Επί δεκαετίες το φημισμένο Χάρβαρντ θεωρούσε πως διατηρούσε στη συλλογή του ένα φθηνό αντίγραφο της Μάγκνα Κάρτα, ένα λεκιασμένο και ξεθωριασμένο έγγραφο που είχε αγοράσει αντί 27 δολαρίων.
Ωστόσο, δύο ερευνητές μόλις διαπίστωσαν πως πρόκειται για κάτι απείρως πιο πολύτιμο απ’ ό,τι έως σήμερα πιστευόταν: Μια σπάνια έκδοση του 1300 που εκδόθηκε από τον βασιλιά της Βρετανίας Εδουάρδο Α΄.
Η αυθεντική Μάγκνα Κάρτα του 1215 αποτελεί τον καταστατικό χάρτη δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των πολιτών, αλλά και του ίδιου του βασιλιά ο οποίος γινόταν πλέον υπόλογος στον Νόμο, και έθεσε τα θεμέλια για τα συντάγματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχουν τέσσερα αντίγραφα του πρωτοτύπου και, μέχρι σήμερα, εθεωρείτο πως υπήρχαν μόνο έξι αντίγραφα της έκδοσης του 1300.
«Η αντίδρασή μου ήταν κατάπληξη και, κατά κάποιον τρόπο, δέος που κατάφερα να βρω μια άγνωστη μέχρι τότε Magna Carta», δήλωσε ο Ντέιβιντ Κάρπεντερ, καθηγητής μεσαιωνικής ιστορίας στο King’s College του Λονδίνου, ο οποίος αναζητώντας κάτι στον ιστότοπο της Βιβλιοθήκης της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ τον Δεκέμβριο του 2023, έπεσε πάνω στο ψηφιοποιημένο έγγραφο.
«Πρώτον, είχα βρει ένα από τα πιο σπάνια έγγραφα και τα πιο σημαντικά έγγραφα στην παγκόσμια συνταγματική ιστορία», δήλωσε ο Κάρπεντερ. «Αλλά δεύτερον, ήταν έκπληξη το γεγονός ότι το Χάρβαρντ το κρατούσε όλα αυτά τα χρόνια χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει τι ήταν».
Η επαλήθευση
Ο Κάρπεντερ συνεργάστηκε με τον Νίκολας Βίνσεντ, έναν καθηγητή μεσαιωνικής ιστορίας στο πανεπιστήμιο East Anglia της Βρετανίας, για να επιβεβαιώσει τη γνησιότητα του εγγράφου στο Χάρβαρντ.
Συγκρίνοντάς το με τα άλλα έξι αντίγραφα του 1300, ο Κάρπεντερ διαπίστωσε πως αρχικά οι διαστάσεις ταίριαζαν. Ο ίδιος και ο Βίνσεντ κατέφυγαν τότε σε εικόνες που δημιούργησαν βιβλιοθηκάριοι του Χάρβαρντ χρησιμοποιώντας υπεριώδες φως και φασματική απεικόνιση – τεχνολογία που βοηθά τους μελετητές να δουν λεπτομέρειες σε ξεθωριασμένα έγγραφα που δεν είναι ορατές στο ανθρώπινο μάτι.
Αυτό τους επέτρεψε να συγκρίνουν τα κείμενα λέξη προς λέξη, καθώς και τον γραφικό χαρακτήρα – που περιλάμβανε ένα μεγάλο κεφαλαίο «Ε» στην αρχή του «Edwardus» και επιμήκη γράμματα στην πρώτη γραμμή.
Μετά την πρωτότυπη έκδοση του 1215 που τυπώθηκε από τον βασιλιά Ιωάννη, ακόμη πέντε εκδόσεις γράφτηκαν τις επόμενες δεκαετίες – μέχρι το 1300, την τελευταία φορά που το πλήρες έγγραφο εγκρίθηκε με τη σφραγίδα του βασιλιά.
Η έκδοση του 1300 «διαφέρει από τις προηγούμενες σε μία σειρά μικρών τρόπων και οι αλλαγές εντοπίζονται σε κάθε μία από αυτές», δήλωσε ο Κάρπεντερ.
Το Χάρβαρντ έπρεπε να θέσει τον πήχη ψηλά για να αποδείξει την αυθεντικότητα, συμπληρώνει ο ίδιος, και το έκανε «με επιτυχία».
Σύμφωνα με τον Κάρπεντερ, η ταλαιπωρημένη, ξεθωριασμένη Μάγκνα Κάρτα του Χάρβαρντ είναι αξίας εκατομμυρίων – αν και το πανεπιστήμιο δεν προτίθεται να την πουλήσει. Ενδεικτικά, ένα αντίγραφο της Μάγκνα Κάρτα του 1297 είχε πωληθεί σε δημοπρασία το 2007 για 21,3 εκατομμύρια δολάρια.
Η ιστορία
Το άλλο μυστήριο πίσω από το ιστορικό έγγραφο είναι η διαδρομή του έως το Χάρβαρντ.
Το εγχείρημα αποδόθηκε στον Βίνσεντ, ο οποίος κατάφερε να εντοπίσει τα ίχνη του έως την πρώην κοινοβουλευτική περιφέρεια του Απλμπι στο Γουέστμορλαντ της Αγγλίας.
Η βιβλιοθήκη της Νομικής του Χάρβαρντ είχε αγοράσει, το 1946 και μόλις 27,5 δολάρια, το αντίγραφο από έναν Λονδρέζο βιβλιοπώλη. Τότε, λανθασμένα το έγγραφο χρονολογείτο στο 1327.
Ο Βίνσεντ διαπίστωσε ότι το έγγραφο στάλθηκε σε βρετανικό οίκο δημοπρασιών το 1945 από έναν πιλότο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος έπαιξε επίσης ρόλο στην υπεράσπιση της Μάλτας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο ήρωας του πολέμου, ο Φόρστερ Μέιναρντ, κληρονόμησε το εμβληματικό έγγραφο από τους Τόμας και Τζον Κλάρκσον – κορυφαίους πολεμίους του δουλεμπορίου. Ενας από αυτούς, ο Τόμας Κλάρκσον, συνδεόταν φιλικά με τον Γουίλιαμ Λόουθερ, κληρονομικό άρχοντα της έπαυλης του Άπλμπι, και πιθανώς αυτός το έδωσε στον Κλάρκσον.
Η ανάδειξη
Βίνσεντ και Κάρπεντερ σχεδιάζουν να επισκεφθούν το Χάρβαρντ τον Ιούνιο για να δουν από κοντά τη Μάγκνα Κάρτα του, σε μία κρίσιμη, χρονικά, συγκυρία για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Εμφανίζεται ακριβώς τη στιγμή που το Χάρβαρντ δέχεται επίθεση ως ιδιωτικό ίδρυμα από μια κρατική αρχή που φαίνεται να θέλει να υποδείξει στο Χάρβαρντ πώς θα πορευτεί», δήλωσε ο Βίνσεντ.
Είναι επίσης μια ευκαιρία για μια νέα γενιά να μάθει για τη Μάγκνα Κάρτα, η οποία καθόρισε με τον τρόπο της τις Ηνωμένες Πολιτείες – από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας μέχρι την υιοθέτηση της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων.
«Θεωρούμε τις νομικές βιβλιοθήκες ως μέρη όπου οι άνθρωποι μπορούν να έρθουν και να κατανοήσουν τα θεμέλια της δημοκρατίας», τονίζει η Αμάντα Γουότσον, βοηθός κοσμήτορα για τις υπηρεσίες βιβλιοθήκης και πληροφόρησης στη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ. «Η σκέψη ότι η Μάγκνα Κάρτα μπορεί να εμπνεύσει νέες γενιές ανθρώπων να σκεφτούν την ατομική ελευθερία και τι σημαίνει αυτό είναι πολύ συναρπαστική».
Πηγή: Associated Press