Η Ρωσία, παράλληλα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, διεξάγει έναν δεύτερο, λιγότερο ορατό αλλά εξίσου επικίνδυνο πόλεμο: τον λεγόμενο υβριδικό πόλεμο.
Πρόκειται για ένα σύνολο ενεργειών που συνδυάζουν στρατιωτική ισχύ με μη συμβατικές μεθόδους όπως η παραπληροφόρηση, οι κυβερνοεπιθέσεις, οι παραβιάσεις εναέριου χώρου, το σαμποτάζ, ακόμη και η εργαλειοποίηση μεταναστευτικών ροών.
Στόχος είναι η αποσταθεροποίηση ευρωπαϊκών χωρών που στηρίζουν την Ουκρανία και η αποδυνάμωση της συνοχής της Δύσης.
Παρέμβαση σε εκλογικές διαδικασίες
Ένα από τα βασικά μέσα του υβριδικού πολέμου είναι η πολιτική παρέμβαση μέσω ψευδών πληροφοριών και κυβερνοεπιθέσεων.
Η Ρωσία κατηγορείται ότι επιχειρεί να επηρεάσει εκλογές σε διάφορες χώρες, ιδιαίτερα σε εκείνες που βρίσκονται κοντά στα σύνορά της.
Στη Ρουμανία, για παράδειγμα, το 2024 αναδείχθηκε νικητής των εκλογών ένας άγνωστος φιλορωσικός υποψήφιος, έπειτα από εκστρατεία παραπληροφόρησης που περιλάμβανε ψεύτικους λογαριασμούς, deepfake βίντεο και στοχευμένες επιθέσεις στα δίκτυα. Το αποτέλεσμα ακυρώθηκε αργότερα από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας.
Ανάλογες απόπειρες επηρεασμού έχουν καταγραφεί και στη Μολδαβία, με στόχο την παρεμπόδιση της πορείας της προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σαμποτάζ και επιθέσεις σε υποδομές
Η Ρωσία φέρεται να έχει εμπλακεί σε πράξεις σαμποτάζ κατά κρίσιμων υποδομών στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στη Βαλτική Θάλασσα.
Από το 2023 έχουν καταγραφεί καταστροφές σε υποθαλάσσια καλώδια, αγωγούς και τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, με τις υποψίες να στρέφονται προς ρωσικές στρατιωτικές υπηρεσίες.
Παράλληλα, ευρωπαϊκές αρχές έχουν εντοπίσει περιστατικά βανδαλισμών και εμπρησμών με συμμετοχή τοπικών προσώπων που στρατολογήθηκαν μέσω διαδικτύου.
Στην Πολωνία, συνελήφθη Ρώσος υπήκοος με την κατηγορία ότι συντόνιζε δίκτυο σαμποτάζ, ενώ στη Λιθουανία, οι αρχές απέδωσαν σε ρωσική ανάμειξη τον εμπρησμό καταστήματος της Ikea στο Βίλνιους.
Παραβιάσεις εναέριου χώρου και χρήση drones
Η παρουσία ρωσικών μαχητικών και drones στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο αυξάνεται συνεχώς μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022.
Το Σεπτέμβριο του 2025, ρωσικά MiG-31 παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Εσθονίας, ενώ η Πολωνία κατέρριψε πολλαπλά ρωσικά drones, ενεργοποιώντας το Άρθρο 4 του ΝΑΤΟ.
Παρόμοια περιστατικά σημειώθηκαν στη Νορβηγία, για πρώτη φορά μετά από δέκα χρόνια, ενώ στη Δανία η εναέρια κυκλοφορία διακόπηκε δύο φορές λόγω drones, με την κυβέρνηση να υποπτεύεται ρωσική ανάμειξη.
Κυβερνοεπιθέσεις και ψηφιακός πόλεμος
Η Ρωσία διαθέτει ισχυρές δυνατότητες στον κυβερνοχώρο και τις χρησιμοποιεί συστηματικά για να επιτύχει στρατηγικούς στόχους. Έχουν καταγραφεί επιθέσεις σε κυβερνητικά συστήματα, υποδομές κοινής ωφέλειας και τράπεζες σε πολλές χώρες της Ευρώπης.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία συνοδεύτηκε από εκτεταμένες επιθέσεις σε δίκτυα ηλεκτροδότησης και ύδρευσης, αφήνοντας εκατομμύρια πολίτες χωρίς βασικές υπηρεσίες.
Παράλληλα, ομάδες φιλορωσικών χάκερ, όπως η NoName057(16), έχουν εξαπολύσει επιθέσεις κατά ιστοσελίδων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και οργανισμών, ειδικά κατά τη διάρκεια εκλογικών περιόδων.
Εργαλειοποίηση μεταναστών
Η Ρωσία έχει κατηγορηθεί ότι χρησιμοποιεί μεταναστευτικές ροές ως εργαλείο πίεσης κατά ευρωπαϊκών χωρών.
Από το 2023, η Φινλανδία έκλεισε τα σύνορά της με τη Ρωσία, κατηγορώντας τη Μόσχα ότι προωθεί συστηματικά μετανάστες στα σύνορα για να προκαλέσει χάος και κοινωνική αναστάτωση. Ανάλογα περιστατικά είχαν συμβεί το 2021 σε Λετονία, Λιθουανία και Πολωνία, με συμμετοχή και της Λευκορωσίας.
Παρεμβολές GPS
Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν επίσης κατηγορηθεί για παρεμβολές σε σήματα GPS, δημιουργώντας προβλήματα στις αερομεταφορές και σε στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Το φαινόμενο έχει λάβει τέτοια έκταση ώστε να δημιουργηθεί διαδικτυακή πλατφόρμα καταγραφής τέτοιων περιστατικών. Στις 24 Σεπτεμβρίου, στρατιωτικό αεροσκάφος που μετέφερε την Υπουργό Άμυνας της Ισπανίας στη Λιθουανία αντιμετώπισε προβλήματα πλοήγησης λόγω παρεμβολών.
Η απάντηση της Δύσης
Η Δύση αναγνωρίζει πλέον ότι η απειλή δεν περιορίζεται σε παραδοσιακές στρατιωτικές επιθέσεις. Το ΝΑΤΟ, μέσω του Κέντρου Αντιμετώπισης Υβριδικών Απειλών που εδρεύει στο Ελσίνκι, προετοιμάζει κράτη-μέλη να ανταποκριθούν σε τέτοιες πολυεπίπεδες επιθέσεις.
Ορισμένες κυβερνήσεις, όπως η Ουκρανική, ζητούν οι ρωσικές ενέργειες που πλήττουν άμεσα πολίτες να θεωρηθούν εγκλήματα πολέμου και να διωχθούν από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Ο υβριδικός πόλεμος της Ρωσίας στην Ευρώπη είναι μια πραγματικότητα που απαιτεί προσαρμογή και άμεση εγρήγορση. Πρόκειται για έναν πόλεμο χωρίς επίσημη κήρυξη, αλλά με καθημερινές επιπτώσεις στη ζωή, στην ασφάλεια και στη δημοκρατική λειτουργία των ευρωπαϊκών κοινωνιών.