Η επίθεση των ΗΠΑ στα πυρηνικά εργοστάσια του Ιράν ήταν η πιο βίαιη στιγμή των δύο προεδρικών θητειών του Ντόναλντ Τραμπ και της 46χρονης αναμέτρησης των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Την ίδια ώρα ο Ντόναλντ Τραμπ «φλερτάρει» ήδη με την ιδέα της αλλαγής καθεστώτος στο Ιράν.
Αλλά η πραγματικότητα του κατά πόσον τα αμερικανικά χτυπήματα κατέστρεψαν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν όπως και οι συνέπειες αυτής της επιθετικής ενέργειας είναι πολύ πιο ασαφείς απ' ό,τι υποδηλώνουν οι αισιόδοξοι ισχυρισμοί του Ντόναλντ Τραμπ για νίκη. Ο πρόεδρος επέμεινε την Κυριακή (22/06) ότι η ζημιά σε τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις που επλήγησαν από τις ΗΠΑ ήταν «μνημειώδης» και σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έκανε λόγο για «σκληρά και ακριβή πλήγματα».
Οι επιδρομές από βομβαρδιστικά Stealth B-2 από το Μιζούρι χρησιμοποιώντας πρωτοεμφανιζόμενες βόμβες που έχουν τη δυνατότητα να καταστρέψουν καταφύγια (bunker busters) απέδειξαν τη μοναδική εμβέλεια και ισχύ του αμερικανικού στρατού.
Αν το αμερικανικό χτύπημα εξάλειφε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ή το καθυστερούσε για χρόνια ή και δεκαετίες, ο Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να χρεωθεί μία επιτυχία που θα αποτελούσε κληρονομιά. Αν η ιρανική ισχύς εξουδετερωθεί, η Μέση Ανατολή θα μπορούσε να μεταμορφωθεί, υποστηρίζει ο αναλυτής του CNNi Στίβεν Κόλινσον.
Ο πρόεδρος προσπάθησε ουσιαστικά να «βομβαρδίσει» το Ιράν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων σε μια ουσιαστική παραίτηση από τον εμπλουτισμό ουρανίου. Αλλά είναι αμφίβολο αν η ταπείνωση από έναν εχθρό που η Τεχεράνη θεωρεί «Μεγάλο Σατανά» θα το πείσει να ζητήσει ειρήνη.
Την ίδια ώρα πληθαίνουν τα ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον οι επιθέσεις του Σαββατοκύριακου πραγματικά «εξαφάνισαν» όλες τις πυρηνικές υποδομές του Ιράν, όπως ισχυρίζεται ο Ντόναλντ Τραμπ. Και ο πρόεδρος δεν έχει μοιραστεί ακόμη τις πληροφορίες που τον έπεισαν ότι το Ιράν ήταν «λίγες εβδομάδες μακριά» από την κατασκευή πυρηνικού όπλου, παρά το γεγονός ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών εκτίμησαν ότι δεν είχε ακόμη αποφασίσει να το πράξει.
«Απλά μια μεγάλη έκρηξη και πολλή σκόνη»
Είναι πλέον ζωτικής σημασίας να διαπιστωθεί εάν το Ιράν διέσωσε εμπλουτισμένο πυρηνικό υλικό ή έστω το μετέφερε πριν τις αμερικανικές επιθέσεις. Εάν το έκανε, η προσπάθεια του Ντόναλντ Τραμπ να εξαλείψει την πορεία του Ιράν προς την κατασκευή πυρηνικού όπλου θα μπορούσε αντίθετα να λειτούργησε καταλυτικά στην κατασκευή ενός στοιχειώδους πυρηνικού όπλου που θα άφηνε τον κόσμο ένα πολύ πιο επικίνδυνο μέρος.
«Όποιος λέει ότι έχει την παραμικρή ιδέα για το αν αυτές οι επιδρομές έκαναν κάτι άλλο εκτός από το να δημιουργήσουν μια μεγάλη έκρηξη και πολλή σκόνη, δεν έχει ιδέα για τι πράγμα μιλάει», δήλωσε ο βουλευτής Τζιμ Χάιμς, κορυφαίος Δημοκρατικός στην Επιτροπή Πληροφοριών της Βουλής των Αντιπροσώπων, στην Κέισι Χαντ του CNNi στην εκπομπή «State of the Union», χθες Κυριακή (22/06).
Εν τω μεταξύ, όλοι περιμένουν το Ιράν να ανταποδώσει το χτύπημα, με τη Μέση Ανατολή να βρίσκεται σε επιφυλακή για νέες αναταραχές και τις ΗΠΑ ενδεχομένως στο στόχαστρο.
Οι αποφάσεις της Τεχεράνης θα είναι μοιραίες, λέει ο αναλυτής του CNNi. Μια ολίσθηση σε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή, χωρίς τέλος, δεν μπορεί να αποφευχθεί. Αλλά η ιστορία δείχνει ότι οι αμερικανικές προσπάθειες να αναδιαμορφώσουν την περιοχή σχεδόν πάντα αποτυγχάνουν να εκμεταλλευτούν τις πρακτικές «σοκ και δέους».
Ο Αμίρ-Σαΐντ Ιραβανί, απεσταλμένος της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν στα Ηνωμένα Έθνη, δήλωσε χθες (22/06) ότι «ο χρόνος, η φύση και η κλίμακα της αναλογικής απάντησης του Ιράν θα αποφασιστούν από τις ένοπλες δυνάμεις του».
Αβεβαιότητα
Εν τω μεταξύ, υπάρχει αυξανόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τις προθέσεις του αμερικανού προέδρου. Ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς επέμεινε ότι οι ΗΠΑ δεν βρίσκονται σε πόλεμο με το Ιράν ούτε επιδιώκουν να ανατρέψουν τους ηγέτες του. Αλλά ο Τραμπ έθεσε το ενδεχόμενο μιας «αποτυχημένης αποστολής», διερωτώμενος σε ανάρτησή του στο Truth Social: «Γιατί να μην υπάρξει αλλαγή καθεστώτος;;;».
Η κατάσταση εντός της ηγεσίας του Ιράν παραμένει αδιαφανής. Η χώρα βρισκόταν ήδη σε μια μεταβατική περίοδο, καθώς η μακρά διακυβέρνηση του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ εισέρχεται στο τέλος της. Ωστόσο, η αποδόμηση της περιφερειακής ισχύος του Ιράν από το Ισραήλ, συντρίβοντας τους αντιπροσώπους του στη Γάζα και τον Λίβανο, και τώρα το χτύπημα της Αμερικής κατά των πυρηνικών του φιλοδοξιών, θα μπορούσαν να υποκινήσουν απρόβλεπτες πολιτικές δυνάμεις.
Είναι απίθανη η οποιαδήποτε χαλάρωση του ελέγχου του κληρικού καθεστώτος να οδηγήσει σε μια πιο καλοήθη ηγεσία που θα προτιμούσαν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ, και την οποία επιθυμούν εκατομμύρια πιο μετριοπαθείς Ιρανοί. Αντίθετα, η πολιτική αναταραχή θα μπορούσε να φέρει ακόμη μεγαλύτερη εσωτερική καταστολή. Και οποιαδήποτε σημάδια κατάρρευσης του κράτους σε ένα έθνος διπλάσιο σε μέγεθος από το Ιράκ θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοκ σε όλη την περιοχή και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Κορυφαίοι Ρεπουμπλικάνοι επαίνεσαν αυτό που θεωρούν ως δύναμη, σαφήνεια και τόλμη του Τραμπ. Αλλά παρά τον βαθύ δεσμό του με τη βάση του, ορισμένοι επιδραστικοί δεξιοί influencers φοβούνται ότι θα μπορούσε να οδηγήσει το κίνημα MAGA σε τέλμα.
Αναμένεται η απάντηση του Ιράν
Οι αβεβαιότητες που εκφράζονται μετά τα χτυπήματα των ΗΠΑ υπογραμμίζουν ότι ο Ντόναλντ Τραμπ παραιτήθηκε από τον πλήρη έλεγχο αυτής της νέας κρίσης μόλις οι αμερικανικοί βομβαρδισμοί με καταφύγια έπεσαν στο πυρηνικό εργοστάσιο του Φορντόου.
Η επόμενη κίνηση πιθανότατα ανήκει στο Ιράν.
Ανάλογα με την κατάσταση του στρατού του μετά από ημέρες ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών, η Τεχεράνη έχει τις εξής επιλογές:
- Θα μπορούσε να στοχεύσει τεράστιες αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις και περιουσιακά στοιχεία στην περιοχή.
- Θα μπορούσε να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, πυροδοτώντας μια παγκόσμια ενεργειακή κρίση.
- Θα μπορούσε να στείλει πυραύλους στα πετρελαιοπηγεία συμμάχων των ΗΠΑ.
- Θα μπορούσε να προσπαθήσει να οργανώσει τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή ή ακόμα και στην αμερικανική πατρίδα.
Κάθε μία από αυτές τις επιλογές ενέχει υψηλό ρίσκο. Μπορεί να είναι αντιπαραγωγικό, για παράδειγμα, για την Τεχεράνη να κλείσει τις ναυτιλιακές οδούς, κάτι που θα επιβράδυνε τις δικές της εξαγωγές πετρελαίου προς την Κίνα και τη Ρωσία, τους ονομαστικούς συμμάχους της.
Αλλά καθένα από αυτά τα βήματα θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει τον Τραμπ σε μια άμεση αντιπαράθεση με το Ιράν και σε έναν πόλεμο μεγάλης κλίμακας - δείχνοντας τα όρια της ικανότητάς του να ελέγξει έναν κύκλο κλιμάκωσης.
Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζ. Ντ. Βανς δήλωσε στην εκπομπή «This Week» του ABC News ότι εάν το Ιράν εγκατέλειπε το πυρηνικό του πρόγραμμα «ειρηνικά», τότε θα έβρισκε έναν πρόθυμο εταίρο στις ΗΠΑ, αλλά εάν αντεπιτίθετο σε αμερικανικά στρατεύματα, θα αντιμετωπιζόταν με «συντριπτική βία».
Με όλα αυτά, ο Τραμπ που ορκίστηκε να αποφύγει νέους πολέμους ακούγεται ολοένα και πιο πολεμοχαρής.
Στην ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην οποία ανακοίνωνε τις επιθέσεις το Σάββατο, ο Τραμπ κάλεσε το Ιράν να διαπραγματευτεί με τις ΗΠΑ για τον πλήρη τερματισμό του πυρηνικού του προγράμματος. Αλλά η επακόλουθη ομιλία του προς το έθνος ήταν πολύ πιο επιθετική, προειδοποιώντας: «Θα υπάρξει είτε ειρήνη είτε τραγωδία για το Ιράν, πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που έχουμε δει τις τελευταίες οκτώ ημέρες. Να θυμάστε, έχουν απομείνει πολλοί στόχοι».
Συνεπώς, η πιθανότητα επιδείνωσης των εχθροπραξιών φαίνεται έντονη. Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή ένα καθεστώς που αυτοπροσδιοριζόταν για σχεδόν μισό αιώνα μέσω της αντιπάθειας προς τις ΗΠΑ μπορεί να αντιλαμβάνεται μια υπαρξιακή ανάγκη να επιδείξει δύναμη.
Ωστόσο, η προσφυγή σε ολοκληρωτικό πόλεμο από το Ιράν θα μπορούσε να προσφέρει μια ευκαιρία στις ΗΠΑ ή το Ισραήλ να κινηθούν προς μια στρατηγική αποκεφαλισμού του καθεστώτος - παρά τους σοβαρούς κινδύνους μετατροπής του Ιράν σε ένα αποτυχημένο κράτος.
Ερωτήματα σχετικά με τη ζημιά
Η ακριβής κατάσταση των εναπομεινάντων πυρηνικών δυνατοτήτων του Ιράν θα αποτελέσει κορυφαίο ζήτημα τις επόμενες ημέρες. Ο στρατηγός Νταν Κέιν, πρόεδρος του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, ήταν φανερά πολύ λιγότερο αισιόδοξος στις άμεσες αξιολογήσεις των επιδρομών του Σαββάτου συγκριτικά με τον Ντ. Τραμπ ή τον υπουργό Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ.
Οι πρώτες ανεξάρτητες εκτιμήσεις των συνεπειών των επιθέσεων υποδηλώνουν ότι η ζημιά σε μία από τις τρεις βασικές τοποθεσίες - το Ισφαχάν, το οποίο έγινε στόχος αμερικανικών πυραύλων Cruise - περιορίστηκε σε υπέργειες κατασκευές. Σε αντίθεση με τις άλλες δύο ιρανικές εγκαταστάσεις που έγιναν στόχος της επιχείρησης, τα βομβαρδιστικά B-2 δεν έριξαν τεράστιες βόμβες «bunker-bucker» στις εγκαταστάσεις του Ισφαχάν, δήλωσαν στο CNNi πολλαπλές πηγές.
«Πρόκειται για μια ατελή επίθεση», δήλωσε ο Τζέφρι Λιούις, ειδικός σε όπλα και καθηγητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών Μίντλμπουρι, ο οποίος έχει εξετάσει προσεκτικά δορυφορικές εικόνες των σημείων επίθεσης. «Αν αυτό είναι το μόνο που υπάρχει, να τι έχει απομείνει: ολόκληρο το απόθεμα ουρανίου εμπλουτισμένο στο 60%, το οποίο ήταν αποθηκευμένο στο Ισφαχάν σε σήραγγες που δεν επλήγησαν».
Ο Χάιμς, μάλιστα, προειδοποίησε ότι το Ιράν θα μπορούσε να είχε μεταφέρει μέρος του εμπλουτισμένου ουρανίου από το Φορντό πριν από τις επιθέσεις, λέγοντας ότι πιθανότατα το «εξαγριωμένο καθεστώς» της Τεχεράνης θα επιτάχυνε τη δημιουργία ενός πυρηνικού όπλου σκεπτόμενη ότι κάτι τέτοιο θα αποτρέψει νέες επιθέσεις στο μέλλον.
Αν ισχύει αυτό, ο Τραμπ θα έχει δημιουργήσει μια απειλή για τις ΗΠΑ και το Ισραήλ που θα συνεχιστεί για τα επόμενα χρόνια.
Ιρανική ανασύσταση
«Νομίζω ότι το πιο ενδιαφέρον πράγμα, εκτός από τα αντίποινα, είναι η ανασύσταση», δήλωσε στον Φαρίντ Ζακάρια του CNNi ο Ρίτσαρντ Χάας, ομότιμος πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
«Ποια μαθήματα άντλησαν οι Ιρανοί; Είναι πολύ πιθανό να αποφασίσουν ότι αυτό δεν θα είχε συμβεί ποτέ αν είχαν πυρηνικά όπλα. Πιστεύω λοιπόν ότι είναι πιθανό τα αντίποινά τους να είναι σχετικά μέτρια. Και αυτό που πραγματικά θέλουν να κάνουν είναι να θέσουν τους εαυτούς τους σε μια τροχιά όπου μερικά χρόνια αργότερα, όταν υπάρξει μια άλλη κρίση, θα βρίσκονται σε διαφορετική θέση», είπε ο Χάας.
Εν τω μεταξύ, η Ουάσινγκτον ήδη βουίζει από ένα οικείο θέαμα αξιωματούχων, εμπειρογνωμόνων και σχολιαστών που όλοι προβάλλουν λογικά επιχειρήματα για το γιατί ο Τραμπ είχε δίκιο να ενεργήσει με τον τρόπο που ενήργησε, γιατί η αποστολή πέτυχε και πώς το Ιράν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντά του με μια συγκρατημένη απάντηση.
Όπως, όμως, επιβεβαιώνει η μακρά λίστα των χαμένων πολέμων των ΗΠΑ στα τέλη του 20ού και του 21ου αιώνα, τα πράγματα σχεδόν ποτέ δεν είναι τόσο απλά.