Στις 22 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ. διεξήχθη η Ναυμαχία της Σαλαμίνος, που έμεινε στην Ιστορία, καθότι σταμάτησε οριστικώς την προς Δυσμάς επέκταση της Περσικής Αυτοκρατορίας, «περιορίζοντάς» την πλέον σε μία αυστηρώς ασιατική δύναμη.
Συνολικώς, 21 ελληνικές πόλεις, μεταξύ των οποίων η Αθήνα, η Κόρινθος, η Αίγινα, τα Μέγαρα, η Χαλκίς, η Σπάρτη, η Σικυώνα και άλλες, σε μία σπάνια επίδειξη ενότητος και ομοψυχίας του Ελληνικού Κόσμου, υπό την ηγεσία δύο Στρατηγών, του Σπαρτιάτη Ευρυβιάδη και του Αθηναίου Θεμιστοκλή, κατανικούν στα Στενά της Σαλαμίνος, μεταξύ της ομωνύμου νήσου και της έναντι αυτής ηπειρωτικής ακτής, τον αξιόμαχο και κατά πολύ μεγαλύτερο στόλο των Περσών και των συμμάχων τους ή υποτελών λαών της Αυτοκρατορίας τους, όπως οι Φοίνικες, οι Αιγύπτιοι, οι Κάρες, οι Ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας κλπ.
Η μεγαλειώδης Ναυμαχία της Σαλαμίνος αποτελεί την αρχή του τέλους της Γ' Περσικής εκστρατείας κατά της Ελλάδος, η οποία, όπως είναι γνωστό, θα ολοκληρωθεί στις μετά από μερικούς μήνες τόσο κατά ξηρά, στη Μάχη των Πλαταιών, όσο και κατά θάλασσα, στη Ναυμαχία της Μυκάλης, αμφότερες το 479 π.Χ.
Στη Σαλαμίνα η νίκη των Ελλήνων οφείλεται όχι μόνον στην ανδρεία και την παραδοσιακή ναυτική ικανότητά τους, αλλά εξ ίσου στην προσωπικότητα, τη διορατικότητα και το στρατηγικό σχεδιασμό του Στρατηγού Θεμιστοκλή, ο οποίος με επιδέξιους χειρισμούς, προπαγάνδα και παραπληροφόρηση, κατορθώνει αφενός να επιβάλει το σχέδιό του στους υπόλοιπους Έλληνες, αφετέρου δε να πείσει τον Ξέρξη να δώσει τη ναυμαχία όχι στην περιοχή του Ισθμού, αλλά στα Στενά της Σαλαμίνος με τους δικούς του «όρους», όπου η αριθμητική υπεροχή των Περσών θα εξουδετερωνόταν.
Στο σημείο αυτό καλό θα ήταν να διευκρινίσουμε ότι στην Αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία δεν υπήρχε το αξίωμα ή ο βαθμός του «Ναυάρχου», αλλά μόνο ο αντίστοιχος του «Στρατηγού», είτε επρόκειτο για χερσαία μάχη είτε για κατά θάλασσα αγώνα. «Ναύαρχος» λεγόταν ο αρχηγός του πλοίου, από τις λέξεις: «Άρχων» και «Ναυς», και κατά πρώτον χρησιμοποιήθηκε από την κατ’ εξοχήν χερσαία δύναμη της Σπάρτης προκειμένου να προσδιορίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις ναυτικές τους δυνάμεις, και αργότερα επεκτάθηκε η χρήση της λέξεως «Ναύαρχος» μεταξύ όλων των αρχαίων Ελληνικών πόλεων αποκτώντας σιγά – σιγά τη σημερινή της έννοια.
Στη νίκη αυτή πολύ σημαντική ήταν η προσφορά ενός δούλου, του Σίκιννου, ο οποίος ήταν ο παιδαγωγός των υιών του Θεμιστοκλέους, και απεσταλμένος του Αθηναίου Στρατηγού στον Πέρση Βασιλιά, ο οποίος πειστικά μετέφερε την πρόταση του Θεμιστοκλή ότι τάχα ήταν φίλα προσκείμενος στους Πέρσες, ότι ένα μέρος των Ελλήνων σκόπευαν να φύγουν από το νησί, καθώς και ότι οι Πέρσες έπρεπε να επιτεθούν στους Έλληνες για να τους καταστρέψουν όλους μαζί, συμβάλλοντας έτσι με τον τρόπο του στην αποδοχή της από τον Ξέρξη.
Επιπλέον, τα πράγματα θα ήταν μάλλον διαφορετικά, αν ο Ξέρξης είχε ακούσει την σύμμαχό του Βασίλισσα της Αλικαρνασσού Αρτεμισία, ικανότατη καπετάνισσα, η οποία τον συμβούλευσε να αποφύγει τη σύγκρουση στη θάλασσα με τους Έλληνες, αλλά ως γνήσιος Ανατολίτης δεν την άκουσε!
Τα της διεξαγωγής της Ναυμαχίας της Σαλαμίνος είναι πασίγνωστα και διδάσκονται πλέον σε όλες τις Ναυτικές Ακαδημίες όλου του κόσμου και δεν υπάρχει ανάγκη για μία ακόμα επανάληψή του.
Με την τριλογία των μεγάλων Ελληνικών νικών στο Μαραθώνα, τη Σαλαμίνα, και τις Πλαταιές, χωρίς όμως ποτέ να ξεχνάμε και την ύψιστη από Ηθικής πλευράς μάχη και νίκη, παρά την τυπική ήττα επί του πεδίου, στις Θερμοπύλες, η Ελλάδα εκδιώκει από τα εδάφη της και τις θάλασσές της ηττημένους και ταπεινωμένους τους Πέρσες, διατηρώντας τη λάμψη, τον Πολιτισμό και τους θεσμούς της ανέπαφους, δημιουργώντας έτσι τον «Χρυσούν Αιώνα» του Περικλέους και θέτοντας ταυτοχρόνως τις βάσεις για τον σύγχρονο Ευρωπαϊκό Πολιτισμό.
Αξίζει να επισημανθεί ότι οι Πέρσες, μετά την ήττα τους δεν θα εκστρατεύσουν ξανά εναντίον της Ελλάδος – και κατ’ επέκταση εναντίον της Δύσεως – αλλά από το 450 π.Χ. και μετά θα ακολουθήσουν την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε», προκειμένου να πετύχουν τις επιδιώξεις τους.
Τέλος, θα πρέπει όλοι μας να γνωρίζουμε ότι ο Μέγιστος εκ των Αρχαίων τραγικών ποιητών, ο Αισχύλος, συμμετείχε ως απλούς μαχητής, τόσο στη Μάχη του Μαραθώνος, όσο και στη Ναυμαχία της Σαλαμίνος.
«Ω παίδες Ελλήνων ίτε
ελευθερούτε πατρίδα
ελευθερούτε δε παίδας
γυναίκας, θεών τε πατρώων
έδη, θήκας τε προγόνων
νυν υπέρ πάντων Αγών"
(Αισχύλου «Πέρσες» για τη ναυμαχία της Σαλαμίνος)