Αυτό που πρέπει να γνωρίζουν όλοι είναι σίγουρα ότι η μονή θεωρείται η αρχαιότερη στην Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα χτίστηκε το 362 μ.Χ. από τους Θεσσαλονικείς αδερφούς μοναχούς, Συμεών και Θεόδωρο.
Η ιστορία αναφέρει τα εξής: Τη στιγμή που οι δυο τους βρίσκονταν στα Ιεροσόλυμα, είδαν ο καθένας ξεχωριστά μια οπτασία που τους έδωσε μια συγκεκριμένη εντολή. Αυτή ανέφερε ότι πρέπει να μεταβούν στην Αχαΐα και να βρουν την Ιερή Εικόνα της Παναγίας από μαστίχα και κερί, φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Πράγματι και μετά από πολλές και συνεχόμενες περιπλανήσεις αλλά κι άλλα όνειρα, συνάντησαν εκει το 362 μ.Χ. την κόρη Ευφροσύνη, μια βοσκοπούλα από το χωριό Γαλατά, δηλαδή τη σημερινή Ζαχλωρού.
Η Ευφροσύνη τους οδήγησε στο σπήλαιο που βρισκόταν η αναζητούμενη Ιερή Εικόνα, την οποία είχε ανακαλύψει νωρίτερα η ίδια «Θεία Βουλή», και με την οδηγία ενός τράγου από το κοπάδι της, που πήγαινε στο σπήλαιο για να πιει νερό από την πηγή που βρισκόταν εκεί. Η πηγή αυτή του σπηλαίου – μαρμάρινη κατόπιν – αποτελεί σήμερα, το γνωστό με το όνομα «η Πηγή της Κόρης», άγιασμα.
Όπως είπαμε, εκτός του ότι αποτελεί το παλαιότερο μοναστήρι στην Ελλάδα, το Μέγα Σπήλαιο ξεχωρίζει και για το σπουδαίο ρόλο που έπαιξε κατά την Επανάσταση του 1821. Αποτέλεσε το κέντρο αντίαστασης των αγωνιστών για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Μάλιστα, παρά το γεγονός ότι δέχτηκε πολλές επιθέσεις, τελικά κατάφερε να μείνει όρθια και ποτέ δεν κατακτήθηκε.
Μάλιστα καταγράφηκε και ένα ξεχωριστό περιστατικό όταν μοναχοί και ντόπιοι απόκρουσαν της επέλασης του Ιμπραήμ τον Ιούνιο του 1827.
Το Μέγα Σπήλαιο βρίσκεται σε απόσταση περίπου 10 χιλιομέτρων από τα Καλάβρυτα στο δρόμο που ενώνει την εθνική οδό Πατρών – Αθηνών με τα Καλάβρυτα. Χτισμένη στα 899 μέτρων πάνω από την απότομη χαράδρα του Βουραϊκού ποταμού προκαλεί δέος και είναι απόλυτα εναρμονισμένο με το άγριο και εντυπωσιακό τοπίο της περιοχής το οκταώροφο συγκρότημα της Μονής .