ότι το 64% των Ρώσων υποστηρίζει τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις — ποσοστό ρεκόρ για δεύτερο συνεχόμενο μήνα. Αυτές οι τάσεις, σύμφωνα με αναλυτές, δεν φτάνουν στον στενό κύκλο του Πούτιν.
Οι απειλές του Τραμπ και η ρωσική προπαγάνδα
Η αντίδραση της ρωσικής προπαγάνδας στη στροφή Τραμπ ήταν άμεση. Η παρουσιάστρια Όλγκα Σκαμπέγεβα δήλωσε ότι «ο Τραμπ επιστρέφει στο σημείο που άφησε ο Μπάιντεν», ενώ ο Βλαντίμιρ Σολοβιόφ απείλησε ευθέως τις ΗΠΑ με τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια Poseidon: «Δύο τέτοια όπλα, σε αντίθετες ακτές, μπορούν να προκαλέσουν ραδιενεργό τσουνάμι».
Αναφέρθηκε και σε δημοσίευμα του CNN, σύμφωνα με το οποίο ο Τραμπ είχε καυχηθεί πως κάποτε απείλησε τον Πούτιν ότι «θα βομβαρδίσει τη Μόσχα». «Ο Τραμπ έχει τρελαθεί», είπε ο Σολοβιόφ. «Μπαϊντενίζεται μπροστά στα μάτια μας».
Παρά ταύτα, η Μόσχα υποτιμά την απειλή των δευτερευουσών κυρώσεων. Ο αναλυτής Σεργκέι Μάρκοφ δήλωσε: «Κανείς εδώ δεν πιστεύει ότι οι ΗΠΑ θα ξεκινήσουν εμπορικό πόλεμο με την Ινδία ή την Κίνα».
Ο ίδιος θεωρεί ότι η αποστολή Patriot στην Ουκρανία «απλώς επιβεβαιώνει τη σωστή πορεία του Πούτιν». Για πρώτη φορά όμως, η γραμμή αυτή δεν είναι καθολική. Η αμφισβήτηση μεγαλώνει. Και κάποιοι στη Μόσχα αρχίζουν να πιστεύουν πως η Ρωσία έπαιξε λάθος τα χαρτιά της.
Η στροφή Τραμπ είναι καλή είδηση για την Ευρώπη
Σύμφωνα με ανάλυση των New York Times, ο Τραμπ φαίνεται να έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν θα σταματήσει αν η Ρωσία δεν αρχίσει να πληρώνει ακριβό τίμημα.
Η απόφασή του να εγκρίνει πωλήσεις προηγμένων αμερικανικών όπλων προς το Κίεβο ερμηνεύεται από Ευρωπαίους αξιωματούχους και αναλυτές ως μια σημαντική –έστω και καθυστερημένη– μετατόπιση στη στάση του απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα.
Ο Τραμπ άλλαξε και τον τόνο του για την ίδια την Ευρώπη. «Η ισχυρή Ευρώπη είναι καλό πράγμα», δήλωσε, προσθέτοντας ότι «η Ευρώπη έχει πάθος για αυτόν τον πόλεμο» – μια άποψη που, όπως παραδέχθηκε, δεν συμμεριζόταν μέχρι πρόσφατα.
Η ενεργότερη εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην ενίσχυση της Ουκρανίας αποτελεί ένδειξη ότι οι Ευρωπαίοι, μετά από δεκαετίες εξάρτησης από την Ουάσιγκτον, αναλαμβάνουν πλέον πιο ενεργό ρόλο στην ασφάλειά τους. Όμως, παρά την αλλαγή τόνου του Τραμπ, οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να τον εμπιστευθούν πλήρως.
«Υπάρχει η επιθυμία να πιστέψει κανείς πως ο Τραμπ γίνεται πιο σκληρός απέναντι στη Ρωσία», λέει η Ντανιέλα Σβάρτσερ, μέλος του ιδρύματος Bertelsmann. «Αλλά υπάρχει και έντονος ο ευσεβής πόθος… Κανείς δεν πιστεύει ότι θα λύσει το πρόβλημα για εμάς».
Η απειλή Τραμπ για επιβολή δασμών και δευτερευουσών κυρώσεων σε αγοραστές ρωσικής ενέργειας, αν δεν υπάρξει ειρηνευτική συμφωνία εντός 50 ημερών, εκλαμβάνεται από πολλούς ως κενή ρητορική. Η Ρωσία δεν έχει σημαντικές εμπορικές συναλλαγές με τις ΗΠΑ, ενώ ο ίδιος ο Τραμπ είναι γνωστός για την «ευελιξία» του σε ό,τι αφορά χρονοδιαγράμματα.
«Γιατί να αλλάξει στάση ο Πούτιν τις επόμενες 50 ημέρες, όταν δεν το έκανε εδώ και τρία χρόνια;» αναρωτιέται η Τόρι Τάουσιγκ, πρώην σύμβουλος του Λευκού Οίκου.
Παράλληλα, η απειλή Τραμπ να επιβάλει δασμούς 30% σε όλα τα ευρωπαϊκά προϊόντα από 1ης Αυγούστου προκαλεί εκνευρισμό στους Ευρωπαίους συμμάχους. Οπως σχολιάζει η Σβάρτσερ, «η απογοήτευση για τη διατλαντική σχέση είναι πραγματική και η απόφαση για τους δασμούς τη βάθυνε ακόμη περισσότερο».
Ωστόσο, καθώς δεν υπάρχει εναλλακτική, η Ευρώπη εντείνει τη στήριξή της στην Ουκρανία. Πακέτα όπλων αγοράζονται από τις ΗΠΑ, αντικαθιστώντας τα αποθέματα που έχουν ήδη σταλεί στο Κίεβο. Οι αγορές αυτές υπολογίζονται στους νέους στόχους αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ.
Στη Σύνοδο της Χάγης, οι Ευρωπαίοι δεσμεύτηκαν για αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες. Ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Κιρ Στάρμερ και ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν παρουσίασαν κοινή πρωτοβουλία για υποστήριξη της Ουκρανίας, ενώ υπέγραψαν και συμφωνία συντονισμού των πυρηνικών οπλοστασίων τους σε περίπτωση απειλής κατά της Ευρώπης.
Ο Μακρόν, παρά την αδύναμη πολιτική του θέση και τις πιέσεις για μείωση του ελλείμματος, ανακοίνωσε αύξηση στρατιωτικών δαπανών κατά 6,5 δισ. ευρώ τα επόμενα δύο χρόνια – ποσοστό μικρό, αλλά με σημαντικό συμβολισμό.
«Για να σε φοβούνται, πρέπει να είσαι ισχυρός», είπε ο Γάλλος πρόεδρος, προσθέτοντας ότι η «αμερικανική αποστασιοποίηση» αναγκάζει την Ευρώπη να υπερασπιστεί μόνη της τον εαυτό της.
Ο Τραμπ, από την πλευρά του, δεν έχει διατυπώσει τόσο καθαρά στόχο νίκης για την Ουκρανία. Όπως λέει ο Ζακί Λαϊντί, καθηγητής στη Sciences Po: «Ο Τραμπ ήθελε συμφωνία κατά τους όρους της Ρωσίας – αλλά ο Πούτιν δεν ήταν έτοιμος ούτε για αυτό».
«Η αλλαγή του Τραμπ μπορεί να είναι καλή είδηση – αλλά για πόσο και υπό ποιες συνθήκες;» διερωτάται. «Δεν λύνει τα προβλήματα της διατλαντικής σχέσης. Και ο πόλεμος δεν θα τελειώσει στρατιωτικά. Χρειάζεται πολιτική λύση».
Με πληροφορίες από Washington Post και New York Times