Τι συνιστούν σήμερα τα κατεχόμενα της Κύπρου; Μια άλυτη πολιτική εκκρεμότητα ή έναν πυρήνα εγκληματικών δραστηριοτήτων στην καρδιά της Κυπριακής Δημοκρατίας; Οι πρόσφατες διεθνείς εκθέσεις τείνουν ξεκάθαρα προς το δεύτερο. Ο Global Organized Crime Index 2024/2025 περιγράφει τη βόρεια κατεχόμενη περιοχή ως ενεργό κόμβο οργανωμένου εγκλήματος, με δραστηριότητες που εκτείνονται από την εμπορία ανθρώπων και τη διακίνηση μεταναστών έως το λαθρεμπόριο καυσίμων και καπνικών, τα παράνομα όπλα και το ξέπλυμα χρημάτων μέσω καζίνων, σημειώνει η Σημερινή της Κύπρου.
Στο ίδιο μήκος κύματος, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ, μέσω των εκθέσεων για την εμπορία προσώπων και τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καταγράφει σοβαρές ελλείψεις σε διώξεις, προστασία θυμάτων και μηχανισμούς ελέγχου. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί ο τομέας των καζίνων, ο οποίος λειτουργεί με ελάχιστη εποπτεία και μεγάλους όγκους μετρητών.
Την ίδια ώρα, στην άλλη πλευρά της Πράσινης Γραμμής, η Κυπριακή Δημοκρατία επωμίζεται το κόστος: αυξημένες αιτήσεις ασύλου μέσω του βορρά, απώλειες δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ από λαθρεμπόριο τσιγάρων και καυσίμων, καθώς και διάχυση ναρκωτικών και παράνομων όπλων στις ελεύθερες περιοχές. Η κατοχική ζώνη λειτουργεί ως μόνιμο ρήγμα ασφάλειας, όχι μόνο για την Κύπρο αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το μη αναγνωρισμένο μόρφωμα της αυτοαποκαλούμενης «ΤΔΒΚ» βρίσκεται εκτός ευρωπαϊκών και διεθνών μηχανισμών εποπτείας, όπως η FATF, η Europol και η Eurojust. Αυτό το θεσμικό κενό μετατρέπεται σε συγκριτικό πλεονέκτημα για εγκληματικά δίκτυα, τα οποία εκμεταλλεύονται την απουσία λογοδοσίας, τα υψηλά επίπεδα διαφθοράς και τη χαλαρή ρύθμιση.
Στην εμπορία προσώπων, οι διεθνείς οργανισμοί περιγράφουν ένα καθεστώς συστηματικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης, με γυναίκες από την Ανατολική Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία να εγκλωβίζονται σε νυχτερινά κέντρα μέσω προσχηματικών αδειών εργασίας. Οι καταγγελίες για κατασχέσεις διαβατηρίων, εξαναγκασμό και απελάσεις είναι επαναλαμβανόμενες, ενώ τα έσοδα από τη «βιομηχανία» αυτή καταλήγουν και στα ταμεία της κατοχικής διοίκησης.
Παράλληλα, η ραγδαία ανάπτυξη των καζίνων έχει μετατρέψει τα κατεχόμενα σε επίκεντρο ξεπλύματος χρήματος. Διεθνείς αναλύσεις συνδέουν άμεσα τον τομέα των τυχερών παιχνιδιών με τη νομιμοποίηση εσόδων από διακίνηση κοκαΐνης, σε ένα περιβάλλον περιορισμένων ελέγχων και ανύπαρκτης διεθνούς εποπτείας. Δίκτυα «διευκολυντών», από νομικά και κτηματομεσιτικά γραφεία έως χρηματοοικονομικούς παρόχους, αξιοποιούν το θολό νομικό καθεστώς της περιοχής.
Σημαντική διάσταση του προβλήματος αποτελούν και τα παράνομα όπλα, με τις διεθνείς χαρτογραφήσεις να δείχνουν τον βορρά ως βασική πηγή τροφοδότησης της εγκληματικότητας σε ολόκληρο το νησί. Το ίδιο ισχύει για το λαθρεμπόριο καπνικών και καυσίμων, που προκαλεί σοβαρή αιμορραγία δημοσίων εσόδων και στρεβλώσεις στην αγορά.
Στο μεταναστευτικό, τα κατεχόμενα έχουν εξελιχθεί στην κύρια χερσαία πύλη παράτυπης εισόδου στην Κυπριακή Δημοκρατία και, κατ’ επέκταση, στην ΕΕ. Οι περισσότερες διαδρομές ξεκινούν από την Τουρκία, περνούν από την κατεχόμενη περιοχή και καταλήγουν στις ελεύθερες περιοχές μέσω της ουδέτερης ζώνης, επιβαρύνοντας δυσανάλογα το σύστημα ασύλου.
Η άνθηση του εγκλήματος δεν είναι τυχαία. Τροφοδοτείται από τη μη αναγνώριση και την απουσία διεθνούς ελέγχου, την πολιτική και οικονομική εξάρτηση από την Άγκυρα, τις έντονες οικονομικές ανισορροπίες και μια πορώδη Πράσινη Γραμμή. Σε αυτό το περιβάλλον, η οικονομική «επιβίωση» του ψευδοκράτους φαίνεται να υπερισχύει της βούλησης για αποδόμηση των εγκληματικών οικονομιών.
Για την Κυπριακή Δημοκρατία, τα κατεχόμενα λειτουργούν ως πολλαπλασιαστής κινδύνου: οικονομικά, θεσμικά και κοινωνικά. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κύπρος παραμένει ταυτόχρονα θύμα και αδύναμος κρίκος, με ένα μη ελεγχόμενο μόρφωμα στο κέντρο της επικράτειάς της. Όσο το Κυπριακό παραμένει άλυτο, η γραμμή κατοχής θα συνεχίσει να λειτουργεί όχι μόνο ως πολιτικό σύνορο, αλλά και ως διάδρομος για ναρκωτικά, όπλα, μαύρο χρήμα και ανθρώπινη απελπισία.