Η Τουρκία επανασχεδιάζει το ενεργειακό της μέλλον μειώνοντας την εξάρτησή της από το ρωσικό πετρέλαιο, φυσικό αέριο και πυρηνική ενέργεια, καθώς πλησιάζει την Ουάσινγκτον και τις Βρυξέλλες, μια αποφασιστική στροφή προς τη Δύση, η οποία οφείλεται στις νέες κυρώσεις των ΗΠΑ και την ευρωπαϊκή πίεση. Για χρόνια, η Τουρκία επέμενε ότι θα έμενε εκτός των δυτικών κυρώσεων λόγω της εξάρτησής της από το ρωσικό φυσικό αέριο και των εσόδων από τους Ρώσους τουρίστες, αλλά τώρα επιδιώκει να αποστασιοποιηθεί από τη Μόσχα στο ενεργειακό εμπόριο, παρά το γεγονός ότι δεν εφαρμόζει επίσημα τις κυρώσεις.
Η μετατόπιση κέρδισε έδαφος αφότου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επέβαλε σαρωτικές κυρώσεις στους ρωσικούς πετρελαϊκούς γίγαντες Rosneft και Lukoil στις 23 Οκτωβρίου. Η κίνηση αυτή ακολούθησε την απογοήτευση του Τραμπ για το αδιέξοδο στις ειρηνευτικές συνομιλίες με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και αντιπροσώπευε την πιο αυστηρή δράση των ΗΠΑ κατά της Μόσχας από την εισβολή στην Ουκρανία. Οι κυρώσεις ήρθαν λίγες μέρες αφότου η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε το 19ο πακέτο μέτρων, που στόχευε τις εξαγωγές πετρελαίου, φυσικού αερίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ρωσίας.
Εν μέσω αυτού του αυστηρότερου καθεστώτος κυρώσεων, τα τουρκικά διυλιστήρια άρχισαν να διαφοροποιούν τις οδούς εφοδιασμού. Το Reuters ανέφερε ότι το διυλιστήριο STAR της SOCAR στην Τουρκία και το Tüpraş μείωσαν απότομα τις αγορές ρωσικού αργού πετρελαίου, αντικαθιστώντας τες με αποστολές από το Ιράκ, το Καζακστάν και άλλους μη Ρώσους παραγωγούς. Μόνο τον Δεκέμβριο, η STAR απέκτησε τέσσερα φορτία εναλλακτικού αργού πετρελαίου, συνολικού ύψους μεταξύ 77.000 και 129.000 βαρελιών την ημέρα, σηματοδοτώντας την ισχυρότερη στροφή της μακριά από το ρωσικό πετρέλαιο εδώ και τρία χρόνια.
Πίσω από αυτές τις εμπορικές αλλαγές κρύβεται η ισχυρή διπλωματική πίεση από την Ουάσινγκτον. Κατά τη διάρκεια συνάντησης στον Λευκό Οίκο στις 25 Σεπτεμβρίου, ο Πρόεδρος Τραμπ προέτρεψε τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μειώσει τις τουρκικές εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία.
Σύμφωνα με στοιχεία, οι εισαγωγές ρωσικών προϊόντων της Τουρκίας ανήλθαν συνολικά σε περίπου 31,8 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου 2025, ενώ οι εξαγωγές προς τη Ρωσία έφτασαν τα 4,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Η μηνιαία αξία των εισαγωγών μειώθηκε από περίπου 4,4 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιανουάριο σε 3,25 δισεκατομμύρια δολάρια τον Σεπτέμβριο, σηματοδοτώντας μια σταθερή συρρίκνωση του μεριδίου της Ρωσίας στο εμπόριο της Τουρκίας. Οι αναλυτές θεωρούν αυτή την τάση ως βασικό δείκτη της ήσυχης αλλά σκόπιμης στροφής της Άγκυρας προς τα δυτικά.
Το υπουργείο Ενέργειας της Τουρκίας παρουσίασε στη συνέχεια μια ισορροπημένη στρατηγική ανεξαρτησίας, διαφοροποιώντας τις πηγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, επεκτείνοντας την εγχώρια εξερεύνηση και προσελκύοντας δυτικές επενδύσεις στην πυρηνική ενέργεια και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το σχέδιο στοχεύει στην ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας και στην αποκατάσταση της στρατηγικής ισορροπίας μετά από χρόνια βαθιάς εξάρτησης από τα ρωσικά καύσιμα.
Στοιχεία από την εταιρεία πληροφοριών αγοράς Kpler, τα οποία επικαλείται το Reuters, δείχνουν ότι η Τουρκία εισήγαγε περίπου 669.000 βαρέλια αργού πετρελαίου ημερησίως μεταξύ Φεβρουαρίου και Οκτωβρίου 2025, με το 47% να προέρχεται από τη Ρωσία, από 57% ένα χρόνο νωρίτερα. Οι εισαγωγές από το Ιράκ αυξήθηκαν από 99.000 βαρέλια ημερησίως τον Οκτώβριο, με την Άγκυρα να σχεδιάζει τώρα να αγοράσει 141.000 βαρέλια ημερησίως από τον Νοέμβριο. Ομοίως, το μερίδιο της Ρωσίας στις εισαγωγές φυσικού αερίου της Τουρκίας μειώθηκε στο 37% το πρώτο εξάμηνο του 2025, από περισσότερο από 60% πριν από δύο δεκαετίες.
H Άγκυρα αναδιαμορφώνει το χαρτοφυλάκιο πετρελαίου και φυσικού αερίου της, ένας παράλληλος μετασχηματισμός βρίσκεται σε εξέλιξη στην πυρηνική ενέργεια, σηματοδοτώντας την ευρύτερη στρατηγική αναδιάρθρωση της Τουρκίας. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Ερντογάν στην Ουάσινγκτον, η Τουρκία υπέγραψε μνημόνιο συμφωνίας για την πολιτική πυρηνική συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ επιβεβαίωσε ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Νότια Κορέα έχουν συμμετάσχει στις συνομιλίες για το έργο του πυρηνικού σταθμού της Σινώπης, ουσιαστικά παραγκωνίζοντας τη ρωσική Rosatom, η οποία αναμενόταν εδώ και καιρό να το κατασκευάσει. Η Άγκυρα φέρεται να επιδιώκει να απομακρύνει πλήρως τη Ρωσία από το έργο της Σινώπης και να το αναθέσει σε Αμερικανούς εταίρους, τονίζοντας την αποφασιστικότητά της να χαλαρώσει τον έλεγχο της Μόσχας στις ενεργειακές υποδομές της Τουρκίας. Εάν η Ρωσία είχε κατασκευάσει το δεύτερο πυρηνικό εργοστάσιο, η Τουρκία θα ήταν πλήρως εξαρτημένη από τη Μόσχα και υπό ρωσικό έλεγχο στην πυρηνική ενέργεια. Οι ειδικοί λένε ότι ακόμη και χωρίς την πίεση των ΗΠΑ, η Άγκυρα έπρεπε να κάνει αυτό το βήμα για να μειώσει αυτήν την εξάρτηση.
Ωστόσο, η νέα στρατηγική ενέχει κινδύνους. Η Ρωσία παραμένει ο κορυφαίος προμηθευτής φυσικού αερίου της Τουρκίας μέσω του TurkStream και η Rosatom συνεχίζει να ελέγχει την κατασκευή και τη χρηματοδότηση του Akkuyu. Μια ξαφνική επιδείνωση των σχέσεων θα μπορούσε να καθυστερήσει έργα ή να διαταράξει τις ροές καυσίμων.
Νωρίτερα, η Τουρκία είχε επωφεληθεί από το φθηνό ρωσικό πετρέλαιο και είχε καλωσορίσει ρωσικές εταιρείες, εκμεταλλευόμενη την εύνοια της Μόσχας, ενώ δεν είχε ενταχθεί στο δυτικό μπλοκ εναντίον της Ρωσίας. Αυτό επέτρεψε στην Άγκυρα να εξοικονομήσει χρήματα από τις δαπάνες για το πετρέλαιο και να κερδίσει έσοδα κατά τη διάρκεια μιας νομισματικής κρίσης, καθώς η τουρκική λίρα είχε χάσει περισσότερο από το 28% της αξίας της έναντι του δολαρίου το 2022. Ο Πρόεδρος Ερντογάν έκανε ακόμη και μια αμφιλεγόμενη δήλωση, υποδεικνύοντας ότι οι πόρτες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές σε ρωσικούς κεφαλαιακούς ομίλους που επιδιώκουν να «εγκαταστήσουν» τις εγκαταστάσεις τους στη χώρα, ένα μήνυμα που φαίνεται να εισακούστηκε καθώς οι Ρώσοι ηγήθηκαν όλων των ξένων επενδυτών στην Τουρκία το 2022, ιδρύοντας 1.363 κοινοπραξίες - από μόλις 177 το 2021, κυρίως σε υπηρεσίες συμβουλευτικής ακινήτων και επενδύσεων.
Σύμφωνα με κοινή ανακοίνωση του 2023 από τα Υπουργεία Δικαιοσύνης, Εμπορίου και Οικονομικών των ΗΠΑ, κακόβουλοι παράγοντες συνέχισαν να προσπαθούν να αποφύγουν τις κυρώσεις που σχετίζονται με τη Ρωσία, χρησιμοποιώντας συχνά μεσάζοντες ή σημεία μεταφόρτωσης για να συγκαλύψουν συναλλαγές και να αποκρύψουν την ταυτότητα των Ρώσων τελικών χρηστών.
Η στροφή του Ερντογάν προς τη Δύση δεν στερείται εσωτερικών κινήτρων. Η αντιπολίτευση της Τουρκίας υποστηρίζει ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν εδραιώνει την εξουσία παραγκωνίζοντας τους εγχώριους αντιπάλους μέσω φυλακίσεων ή πιέσεων, και ότι η διατήρηση καλών σχέσεων με τις ΗΠΑ και την ΕΕ βοηθά στην αποτροπή της δυτικής κριτικής για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με την τουρκική οικονομία να βρίσκεται ήδη υπό πίεση, οποιαδήποτε σύγκρουση με τη Δύση θα μπορούσε να επιδεινώσει την κρίση, να προκαλέσει απότομη υποτίμηση του νομίσματος και να επιδεινώσει περαιτέρω τις οικονομικές πιέσεις, καθιστώντας τη θέση του Ερντογάν ακόμη πιο επισφαλή.
Πηγή: nordicmonitor.com