Η είδηση για τη συνάντηση κορυφής Τραμπ-Πούτιν αύξησε τις προσδοκίες για την επίτευξη κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία. Το μόνο αποτέλεσμα που θα μετρήσει είναι η πλήρης και ολοκληρωτική κατάπαυση του πυρός, κάτι που ο Αμερικανός πρόεδρος έχει ζητήσει εδώ και καιρό και την οποία η Ουκρανία αποδέχτηκε πριν από πέντε μήνες.
Χωρίς μια τέτοια εξέλιξη, η σύνοδος κορυφής θα είναι μια αποτυχία, καθώς η ειρήνη θα είναι ακόμη πιο απίθανη στο άμεσο μέλλον.
Ο Πούτιν θα φτάσει στην Αλάσκα πιστεύοντας ότι μπορεί να χειραγωγήσει τον Τραμπ. Οι ΗΠΑ μπορεί να είναι μια πολύ ισχυρή χώρα, αλλά στην Ουκρανία η ισχυρή δύναμη επί του πεδίου είναι η Ρωσία και ο Πούτιν είναι πλήρως αφοσιωμένος στον στόχο του να υποτάξει τη χώρα, πιστεύοντας μάλιστα αυτή η δέσμευση μεγαλύτερη από τη δέσμευση του Τραμπ να υποστηρίξει την Ουκρανία.
Ο Πούτιν πιθανώς θα επιδιώξει να πείσει τον Τραμπ ότι οι στόχοι της Ρωσίας είναι λογικοί και ότι η Ρωσία είναι προσηλωμένη σε μια ειρηνική επίλυση, ακόμη και αν η ειρηνική επίλυση που επιδιώκει ο Πούτιν απαιτεί την πλήρη υποδούλωση της Ουκρανίας. Μπορεί στη συνέχεια να επιδιώξει να παρασύρει τον Τραμπ στην υποστήριξη μιας παρατεταμένης διπλωματικής διαδικασίας – χωρίς όμως να σταματήσει τον πόλεμο.
Μπορεί ο Τραμπ να απαιτήσει κατάπαυση του πυρός;
Τον περασμένο μήνα, η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε μια νέα πολιτική για την Ουκρανία, σύμφωνα με την οποία η μη αποδοχή εκεχειρίας από τη Ρωσία θα πυροδοτήσει αυξανόμενες και εξουθενωτικές οικονομικές κυρώσεις τόσο στη Ρωσία όσο και σε οποιονδήποτε αγοραστή ρωσικών ενεργειακών προϊόντων. Μέχρι στιγμής έχει επιβάλει δασμούς στην Ινδία, τον δεύτερο μεγαλύτερο αγοραστή ρωσικού πετρελαίου μετά την Κίνα. Επιβεβαίωσε επίσης τη συνέχιση της στρατιωτικής υποστήριξης των ΗΠΑ προς την Ουκρανία μέσω συστημάτων που πληρώνονται και παραδίδονται από συμμάχους του ΝΑΤΟ. Και ηγήθηκε μιας επιτυχημένης συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ όπου οι σύμμαχοι συμφώνησαν να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ, υψηλότερα από αυτά που δαπανούν οι ΗΠΑ για την άμυνα.
Αυτή η νέα επίδειξη υποστήριξης προς την Ουκρανία σημαίνει ότι η συνέχιση του πολέμου από τη Ρωσία θα οδηγήσει σε συνεχιζόμενες απώλειες και οικονομική πίεση. Ο Πούτιν μπορεί να πηγαίνει με αυτοπεποίθηση στην Αλάσκα, όμως πίσω του κρύβονται ένα εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί συμπατριώτες του στρατιωτικοί από την καταστροφική εισβολή στην Ουκρανία.
Αυτό που χρειάζεται να πείσει η αμερικανική πλευρά είναι ότι χωρίς μια εκεχειρία και στη συνέχεια μια διαδικασία διαπραγμάτευσης, η κατάσταση δεν θα βελτιωθεί για τον Πούτιν και οι στόχοι του στην Ουκρανία θα παραμείνουν ανέφικτοι.
Μοντέλο Ρέικιαβικ
Ακόμη και αν όμως δεν βγει λευκός καπνός στην Αλάσκα, ο Τραμπ ίσως θα πρέπει να εμπνευστεί από τον πρώην πρόεδρο Ρίγκαν, όταν τον Οκτώβριο του 1986 συναντήθηκε με τον πρόεδρο της Ρωσίας Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στην πρωτεύουσα της Ισλανδίας για να συζητήσουν την αποκλιμάκωση μεταξύ των δυνάμεων του Ψυχρού Πολέμου και, για πρώτη φορά, την πιθανότητα μιας ευρείας συμφωνίας ελέγχου των πυρηνικών όπλων.
Ο Γκορμπατσόφ έφτασε καλά προετοιμασμένος με προτάσεις και εφεδρικές θέσεις για τη μείωση του πυρηνικού οπλοστασίου της Μόσχας. Ο Ρίγκαν ήθελε κι αυτός μια συμφωνία, και μετά από δύο ημέρες συνομιλιών, οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε κάποιες παραμέτρους για αυτό που θα μπορούσε να ήταν ένα ιστορικό αποτέλεσμα.
Ο Ρίγκαν, ωστόσο, είχε κάποιες κόκκινες γραμμές από τις οποίες δεν επρόκειτο να υποχωρήσει, όπως το νεοσύστατο σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας, γνωστό τότε ως «Πόλεμος των Άστρων», το οποίο η Μόσχα θεωρούσε απειλή για τις στρατιωτικές της δυνατότητες και την αποτρεπτική αξία των πυραύλων της.
Όταν ο Γκορμπατσόφ απαίτησε, ως μέρος μιας συμφωνίας, οι ΗΠΑ να εγκαταλείψουν τις προσπάθειες ανάπτυξης ενός τέτοιου συστήματος, ο Ρίγκαν απέρριψε κατηγορηματικά την πρόταση. Οι συνομιλίες κατέληξαν σε αδιέξοδο και οι δύο ηγέτες αποχώρησαν από τη σύνοδο κορυφής με απογοητευμένοι.
Όμως η άρνηση του Ρίγκαν να υποχωρήσει, ακόμη και με τον κίνδυνο της αύξησης των εντάσεων του Ψυχρού Πολέμου, έθεσε τελικά τις προϋποθέσεις για ειρήνη. Ένα χρόνο αργότερα, οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ υπέγραψαν την πρώτη συνθήκη για την εξάλειψη μιας κατηγορίας πυρηνικών όπλων.
Το 1991, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, με την Ουάσινγκτον να εξακολουθεί να επιδιώκει καινοτομίες στην πυραυλική άμυνα, οι ΗΠΑ και η Ρωσία υπέγραψαν τη Συνθήκη για τη Μείωση των Στρατηγικών Όπλων (START I).
Η Ουκρανία και τα υπόλοιπα θέματα
Στην Αλάσκα, ο Πούτιν πιθανώς θα επιδιώξει να επηρεάσει τον Τραμπ με υποσχέσεις συνεργασίας σε άλλα παγκόσμια ζητήματα, από το Ιράν μέχρι την Κίνα, το εμπόριο και την πρόσβαση σε αγορές και ορυκτά, την πολιτική-πυρηνική συνεργασία και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Ενώ η σύνοδος κορυφής υποτίθεται ότι έχει ως θέμα την Ουκρανία, οι Ρώσοι είναι πιθανό να επιδιώξουν να αποσπάσουν την προσοχή της αμερικανικής πλευράς με διάφορα θέματα άσχετα με την ημερήσια διάταξη, επιδιώκοντας να παρουσιάσουν την εικόνα δύο μεγάλων δυνάμεων που συνεργάζονται σε παγκόσμια ζητήματα.
Απέναντι σε αυτή τη στάση, η αμερικανική πλευρά θα πρέπει να επικεντρωθεί αποκλειστικά στην Ουκρανία και να καταστήσει σαφές ότι η συνεργασία σε άλλα ζητήματα θα είναι εφικτή, μόνο μετά την επίλυση του ουκρανικού ζητήματος.
«Αν δεν κάθεσαι γύρω από το τραπέζι, αποτελείς μέρος του μενού»
Οι Ρώσοι πιθανότατα θα παρουσιάσουν λεπτομερείς προτάσεις με χάρτες ή θα προτείνουν νέες ανταλλαγές κρατουμένων ή ίσως τοπικές και περιορισμένες εκεχειρίες. Ο Πούτιν θα ισχυριστεί ότι είναι προετοιμασμένος για μια διαρκή ειρήνη και θα επαινέσει τον Τραμπ ως τον μόνο ηγέτη που μπορεί να την επιτύχει. Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται πολλά υποσχόμενα, αλλά αποτελούν παγίδα για την αμερικανική πλευρά.
Σε μια τέτοια περίπτωση, επιδίωξη του Πούτιν θα είναι να καθυστερήσει οποιαδήποτε επιβολή νέων κυρώσεων, να συνεχίσει να διεξάγει τον πόλεμο και να μεταθέσει το βάρος της ειρήνευσης πίσω στον Ζελένσκι.
Αν ο Τραμπ στοχεύει να προωθήσει την ειρήνη στην Ουκρανία, θα πρέπει να επιμείνει στη δική του διακηρυγμένη αρχή: μια πλήρη 30ήμερη κατάπαυση του πυρός. Χωρίς αυτό, δεν θα πρέπει να υπάρξει περαιτέρω συζήτηση, ιδίως για νέες εδαφικές παραχωρήσεις που φέρεται να ζητά η Ρωσία από την Ουκρανία.
Ένας άλλος σημαντικός λόγος για την αποφυγή λεπτομερών συζητήσεων είναι ότι οι Ουκρανοί δεν συμμετέχουν σε αυτή τη σύνοδο κορυφής. Υπάρχει ένα διάσημο ρητό στη διπλωματία που λέει ότι «αν δεν κάθεσαι γύρω από το τραπέζι, αποτελείς μέρος του μενού». Και ο Πούτιν θα θέλει ο κόσμος να δει εικόνες του να κάθεται με τον Τραμπ σε αμερικανικό έδαφος με χάρτες στο χέρι, χαράσσοντας τα μελλοντικά σύνορα σε μια ευρωπαϊκή χώρα στην οποία εισέβαλε.
Αν επιτευχθεί μια κατάπαυση του πυρός, τότε θα υπάρχει το πλαίσιο που μπορεί να οδηγήσει σε λεπτομερείς διαπραγματεύσεις, στις οποίες όμως η Ουκρανία θα πρέπει να συμμετέχει πλήρως.
Πηγή: ERTNews, CNN