Σε δύο φάσεις θα γίνει η εκλογή του νέου αρχιεπισκόπου στην Κύπρο. Αρχικά θα γίνει η κατάρτιση του τριπρόσωπου με καθολική ψηφοφορία. Στη συνέχεια από τους τρείς η εκλογή του Αρχιεπισκόπου θα γίνει από την Ιερά Σύνοδο.
Εκλόγιμοι για τον Θρόνο θεωρούνται όλοι οι Αρχιερείς της Εκκλησίας της Κύπρου και όσοι έχουν τα απαραίτητα για την αρχιερατεία προσόντα..
Δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί άνω των δεκαοκτώ ετών, όσοι διαμένουν μόνιμα στην Κύπρο από ενός έτους και είναι εγγεγραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο που εγκρίνει η Ιερά Σύνοδος.
Στους ναούς κάθε ενορίας και κοινότητας αλλά και στην ηλεκτρονική σελίδα της Εκκλησίας της Κύπρου αναρτάται ο κατάλογος των εκλογέων. Ενστάσεις για τον κατάλογο κάθε ενορίας μπορούν να γίνουν γραπτώς εντός τριών ημερών στον ιερέα κάθε ενορίας. Ενστάσεις δικαιούνται να υποβάλουν όσοι έχουν έννομο συμφέρον. Ο κάθε ψηφοφόρος δικαιούται να ψηφίσει έναν από τους εκλόγιμου για την κατάρτιση του τριπρόσωπου, σε λευκό ψηφοδέλτιο που είναι σφραγισμένο με τη σφραγίδα της Εφορευτικής Επιτροπής.
Ο ψηφοφόρος αναγράφει ιδιοχείρως το όνομα του εκλόγιμου της προτιμήσεως του. Σε περίπτωση που ο ψηφοφόρος αδυνατεί να γράψει το όνομα του εκλόγιμου της προτιμήσεώς του, ο πρόεδρος της Εφορευτικής Επιτροπής έχει υποχρέωση να αναγράψει στο ψηφοδέλτιο το όνομα που του υποδεικνύεται από αυτόν.
Αφού ολοκληρωθεί η ψηφοφορία και η καταμέτρηση των ψήφων στα εκλογικά κέντρα, τα αποτελέσματα αποστέλλονται στον τοποτηρητή. Για τρεις ημέρες μπορούν να υποβληθούν ενστάσεις στην Ιερά Σύνοδο. Δικαίωμα ενστάσεως έχει κάθε ψηφοφόρος. Πέντε ημέρες μετά την προθεσμία υποβολής των ενστάσεων συνέρχεται η Ιερά Σύνοδος η οποία και αποφασίζει οριστικά για τις ενστάσεις, επικυρώνει το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας και προχωρεί στην κατάρτιση του τριπρόσωπου. Το τριπρόσωπο θα απαρτίσουν τα τρία πρόσωπα που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους. Εάν υπάρχει ισοψηφία διενεργείται κλήρωση κατά τη συνεδρία της Ιεράς Συνόδου. Εντός τριών ημερών από την κατάρτιση του τριπρόσωπου, η Ιερά Σύνοδος συγκαλείται από τον τοποτηρητή για την εκλογή του Αρχιεπισκόπου.
Η Ιερά Σύνοδος συνέρχεται στο Μεγάλο Συνοδικό της Αρχιεπισκοπής και σε μυστική ψηφοφορία εκλέγει τον νέο Αρχιεπίσκοπο μεταξύ των τριών του τριπρόσωπου. Αρχιεπίσκοπος αναδεικνύεται αυτός που θα συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία των μελών της Ιεράς Συνόδου. Εάν δεν υπάρξει απόλυτη πλειοψηφία η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται στην ίδια συνεδρία της Ιεράς Συνόδου μεταξύ των δύο που έχουν πλειοψηφήσει. Νέος Αρχιεπίσκοπος θα αναδειχθεί όποιος εξασφαλίσει τις περισσότερες ψήφους. Σε περίπτωση ισοψηφίας προνοείται η διενέργεια κλήρωσης.
Τα αναφέρει ο καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος
Ἄρθρον 19
Χηρεύσαντος του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου, ο πρώτος τη τάξει των εν ενεργεία Μητροπολιτών –που είναι ο Μητροπολίτης Πάφου, γιατί στην Κύπρο τα πρεσβεία ανήκουν στους θρόνους και όχι στα πρόσωπα– αναλαμβάνει ως Τοποτηρητής την προσωρινήν διοίκησιν αυτού μέχρι της εκλογής και ενθρονίσεως του νέου Αρχιεπισκόπου. Κωλυομένου ή αποποιουμένου του καλουμένου εις την τοποτηρητείαν, ταύτην αναλαμβάνει ο επόμενος τη τάξει των εν ενεργεία Μητροπολιτών.
Αυτοί είναι οι Κιτίου, Κυρηνείας, Λεμεσού, Μόρφου, Κωνσταντίας, Κύκκου, Ταμασού και Τριμυθούντος.
Άρθορ 20
Εκλόγιμοι διά τον Αρχιεπισκοπικόν Θρόνον είναι: α) πάντες οι Αρχιερείς της Εκκλησίας της Κύπρου και β) οι έχοντες τα κατά το άρθρον 30 προς αρχιερατείαν προσόντα.
Σύμφωνα με το άρθρον 30, τα προσόντα των προς αρχιερατεία εκλογίμων είναι τα εξής:
- Εκλόγιμοι προς αρχιερατείαν είναι οι άγαμοι κληρικοί (πρεσβύτεροι ή διάκονοι), οι κεκτημένοι τα εξής προσόντα: α) πτυχίον ανεγνωρισμένης Ορθοδόξου Θεολογικής Σχολής, β) δεκαετή ευδόκιμον διακονίαν υπό την ιδιότητα του κληρικού ή μοναχού και γ) ηλικίαν τριάκοντα πέντε ετών συμπεπληρωμένην.
- Δύναται η Ιερά Σύνοδος εις όλως εξαιρετικάς περιπτώσεις να δεχθή ως εκλόγιμον και κληρικόν μη έχοντα πτυχίον Θεολογικής Σχολής, εγνωσμένου ήθους και κύρους.
Άρθρον 21 - Ο Τοποτηρητής του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου υποχρεούται όπως, εντός δέκα ημερών από της χηρείας του Θρόνου, απολύση δύο εγκυκλίους, μίαν προς τους εφημερίους εντελλόμενος την κατάρτισιν ή αναθεώρησιν των εκλογικών καταλόγων εντός δεκαπέντε ημερών από της εκδόσεως της εγκυκλίου και ετέραν προς άπαν το πλήρωμα της Εκκλησίας, ορίζων την ημέραν διά την εκλογήν του τριπροσώπου, εντός τεσσαράκοντα ημερών από της χηρείας του Θρόνου. Η παράτασις των προθεσμιών είναι δυνατή μόνον δι’ εξαιρετικούς λόγους, τη αποφάσει της Ιεράς Συνόδου.
- Η Ιερά Σύνοδος, εν αδυναμία του Τοποτηρητού να ανταποκριθή εις τας ως άνω υποχρεώσεις του, δύναται να αναθέση την τοποτηρητείαν εις τον επόμενον τη τάξει Μητροπολίτην κ.ο.κ.
Άρθρον 22
Η διαδικασία εκλογής προς ανάδειξιν Αρχιεπισκόπου χωρεί εις δύο στάδια: α) την κατάρτισιν του τριπροσώπου διά καθολικής ψηφοφορίας και β) την εκλογήν του Αρχιεπισκόπου υπό της Ιεράς Συνόδου.
Ο ισχύον Καταστατικός Χάρτης απέρριψε το πολύπλοκο σύστημα της εκλογής γενικών και ειδικών αντιπροσώπων, το οποίο ίσχυε κατά τους παλαιότερους Καταστατικούς Χάρτες, και το οποίο ευθυνόταν για πολλά προβλήματα.
Άρθρον 23 - Κατά την ορισθείσαν ημερομηνίαν εν τη υπό του Τοποτηρητού απολυθείση εγκυκλίω διεξάγονται διά καθολικής μυστικής ψηφοφορίας εκλογαί προς κατάρτισιν του τριπροσώπου. Δικαίωμα ψήφου κέκτηνται πάντες οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί ηλικίας άνω των δέκα οκτώ ετών οι διαμένοντες μονίμως, από ενός τουλάχιστον έτους, εις την Κύπρον και εγγεγραμμένοι εν τω εκλογικώ καταλόγω ψηφοφόρων, όστις εγκρίνεται υπό της Ιεράς Συνόδου.
- Έκαστος ψηφοφόρος δικαιούται να ψηφίση ένα εκ των εκλογίμων διά την κατάρτισιν του τριπροσώπου.
Είναι σημαντικό ότι ο καθένας από τους ψηφοφόρους δικαιούται να ψηφίσει έναν μόνο από τους εκλογίμους για την κατάρτιση του τριπροσώπου και έτσι με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται η ομαδοποίηση. Επίσης, είναι σημαντικόν ότι εκλέκτορες είναι όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί, ανεξαρτήτως εθνικής προέλευσης ηλικίας άνω των 18 ετών, που μένουν μόνιμα, τουλάχιστον από ενός έτους στην Κύπρο, και είναι εγγεγραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο.
Άρθρον 24 - Μετά την ολοκλήρωσιν της καταμετρήσεως των ψήφων εις τα εκλογικά κέντρα, τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας αποστέλλονται εις τον Τοποτηρητήν. Οιοσδήποτε ψηφοφόρος δύναται όπως υποβάλη εντός τριών ημερών εις την Ιεράν Σύνοδον ενστάσεις περί της εκλογικής διαδικασίας. Εντός πέντε ημερών από της παρελεύσεως της προθεσμίας υποβολής των ενστάσεων, η Ιερά Σύνοδος συγκαλείται υπό του Τοποτηρητού και αποφαίνεται οριστικώς επ’ αυτών, προχωρεί δε μετά ταύτα εις την επικύρωσιν των αποτελεσμάτων και την κατάρτισιν του τριπροσώπου εκ των τριών πλειονοψηφήσάντων προσώπων. Σε περίπτωσιν ισοψηφίας διενεργείται κλήρωσις εν τη συνεδρία της Ιεράς Συνόδου. Εντός τριών ημερών από της καταρτίσεως του τριπροσώπου, η Ιερά Σύνοδος συγκαλείται υπό του Τοποτηρητού προς εκλογήν του Αρχιεπισκόπου.
- Προ της εκλογής τελείται Θεία Λειτουργία εν τω Καθεδρικώ Ναώ, υπό του τελευταίου τη τάξει των μη περιλαμβανομένων εν τω τριπροσώπω εν ενεργεία Μητροπολιτών και ακολούθως η Ιερά Σύνοδος προβαίνει εις την εκλογήν εν τω Μεγάλω Συνοδικώ διά μυστικής ψηφοφορίας.
- Αρχιεπίσκοπος αναδεικνύεται εκ του τριπροσώπου εκείνος ο οποίος θα συγκεντρώση την απόλυτον πλειονοψηφίαν των μελών της Ιεράς Συνόδου. Εάν αύτη δεν επιτευχθή, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται μεταξύ των δύο πλειονοψηφησάντων, κατά την αυτήν συνεδρίαν της Ιεράς Συνόδου, και Αρχιεπίσκοπος αναδεικνύεται ο λαβών τας περισσοτέρας ψήφους. Εις περίπτωσιν ισοψηφίας τίθεται κλήρος. Μετά την εκλογήν του Αρχιεπισκόπου, τα μέλη της Ιεράς Συνόδου κατέρχονται εις τον Καθεδρικόν Ναόν προς τέλεσιν της Κανονικής Πράξεως.
- Η χειροτονία, εάν ο εκλεγείς δεν είναι Αρχιερεύς, και η ενθρόνισις γίνονται εντός δεκαπέντε ημερών από της εκλογής. Η εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου ως και η ημερομηνία ένθρονήσεως τούτου ανακοινούνται υπό του Τοποτηρητού εις τους Προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών.
- Εάν κατά την διαδικασίαν της εκλογής ο Τοποτηρητής παραλείψη να εφαρμόση τας διατάξεις του Καταστατικού Χάρτου ή αμελήση να συγκαλέση την Ιεράν Σύνοδον, αύτη συγκαλείται υπό του επομένου τη τάξει Μητροπολίτου κ.ο.κ., όστις αναλαμβάνει εφ’ εξής και την τοποτηρητείαν.
Το δεύτερο στάδιο της εκλογικής διαδικασίας ανήκει αποκλειστικά στην Ιερά Σύνοδο. Ο καταστατικός νομοθέτης, υπαγόμενος στις επιταγές των ιερών κανόνων, δίνει πλήρως τη δυνατότητα να λειτουργήσει στο κανονικό πλαίσιο ο συνοδικός θεσμός. Στον προηγούμενο Καταστατικό Χάρτη, η Σύνοδος ήταν απλώς ένα όργανο χειροτονίας του Αρχιεπισκόπου που εξέλεγαν οι αντιπρόσωποι του λαού και το σώμα των οφφικιαλίων. Ο ισχύον Καταστατικός Χάρτης απέρριψε αυτή την αντικανονική πράξη και κράτησε μόνο την πρόταση του λαού για τον ορισμό του τριπροσώπου, αφήνοντας το στάδιο της τελικής εκλογής στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ιεράς Συνόδου.
.