Η αμερικανική διοίκηση έθεσε στην Ουκρανία διορία μίας εβδομάδας για να αποδεχθεί το ειρηνευτικό πλαίσιο των 28 σημείων που προωθεί η Ουάσιγκτον, με δύο πηγές να αναφέρουν ότι οι ΗΠΑ προειδοποίησαν για ενδεχόμενο τερματισμό της παροχής όπλων και πληροφοριών σε περίπτωση μη συμφωνίας.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επιβεβαίωσε σε ραδιοφωνική συνέντευξη ότι θεωρεί την προσεχή Πέμπτη ως «κατάλληλη προθεσμία» για την απάντηση του Κιέβου.
Σε διάγγελμα προς τους πολίτες, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι περιέγραψε με δραματικά λόγια τη συγκυρία ως «μία από τις δυσκολότερες στιγμές στην ιστορία της χώρας», σημειώνοντας ότι το Κίεβο βρίσκεται αντιμέτωπο με δίλημμα: Την απώλεια του βασικού συμμάχου του ή την απώλεια της αξιοπρέπειάς του.
Στο μήνυμά του προειδοποίησε για τα όρια αντοχής της χώρας: «Ναι, είμαστε φτιαγμένοι από ατσάλι, αλλά και το πιο δυνατό μέταλλο μπορεί κάποια στιγμή να σπάσει».
Απηύθυνε έκκληση για συσπείρωση: «Απευθύνομαι σε όλους: σταματήστε τους καβγάδες και συμμαζευτείτε».
Και τόνισε ότι παραμένει προσηλωμένος στο εθνικό συμφέρον και ότι οι Ουκρανοί παραμένουν ενωμένοι στις κρίσιμες στιγμές: «Ξέρω ότι δεν είμαι μόνος – οι Ουκρανοί είναι μαζί μου. Δεν προδώσαμε την Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου και δεν θα την προδώσουμε τώρα».
Το διάγγελμα Ζελένσκι
Πούτιν: Βάση λύσης το σχέδιο
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι η Ρωσία έλαβε τις αμερικανικές προτάσεις και θεωρεί ότι «θα μπορούσαν να αποτελέσουν βάση για οριστική ειρηνική διευθέτηση», προσθέτοντας ότι η ουκρανική πλευρά είναι αντίθετη.
Επέκρινε το Κίεβο και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, υποστηρίζοντας ότι «δεν αντιλαμβάνονται την πραγματική κατάσταση στο πεδίο».
«Η Ρωσία, στη διάρκεια της συνάντησης στην Αλάσκα, επιβεβαίωσε ότι παρά τις δυσκολίες, συμφωνεί με τις προτάσεις της αμερικανικής πλευράς για τη διευθέτηση. Μετά τις διαπραγματεύσεις στην Αλάσκα, υπήρξε παύση από την πλευρά των ΗΠΑ, η οποία σχετίζεται με την άρνηση της Ουκρανίας να δεχθεί το σχέδιο Τραμπ», είπε.
«Η Ρωσία συνολικά είναι ικανοποιημένη με την τρέχουσα κατάσταση, η οποία οδηγεί στην επίτευξη των στόχων της “Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης” μέσω της ένοπλης πάλης, αλλά η Μόσχα είναι έτοιμη και για ειρηνικές διαπραγματεύσεις», συμπλήρωσε.
Διπλωματικός μαραθώνιος
Ο Ουκρανός πρόεδρος, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, αποδύθηκε σε έναν μαραθώνιο διεθνών επαφών.
Ο Ζελένσκι συνομίλησε με τους ηγέτες της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας, ενώ είχε σχεδόν μία ώρα συνομιλίας με τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς και τον υπουργό των Χερσαίων Δυνάμεων των ΗΠΑ Νταν Ντρίσκολ.
Είχε επίσης συνομιλία με την ηγεσία της Ε.Ε. και τον επικεφαλής του ΝΑΤΟ.
Το Reuters, επικαλούμενο πηγές, ανέφερε ότι Ουκρανία, Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία εργάζονται σε κοινή αντιπρόταση, ενώ οι Ευρωπαίοι ξεκαθαρίζουν ότι «καμία διαδικασία για την Ουκρανία δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς την ίδια την Ουκρανία».
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συζητήσουν το θέμα το Σάββατο στο περιθώριο της συνόδου της G20 στο Γιοχάνεσμπουργκ.
Ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος δήλωσε ότι «δεν είναι ακριβές» πως η Ουάσιγκτον απείλησε να διακόψει την παροχή πληροφοριών, σημειώνοντας ότι το κείμενο προέκυψε μετά από «τροποποιήσεις» που φέρεται να εισηγήθηκε ο Ρουστέμ Ουμέροφ, σημερινός γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ουκρανίας.
Ο Ουμέροφ αρνήθηκε οποιαδήποτε συμφωνία, τονίζοντας ότι δεν είχε σχετική εξουσιοδότηση και ότι ο ρόλος του ήταν «αποκλειστικά τεχνικός».
Αντιπροσωπεία του Πενταγώνου βρέθηκε στο Κίεβο χθες Πέμπτη, με την αμερικανική πλευρά να κάνει λόγο για «επιτυχημένη» συνάντηση και «επιθετικό χρονοδιάγραμμα» για την υπογραφή του εγγράφου.
Τι προβλέπει το αμερικανικό σχέδιο
Το σχέδιο του αμερικανικού «ειρηνευτικού πλάνου» για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία έχει πλέον διαρρεύσει ευρέως και αποκαλύπτει μια σειρά 28 σημείων που επαναφέρουν στο τραπέζι απαιτήσεις πολύ κοντά στις θέσεις της Μόσχας.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα κείμενα, το σχέδιο προβλέπει την παραχώρηση από την Ουκρανία των περιοχών του ανατολικού Ντονμπάς που ακόμη ελέγχει, την αποδοχή περιορισμών στη δομή των ενόπλων δυνάμεων και τη συνταγματική αποκήρυξη της ένταξης στο ΝΑΤΟ.
Την ίδια στιγμή, η Ουκρανία θα διατηρούσε το δικαίωμα ένταξης στην Ε.Ε., με προσωρινή πρόσβαση στην ενιαία αγορά κατά την περίοδο αξιολόγησης. Η εικόνα που προκύπτει είναι ένα κείμενο με ορισμένα σημεία που θεωρητικά θα μπορούσαν να συζητηθούν, αλλά με πυρήνα που κλίνει εμφανώς προς τη ρωσική πλευρά.
Στο προοίμιο του σχεδίου αναφέρεται ότι η ουκρανική κυριαρχία θα «επιβεβαιωθεί», ενώ προβλέπεται μια «πλήρης και ολοκληρωμένη συμφωνία μη επίθεσης» μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας και Ευρώπης, με «αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας» για το Κίεβο.
Ωστόσο, δεν δίνεται καμία εξήγηση για το ποιος θα παρέχει αυτές τις εγγυήσεις, με ποιον μηχανισμό και ποια νομική δεσμευτικότητα. Το κείμενο απέχει πολύ από μια δέσμευση αντίστοιχη του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, κάτι που η Ουκρανία θεωρεί αδιαπραγμάτευτο για τη μελλοντική της ασφάλεια.
Το πλέον αμφιλεγόμενο σημείο αφορά την παράδοση ουκρανικών εδαφών που δεν βρίσκονται υπό ρωσική κατοχή. Το σχέδιο προβλέπει την απόσυρση των ουκρανικών δυνάμεων από το τμήμα της περιφέρειας Ντονέτσκ που ακόμη ελέγχουν, ώστε η περιοχή να ανακηρυχθεί ουδέτερη αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη και ταυτόχρονα «διεθνώς αναγνωρισμένη ως ρωσική».
Πρόκειται για το «φρούριο» της ανατολικής Ουκρανίας – Σλοβιάνσκ, Κραματόρσκ, Ντρούσκιβκα – όπου κατοικούν εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες και που αποτελούν κρίσιμες στρατηγικές τοποθεσίες. Καμία ουκρανική κυβέρνηση δεν μπορεί να παραδώσει αυτές τις πόλεις χωρίς εσωτερική αναταραχή.
Αντίστοιχα, το σχέδιο ζητά να περιοριστεί ο ουκρανικός στρατός στους 600.000 άνδρες. Η Ουκρανία αριθμούσε περίπου 880.000 ενεργούς στρατιωτικούς στις αρχές του 2024, από 250.000 πριν τη ρωσική εισβολή. Ο περιορισμός θα αποτελούσε άμεση παρέμβαση στην ουκρανική εθνική κυριαρχία και θα καθιστούσε το Κίεβο ευάλωτο απέναντι στη Ρωσία.
Το σχέδιο προβλέπει επίσης ότι η Κριμαία, το Λουγκάνσκ και το Ντονέτσκ θα «αναγνωριστούν de facto» ως ρωσικά. Η διατύπωση αφήνει ένα περιθώριο ερμηνείας, καθώς η «de facto» αναγνώριση δεν συνεπάγεται de jure αποδοχή και αυτό είναι το μόνο σημείο που θα μπορούσε να επιτρέψει στο Κίεβο να συμμετάσχει στη συζήτηση χωρίς να παραβιάσει το σύνταγμα, το οποίο ορίζει ότι τα σύνορα της χώρας είναι «αδιαίρετα και απαραβίαστα». Ωστόσο, το πολιτικό και κοινωνικό κόστος μιας τέτοιας πρότασης είναι τεράστιο.
Στις νότιες περιοχές Χερσώνας και Ζαπορίζια, το κείμενο προτείνει «πάγωμα» των γραμμών μάχης, με τη Ρωσία να παραχωρεί ορισμένες περιοχές που έχει καταλάβει αλλού. Η Μόσχα, όμως, έχει ενσωματώσει συνταγματικά ολόκληρες αυτές τις περιοχές στη Ρωσική Ομοσπονδία, γεγονός που καθιστά ασταθή οποιαδήποτε συζήτηση για ανταλλαγές ή μερική αποχώρηση.
Η πιθανή ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας αντιμετωπίζεται με σχετική ευκολία στο σχέδιο, σε αντίθεση με το ΝΑΤΟ. Η απαγόρευση ένταξης της Ουκρανίας στη Συμμαχία θα εγγραφεί στο ουκρανικό σύνταγμα, ενώ το ΝΑΤΟ θα τροποποιήσει το δικό του καταστατικό ώστε να αποκλείσει οριστικά το Κίεβο. Αυτό ανταποκρίνεται σχεδόν πλήρως στις ρωσικές απαιτήσεις πριν από την εισβολή του 2022.
Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης μέτρα που ευνοούν τη σταδιακή άρση της διεθνούς απομόνωσης της Ρωσίας. Η Μόσχα θα επανενταχθεί στην παγκόσμια οικονομία και θα επιστρέψει στην ομάδα των G8. Ωστόσο, με το ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου να εξακολουθεί να ισχύει για τον Βλαντιμίρ Πούτιν, οι πιθανότητες επαναφοράς της Ρωσίας σε μια τέτοια δομή είναι απειροελάχιστες.
Ακόμη πιο αμφιλεγόμενη είναι η πρόταση για αξιοποίηση περίπου 100 δισ. δολαρίων από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία υπέρ ενός αμερικανορωσικού επενδυτικού ταμείου, με τις ΗΠΑ να λαμβάνουν το 50% των κερδών και την Ε.Ε. να καλείται να προσθέσει άλλα 100 δισ. δολάρια σε επενδύσεις ανοικοδόμησης. Για τους Ευρωπαίους, το σχέδιο εμφανίζεται ως οικονομικά δυσανάλογο, ενώ για τη Ρωσία προσφέρει έναν μερικό δρόμο επιστροφής των δεσμευμένων κεφαλαίων της.
Παρά τον όγκο λεπτομερειών, το σχέδιο δεν καλύπτει βασικά ζητήματα που απασχολούν την ουκρανική πλευρά. Δεν επιβάλλει περιορισμούς στην ανάπτυξη ουκρανικών πυραυλικών συστημάτων μεγάλου βεληνεκούς – όπως οι πύραυλοι Flamingo και Long Neptune – ούτε θεσπίζει κάποια σαφή διαδικασία διασφάλισης ότι η Ρωσία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Συνολικά, το κείμενο μοιάζει περισσότερο με προσχέδιο που βρίσκεται ακόμη σε επεξεργασία, παρά με πλήρως διαμορφωμένο ειρηνευτικό σχέδιο.
Η Ε.Ε., σε πρώτο χρόνο, δήλωσε ότι δεν έχει επισήμως λάβει το κείμενο. Η Μόσχα είπε το ίδιο. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι ο Ρώσος ειδικός απεσταλμένος Κιρίλ Ντμιτρίεφ πέρασε τρεις ημέρες στις ΗΠΑ συζητώντας το σχέδιο με τον απεσταλμένο του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, γεγονός που ενισχύει την εντύπωση ότι πρόκειται για κείμενο που γράφτηκε με τρόπο ευνοϊκό για τις ρωσικές θέσεις.
Το ζήτημα που προκύπτει τώρα είναι κατά πόσο το Κίεβο μπορεί να συζητήσει έστω και μέρος ενός σχεδίου που θεωρείται ευρέως ως «λίστα επιθυμιών» του Κρεμλίνου, χωρίς να θέσει σε κίνδυνο την εσωτερική πολιτική σταθερότητα και την κοινωνική αντοχή μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια πολέμου. Από την άλλη πλευρά, η ρωσική ηγεσία εμφανίζεται πρόθυμη να συζητήσει μόνο ένα σχέδιο που θα κατοχυρώνει τα κέρδη της στο πεδίο.
Το ερώτημα παραμένει ανοιχτό: πρόκειται για ένα σχέδιο ειρήνης ή για μια πρόταση που απλώς παγώνει τη σύγκρουση, αφήνοντας όλες τις αιτίες της άθικτες και ανοικτές για μελλοντική ανάφλεξη;