Η πληθώρα εικασιών, ερμηνειών, υποθέσεων, γνωμών που αναπτύχθηκαν σε σχέση με τον κανονισμό SAFE, που εγκρίθηκε χθες από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ε.Ε., δείχνει ότι συχνά οι διατυπώσεις σε ανάλογες συμφωνίες αφήνουν περιθώριο σε περισσότερες της μίας ερμηνείες και, τελικά, το τι πραγματικά ισχύει, κρίνεται στο πεδίο της εφαρμογής, όταν έρθει η ώρα να δοκιμαστούν στην πράξη όσα συμφωνήθηκαν.
Στο επίκεντρο της συζήτησης που διεξάγεται τις τελευταίες μέρες στη χώρα μας βρίσκεται η δυνατότητα ή όχι της Τουρκίας να μπει στα εξοπλιστικά προγράμματα της Ευρώπης και τα «όπλα» που διαθέτει η Αθήνα για αντιμετωπίσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Διπλωματικές πηγές στην Αθήνα, απαντώντας χθες στην κριτική και των κομμάτων της αντιπολίτευσης, τόνιζαν ότι η ομοφωνία και ο συνυπολογισμός των εθνικών συμφερόντων ασφαλείας είναι διασφαλισμένα.
Συγκεκριμένα, οι ίδιες πηγές ανέφεραν τα εξής:
- Ο Κανονισμός είναι ένα συγκεκριμένο χρηματοδοτικό πρόγραμμα, περιορισμένης (τετραετούς) διάρκειας. Υιοθετήθηκε με ειδική πλειοψηφία (συνεπώς δεν προβλέπεται βέτο), στην οποία συναίνεσαν 26 κράτη, μεταξύ αυτών η Ελλάδα και η Κύπρος.
- Η Ελλάδα, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, κατάφερε να εξασφαλίσει ισχυρές νομικές βάσεις ως προς τις προϋποθέσεις συμμετοχής υποψήφιων προς ένταξη χωρών.
- Ο Κανονισμός θέτει το γενικό πλαίσιο της διαδικασίας. Θα ακολουθήσουν διμερείς συμφωνίες της Ε.Ε. με κάθε τρίτη χώρα, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις. Κατόπιν ελληνικής παρέμβασης, αυτές οι συμφωνίες θα απαιτούν ομοφωνία, βάσει του άρθρου 212 της ΣΛΕΕ.
Οι διπλωματικές πηγές προσπάθησαν έτσι να καθησυχάσουν τις ανησυχίες για το ενδεχόμενο να παρακαμφθούν ορισμένες από τις διασφαλίσεις που έχει λάβει η Ελλάδα, σε ένα σχέδιο στο οποίο εξ αρχής δεν υπήρχε δυνατότητα μπλοκαρίσματος, ούτε από την Ελλάδα, ούτε από την Κύπρο.
Στην Ε.Ε. έχει διαμορφωθεί ένα θετικό κλίμα για τη συνεργασία στον αμυντικό τομέα με την Τουρκία και κυριαρχεί η αντίληψη ότι μια τέτοια συνεργασία θα φέρει πιο κοντά την Άγκυρα στην Ευρώπη, παρόλο που τα τελευταία χρόνια ακολουθεί μια αυτόνομη εξωτερική πολιτική, κινούμενη συχνά σε αντίθετες κατευθύνσεις από τις αρχές και τους στόχους της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής.
Η συνεργασία της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας με ιταλικές και ισπανικές εταιρείες, καθώς και η επιδίωξη εκ μέρους του ΝΑΤΟ για στενότερη συνεργασία με την Ε.Ε. από κράτη-μέλη της Συμμαχίας που δεν είναι μέλη της Ένωσης, προσφέρουν σημαντική διπλωματική ώθηση στην Τουρκία.
Η τήρηση των διασφαλίσεων που έχει λάβει η Ελλάδα θα δοκιμάζεται διαρκώς στο επόμενο διάστημα, καθώς επιδέχονται διαφορετικές ερμηνείες, οι οποίες θα συνδυάζονται με την πίεση εταίρων για άρση των εμποδίων στην αμυντική συνεργασία με την Τουρκία.
Η νομική βάση του άρθρου 212 ΣΛΕΕ για τις συμφωνίες που πρόκειται να υπογράψουν τρίτες χώρες αφορά τη συμμετοχή στο 65% της αξίας του έργου ή της προμήθειας. Ωστόσο, δεν αναφέρεται άμεσα στον Κανονισμό, αλλά σε δήλωση της Κομισιόν που επισυνάπτεται στα πρακτικά του COREPER και του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων. Αυτό αποδυναμώνει τη δεσμευτικότητά της και σε περίπτωση αδιεξόδου ή απουσίας ομοφωνίας, η Κομισιόν δεν δεσμεύεται θεσμικά να μην επανέλθει με διαφορετική νομική βάση, που θα επιτρέπει τη συμμετοχή τρίτης χώρας με ειδική πλειοψηφία.
Επιπλέον, το άρθρο 16 του Κανονισμού αναφέρει: «Οι εγγυήσεις παρέχουν διασφαλίσεις ότι η συμμετοχή του εργολάβου ή του υπεργολάβου στην κοινή προμήθεια δεν αντιβαίνει στα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ένωσης και των κρατών μελών, όπως ορίζονται στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας.»
Αυτό αφορά τις εταιρείες που θα διεκδικήσουν το έργο αξίας 35%, για τις οποίες δεν τίθεται κάποια τυπική υποχρέωση πέραν αυτής της αναφοράς.
Για τις εταιρείες τρίτων χωρών που πιθανότατα θα διεκδικήσουν έργο σε κοινοπραξία με ευρωπαϊκές ή μέσω οχημάτων ευρωπαϊκών εταιρειών που έχουν εξαγοραστεί από τις ίδιες, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδειχθεί και να γίνει αποδεκτός ως επαρκής λόγος αποκλεισμού, η ασυμβατότητα με τα συμφέροντα ασφαλείας και άμυνας της Ε.Ε. και των κρατών-μελών. Επιπλέον, οι αποφάσεις θα λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία.
Η Ελλάδα, σε αυτή τη μάχη που ξεκινά με την έγκριση του Κανονισμού για τον μηχανισμό SAFE των 150 δισ., διαθέτει εργαλεία για να πιέσει ώστε να τεθούν όρια και όροι στη συμμετοχή της Τουρκίας στους ευρωπαϊκούς εξοπλισμούς, αλλά πρόκειται για μια προσπάθεια που θα απαιτήσει διαρκή εγρήγορση και σημαντικό διπλωματικό κεφάλαιο.
Παράλληλα, η προσπάθεια αυτή δεν θα αφήσει ανεπηρέαστη τη σχέση της Αθήνας με την Άγκυρα, καθώς η τουρκική πλευρά εκλαμβάνει κάθε ελληνική ενέργεια που προβάλλει την παραδοξότητα να επιδιώκει εμβάθυνση σχέσεων με την Ε.Ε. μια χώρα που διατηρεί το casus belli, αμφισβητεί την κυριαρχία κράτους-μέλους και κατέχει έδαφος άλλου κράτους-μέλους, ως εχθρική και κακόβουλη πράξη, ασύμβατη με την ελληνοτουρκική προσέγγιση.
Και σε αυτή τη μάχη, η Ελλάδα θα χρειαστεί, δυστυχώς, να αντιμετωπίσει και την κοντόφθαλμη πολιτική πολλών εταίρων οι οποίοι, για ακόμη μια φορά, σε ό,τι αφορά στην Τουρκία, επιμένουν στον στρουθοκαμηλισμό, αδιαφορώντας για το ότι τα πρόσκαιρα πιθανά ωφελήματα από την άνευ όρων είσοδο της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Άμυνα υπονομεύουν τελικά το ίδιο το διακύβευμα της Κοινής Άμυνας και της Κοινής Στρατηγικής για το μέλλον της Ένωσης σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο.