Από εξαγορές ευρωπαϊκών εταιρειών μέχρι υπεργολαβίες-βιτρίνες, η Τουρκία βρίσκει τρόπους να εμπλακεί στο νέο πρόγραμμα SAFE των Βρυξελλών.
Μιλώντας στο skai.gr, ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και βουλευτής της ΝΔ, Άγγελος Συρίγος, περιγράφει το τρίπτυχο διείσδυσης της Άγκυρας, τις νομικές «κόκκινες γραμμές» της Ελλάδας και την ανάγκη η Αθήνα να απαιτήσει ανταλλάγματα τύπου Ελσίνκι, με φόντο το casus belli και την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών.
Από σήμερα Πέμπτη 29 Μαΐου τίθεται σε εφαρμογή το SAFE, ένα σύστημα που φιλοδοξεί να αποτελέσει τη χρηματοδοτική ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής άμυνας μέσα από το ευρύτερο σχέδιο ReArm Europe 2030. Πρόκειται για ένα εργαλείο χαμηλότοκων δανείων ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα διατεθούν μέχρι το τέλος του 2030, με στόχο την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Παρότι η Τουρκία δεν αναφέρεται ρητά στο κείμενο του SAFE, το μεγάλο ερωτηματικό για την ελληνική πλευρά ήταν ακριβώς αυτό: με ποιον τρόπο μπορεί να συμμετάσχει η Άγκυρα στο ευρωπαϊκό αμυντικό εγχείρημα, αξιοποιώντας χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ;
Τρεις δρόμοι για την Τουρκία
Ο Άγγελος Συρίγος διευκρινίζει ότι το πρόγραμμα SAFE σχεδιάστηκε πρωτίστως για τα κράτη-μέλη της ΕΕ και τις αμυντικές τους βιομηχανίες. Παρόλα αυτά, ανοίγει ένα παράθυρο συμμετοχής έως και 35% για τρίτες χώρες, όπως η Νορβηγία, η Ουκρανία ή η Βρετανία, υπό την προϋπόθεση ύπαρξης σχετικής συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ωστόσο, η Τουρκία, ως τρίτη χώρα, έχει τρεις διαφορετικές δυνατότητες συμμετοχής:
1. Έμμεση συμμετοχή μέσω εξαγοράς ευρωπαϊκής εταιρείας
«Το έχουμε δει ήδη με την ιταλική Piaggio Aerospace, που εξαγοράστηκε από την τουρκική Baykar. Σε αυτή την περίπτωση, η Ελλάδα δεν έχει τη δυνατότητα να το μπλοκάρει. Αρκεί μια επιστολή της ιταλικής κυβέρνησης ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις, διότι η εταιρεία εμφανίζεται πλέον ως ιταλική, όχι τουρκική», σημειώνει ο κ. Συρίγος.
Αυτό σημαίνει ότι η συμμετοχή της Τουρκίας δεν θεωρείται τυπικά συμμετοχή τρίτης χώρας, άρα δεν ενεργοποιούνται οι ρήτρες προστασίας των κρατών-μελών.
2. Περιορισμένη συμμετοχή ως υπεργολάβος σε ποσοστό έως 15%.
«Για παράδειγμα, ο γερμανικός κολοσσός Rheinmetall μπορεί να πάρει ένα έργο και να χρησιμοποιήσει τουρκική εταιρεία ως υπεργολάβο», εξηγεί ο ίδιος. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν απαιτείται κανενός είδους έγκριση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Εδώ δεν μιλάμε για αποκλειστικότητα αλλά για συμμετοχή σε κοινοπραξίες.
3. Άμεση συμμετοχή έως 35% μέσω συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας
«Εδώ, ναι, απαιτείται συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία και άρα ομοφωνία βάσει των άρθρων 212 και 218 της ΣΛΕΕ (Συνθήκη Λειτουργίας της ΕΕ)», υπογραμμίζει ο κ. Συρίγος. Η Ελλάδα σε αυτό το στάδιο έχει δικαίωμα «φρένου».
Το άρθρο 16 και τα ελληνικά πλάνα
Το σημείο-κλειδί είναι το άρθρο 16 του συστήματος SAFE, το οποίο προβλέπει ότι τρίτες χώρες μπορούν να συμμετάσχουν «εφόσον δεν απειλούνται τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ένωσης ή των κρατών-μελών». «Εδώ λοιπόν η Ελλάδα μπορεί να αντιτάξει ότι η ύπαρξη του casus belli και οι απειλές για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών συνιστούν απειλή για τα συμφέροντά της».
Όπως τονίζει ο Άγγελος Συρίγος, η στάση της Ελλάδας θα πρέπει να θυμίζει τη στρατηγική που υιοθέτησε στη Σύνοδο Κορυφής του Ελσίνκι το 1999.
«Ναι στη συμφωνία, αλλά με σαφείς όρους. Εκτός από την άρση του casus belli, θα έβαζα και έναν επιπλέον όρο: να αναγνωρίσει ρητά η Τουρκία ότι τα ανατολικά νησιά του Αιγαίου είναι στρατιωτικοποιημένα στις νέες συνθήκες ασφαλείας. Μια τέτοια δήλωση θα έλυνε το ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης», λέει χαρακτηριστικά.
Το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης, κατά τον ίδιο, είναι πολύ πιο πρακτικό πρόβλημα από το casus belli. «Το casus belli είναι μια συμβολική απειλή. Αντιθέτως, η αποστρατιωτικοποίηση προκαλεί καθημερινά επεισόδια και τριβές στο Αιγαίο. Πηγαίνει, ας πούμε, ο Νίκος Δένδιας σε ένα νησί και σηκώνεται ελικόπτερο. Αμέσως οι Τούρκοι ρωτούν: γιατί πετά το ελικόπτερο; Είναι αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη...», εξηγεί.
Η νομική βάση και τα όρια του βέτο
Ο SAFE εγκρίθηκε με ειδική πλειοψηφία, άρα η Ελλάδα δεν μπορούσε να θέσει βέτο στη γενική του έγκριση. Ωστόσο, όπως αναφέρει διπλωματική πηγή, η ελληνική πλευρά κατάφερε να εξασφαλίσει έμμεσες εγγυήσεις για τη διαχείριση των μελλοντικών συμφωνιών με τρίτες χώρες, μέσω του άρθρου 212 που αναφέρεται στην ανάγκη ομοφωνίας για οικονομικές συμφωνίες με υποψήφιες χώρες. Η σχετική πρόβλεψη περιλήφθηκε και στην 23η παράγραφο της αιτιολογικής έκθεσης του κανονισμού SAFE.
Επιπλέον, η Ελλάδα κατέθεσε εθνική δήλωση στο Συμβούλιο των Μονίμων Αντιπροσώπων (Coreper) στις 21 Μαΐου, διευκρινίζοντας τη θέση της και επιμένοντας ότι για κάθε συμφωνία με τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία, απαιτείται ομοφωνία.
Οι πολιτικοί ισορροπίες στην ΕΕ
Όπως επισημαίνει ο Άγγελος Συρίγος, «τα ευρωπαϊκά κράτη λένε πως μέσα στα επόμενα 5-6 χρόνια θέλουν να έχουν φτιάξει μια σοβαρή αμυντική βιομηχανία. Μόνοι δεν προλαβαίνουν, άρα αναζητούν βοήθεια από τρίτους».
Η Τουρκία, με την ταχεία ανάπτυξη της αμυντικής της βιομηχανίας, θεωρείται εν δυνάμει εταίρος για χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία, οι οποίες ήδη συνεργάζονται με τουρκικές εταιρείες. Ακόμα και η Γαλλία, που επισήμως εκφράζει ενστάσεις, στην πράξη δεν αντιδρά σθεναρά.
«Επομένως, υπάρχει ένα ευρωπαϊκό κλίμα υπέρ της συμμετοχής της Τουρκίας, ακόμη και αν αυτό προκαλεί ανησυχίες στην Ελλάδα», καταλήγει ο κ. Συρίγος.
Η Ελλάδα δεν κατάφερε να αποκλείσει την Τουρκία από τον SAFE, όμως έχει στη διάθεσή της νομικά και πολιτικά εργαλεία για να μπλοκάρει τη συμμετοχή της σε επιμέρους προγράμματα.
Το ζητούμενο πλέον είναι να τα αξιοποιήσει εγκαίρως, θέτοντας ρητούς όρους, όπως η άρση του casus belli και η αναγνώριση της στρατιωτικοποίησης των νησιών, προτού δημιουργηθούν τετελεσμένα στην ευρωπαϊκή άμυνα.
Πηγή: skai.gr