Στις 15 Αυγούστου 1940 σημειώθηκε ο άνανδρος τορπιλισμός του ευδρόμου του Ελληνικού Στόλου «ΕΛΛΗ» από «άγνωστο», τότε, ιταλικό στην πραγματικότητα και όπως είχε πληροφορηθεί την επόμενη μέρα η κυβέρνηση Μεταξά, υποβρύχιο, στο πλαίσιο μια κλιμακούμενης ιταλικής προκλητικότητος, που στην Τήνο έφτασε στην κορύφωσή της!
Από τον Απρίλιο 1939, ο Ιταλός δικτάτωρ Μπενίτο Μουσολίνι έχει αποφασίσει να επιτεθεί στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν, το καλοκαίρι του 1940 ξεκίνησαν οι ιταλικές προκλήσεις εναντίον της Ελλάδος, όπως οι αεροπορικές επιθέσεις στα πλοία «ΩΡΙΩΝ», στα αντιτορπιλλικά «ΥΔΡΑ», «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ», και «ΒΑΣ.ΟΛΓΑ», αλλά και η κατηγορία για τη δολοφονία του διαβόητου Αλβανού ληστή Νταούτ Χότζα.
Στις 15 Αυγούστου 1940, το ελαφρύ καταδρομικό («εύδρομο») του Ελληνικού Στόλου «ΕΛΛΗ», με κυβερνήτη τον Πλοίαρχο Χατζόπουλο ΒΝ, βρίσκεται στην Τήνο, στα ανοικτά του λιμένος του νησιού, προκειμένου να συμμετάσχει στο θρησκευτικό εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η οποία παραδοσιακώς και ανά τους αιώνες θεωρείται (και είναι) η Προστάτις των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Στις 08:25 κι ενώ το πλοίο είναι αγκυροβολημένο «εν μεγάλω σημαιοστολισμώ» έξω από τον κυματοθραύστη του λιμανιού και στο πρυμναίο κατάστρωμά του το ναυτικό άγημα ετοιμάζεται να κατέβει στις λέμβους για να εξέλθει στο νησί, μία ισχυρότατη δόνηση, προερχόμενη από έκρηξη τορπίλλης, το συνταράσσει και του δημιουργεί ρήγμα.
Η τορπίλλη είχε χτυπήσει το «ΕΛΛΗ» στο μέσο της δεξιάς του πλευράς, κάτω από το λεβητοστάσιο, δημιουργώντας ρήγμα. Ακολουθεί έκρηξη των λεβήτων, που είχε ως αποτέλεσμα να ξεσπάσει πυρκαγιά. Το σκάφος πήρε κλίση από την εισροή υδάτων, και παρά τις προσπάθειες του πληρώματος, 75 λεπτά μετά το κτύπημα, το σκάφος εγκαταλείπεται και βυθίζεται. Δύο άλλες τορπίλες, από το ίδιο «άγνωστο» υποβρύχιο, οι οποίες δεν θα βρουν στόχο, θα κτυπήσουν τον λιμενοβραχίονα.
Οι απώλειες ανήλθαν σε 9 νεκρούς (από το προσωπικό των μηχανών) και 27 τραυματίες, ενώ επίσης πέθανε και μία πολίτης στην ξηρά, από καρδιακή προσβολή, από τον τρόμο της, καθώς και μερικοί πολίτες τραυματίες από τα θραύσματα των τορπιλλών που χτύπησαν τον πέτρινο λιμενοβραχίονα!
Η ελληνική κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά παρέμεινε αξιοζήλευτα ψύχραιμη. Αποφεύγει να κατονομάσει τους υπεύθυνους και δίνει εντολή να συνεχιστούν οι εκδηλώσεις στο νησί. Την επόμενη μέρα ο ίδιος ο Μεταξάς πληροφορήθηκε από τους υπεύθυνους του τότε Βασιλικού Ναυτικού, που είχαν κατεβάσει αμέσως δύτες, για τα αποτελέσματα των ερευνών τους που είχαν αποδώσει τμήματα ολόκληρα των τριών τορπιλλών, κάποια από τα οποία είχαν «χτυπημένα» επάνω τους ιταλικά στοιχεία και σειριακούς αριθμούς (serial numbers)!
Από την επομένη η κυβέρνηση Μεταξά σιωπηλώς εντείνει τις προς πόλεμο προετοιμασίες με μερική επιστράτευση, μετακινήσεις στρατευμάτων, μέσων και εφοδίων σε προκεχωρημένες θέσεις κλπ.
Ως προελέχθη οι έρευνες που έγιναν απέδειξαν, πέραν κάθε αμφιβολίας, την προέλευση του υποβρυχίου. Είναι το ιταλικό “DELFINO”, το οποίο έχει αποπλεύσει από τη μεγάλη αεροναυτική βάση της Λέρου, για να επιτεθεί με διαταγή του Διοικητή των Δωδεκανήσων Στρατηγού Ντε Βέκκι εναντίον του Ελληνικού πολεμικού.
Η πραγματική ταυτότητα του άνανδρου επιδρομέως θα αποκαλυφθεί μετά την κήρυξη του πολέμου, στις 30 Οκτωβρίου 1940, έπειτα από σχετική εντολή του Ι.Μεταξά προς τους εκδότες του Ελληνικού Τύπου, συνοδευόμενη από τα σχετικά αποδεικτικά, όπως οι φωτογραφίες των τμημάτων των ιταλικών τορπιλλών με τους σειριακούς αριθμούς επ’ αυτών.
Στις 23 Μαρτίου 1943, «Θεία δίκη», το υποβρύχιο “Delfino” θα βυθιστεί έξω από το λιμάνι του Τάραντα, σχεδόν αύτανδρο, αφού από ολόκληρό το πλήρωμά του θα διασωθεί μόνο ο κυβερνήτης του Πλωτάρχης Αϊκάρντι.
Ο άνανδρος, πειρατικός τορπιλλισμός του «ΕΛΛΗ» από το εν καταδύσει ιταλικό υποβρύχιο, στοιχίζει στην Ελλάδα ένα πλοίο και την απώλεια λίγων γενναίων ανδρών, στην Ιταλία όμως θα στοιχίσει μια ντροπιαστική ήττα, η οποία θα ακολουθήσει σε λίγους μήνες στα βουνά της Ηπείρου από τον χαλυβδωμένο και αποφασισμένο ελληνικό Στρατό, που καθοδηγείτο από το όραμα της Παναγίας, κατά εκείνων που δεν σεβάστηκαν και βεβήλωσαν τη γιορτή της.
Μεταπολεμικώς και στο πλαίσιο των πολεμικών αποζημιώσεων που δόθηκαν από την Ιταλία προς την Ελλάδα, η χώρα μας παρέλαβε το ιταλικό καταδρομικό “Conte di Savoia”, που μετονομάστηκε σε «ΕΛΛΗ» εντασσόμενο στη δύναμη του Ελληνικού Στόλου.
Για το ίδιο συμβάν, η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ (ΓΕΣ/ΔΙΣ) γράφει τα εξής:
«Tον Ιούνιο του 1940, στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ιταλία ανήκε στις
Δυνάμεις του Άξονα. O δικτάτορας Μπενίτο Μουσσολίνι (Benito Mussolini)
επιθυμούσε την αναβίωση του μεγαλείου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ύστερα
από την κατάκτηση της Λιβύης, της Αιθιοπίας και της Αλβανίας, ο επόμενος
στόχος ήταν η Ελλάδα. Η μετακίνηση στα μέσα του Αυγούστου ισχυρών
ιταλικών δυνάμεων προς τα ελληνικά σύνορα φανέρωνε τις προθέσεις του,
τις οποίες άρχισε να πραγματοποιεί με τη διεξαγωγή μικρής κλίμακας
επιθέσεων σε ελληνικά λιμάνια και πλοία, με αποκορύφωμα τον τορπιλισμό
της «Έλλης».
Στις 06:30 της 12ης Ιουλίου, τρία ιταλικά βομβαρδιστικά αεροπλάνα
προσέβαλαν με βόμβες και πολυβόλα το βοηθητικό πλοίο του Ελληνικού
Ναυτικού «Ωρίων», της υπηρεσίας των φάρων, κατά τη διάρκεια ανεφοδιασμού
του φάρου της Γραμβούσας στον κόλπο του Κισσάμου στη δυτική Κρήτη. Τα
ίδια αεροπλάνα επιτέθηκαν στη συνέχεια και κατά του αντιτορπιλικού
«Ύδρα», το οποίο είχε πάρει διαταγή να σπεύσει σε βοήθεια του παραπάνω
πλοίου.
Στις 06:50 της 30ης Ιουλίου, ιταλικό αεροπλάνο, προερχόμενο από τα
Δωδεκάνησα και ιπτάμενο πάνω από τον κόλπο της Κορίνθου, έριξε τέσσερις
βόμβες κατά των ελληνικών αντιτορπιλικών «Βασιλεύς Γεώργιος» και
«Βασίλισσα Όλγα», καθώς και κατά δύο ελληνικών υποβρυχίων, που
βρίσκονταν μέσα στον λιμένα της Ναυπάκτου. Η χημική ανάλυση θραυσμάτων
των παραπάνω βομβών απέδειξε ότι αυτές ανήκαν στο ίδιο είδος βομβών με
τις οποίες προσβλήθηκε στις 12 Ιουλίου 1940 και το αντιτορπιλικό «Ύδρα».
Η διαταγή για τον τορπιλισμό της «Έλλης» δόθηκε από τον Ιταλό Διοικητή
των Δωδεκανήσων Τσέζαρε Μαρία ΝτεΒέκκι (Cesare Maria de Vecchi), ηγετικό
στέλεχος του Φασιστικού Κόμματος της Ιταλίας και πρέπει να ήταν σε γνώση
του Ιταλού δικτάτορα Μουσσολίνι. Το ιταλικό υποβρύχιο «Ντελφίνο» με
Διοικητή τον Υποπλοίαρχο Τζιουζέπε Αϊκάρντι (Giuseppe Aicardi) ξεκίνησε
από τη ναυτική βάση στο Παρθένι της Λέρου το βράδυ της 14ης Αυγούστου, με αποστολή να πλήξει εχθρικά πλοία σε Τήνο και Σύρο και στη συνέχεια να αποκλείσει τη Διώρυγα της Κορίνθου. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 15ης Αυγούστου το ιταλικό υποβρύχιο βρέθηκε έξω από το λιμάνι της Τήνου «εν καταδύσει», με σκοπό να τορπιλίσει τα επιβατικά πλοία «Έλσα» και «Έσπερος», που μετέφεραν προσκυνητές, τα οποία όμως οι Ιταλοί θεωρούσαν οπλιταγωγά. Τότε εμφανίστηκε το καταδρομικό «Έλλη», που κατέπλεε στην Τήνο για τον εορτασμό της Μεγαλόχαρης.
Ήταν πολεμικό πλοίο που ανήκε στον στόλο του Ελληνικού Ναυτικού. Πήρε το όνομά του από την ναυμαχία της Έλλης που είχε λάβει χώρα στη διάρκεια
του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Τα καταδρομικά ήταν πολεμικά πλοία διαφόρων
μεγεθών, μεγάλης ταχύτητας και ελαφρύτερου οπλισμού σε σχέση με τα
θωρηκτά, τα οποία σταδιακά εκτόπισαν.
Την 15η Αυγούστου το παραπάνω εκτοπίσματος 2.115 τόνων και με πλήρωμα
232 ανδρών πλοίο, ενώ βρισκόταν στον όρμο της νήσου Τήνου, δέχτηκε αιφνιδιαστικό πλήγμα με τορπίλες και στις 0945 της ίδιας ημέρας καταβυθίστηκε, με απώλειες 8 νεκρούς και 26 τραυματίες από το πλήρωμά του.
«Πρός διατήρησιν ἀκμαίου τοῦ ἑλληνικοῦ φρονήματος καί τῆς θρησκευτικῆς
πίστεως, ὁ Ἕλλην Πρωθυπουργός διέταξε, παρά τήν βύθισιν τοῦ εὔδρομου, να μή ματαιωθῆ ἡ λιτανεία, ἤτις πράγματι ἐτελέσθη πάνδημος και κατανυκτική».
Η εγκληματική αυτή ιταλική ενέργεια βύθισε σε θλίψη ολόκληρη την Ελλάδα και διέγειρε τα αισθήματα του πατριωτισμού, της τιμής και της αξιοπρέπειας ενώ ταυτόχρονα μεγάλωσε το μίσος κατά των εγκληματιών, οι οποίοι επέλεξαν την ημέρα της μεγάλης γιορτής του Χριστιανισμού για το ανόσιο αυτό έργο τους. Παράλληλα, ο τορπιλισμός εξέγειρε τον παγκόσμιο Τύπο, ο οποίος στιγμάτισε την πράξη αυτή. Ακόμη και οι γερμανικές εφημερίδες εκφράστηκαν με συμπάθεια προς την Ελλάδα.
Η ιταλική κυβέρνηση θορυβήθηκε και αυτή από τον δυσμενή αντίκτυπο στην παγκόσμια κοινή γνώμη και προσπάθησε να ελαφρύνει τη θέση της, παρουσιάζοντας τον τορπιλισμό του «Έλλη» ως έργο της Αγγλίας, η οποία δήθεν αποσκοπούσε να αναστατώσει τα Βαλκάνια και να δηλητηριάσει τις ελληνοϊταλικές σχέσεις.»