Οι ΗΠΑ δεν φαίνεται να διδάσκονται από την Ιστορία για να κάνουν τις ενέργειες που απαιτούνται προκειμένου να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, παρά τα μεγάλα λόγια και τις υποσχέσεις του Ντόναλντ Τραμπ.
Όπως σημειώνει σε ανάλυσή του ο Economist, στους πρώτους μήνες του πολέμου της Κορέας, μιας από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις που έχουν γίνει ποτέ μεταξύ των κομμουνιστικών δυνάμεων και της Δύσης, ο ηγέτης της Κίνας, Μάο Τσε Τουνγκ, έστειλε τηλεγράφημα στον Ιωσήφ Στάλιν, με τις σκέψεις του για τις απώλειες που θα έπρεπε να υποστεί η κάθε πλευρά.
Η «συνολική στρατηγική» μου, έγραψε ο Μάο τον Μάρτιο του 1951, περιλαμβάνει «την απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων ζωών Αμερικανών» σε έναν πόλεμο που θα διαρκέσει χρόνια. Μόνο τότε θα συνειδητοποιήσουν οι ιμπεριαλιστές ότι, στη νεοσύστατη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, βρήκαν τον αντίπαλό τους. Ο Μάο είχε ήδη στείλει στρατιές «εθελοντών» στην κορεατική χερσόνησο, όπου μαίνονταν οι μάχες από το προηγούμενο καλοκαίρι, μετά την εισβολή του σοβιετικής υποστήριξης καθεστώτος της Βόρειας Κορέας στη Νότια Κορέα, την οποία κυβερνούσε σύμμαχος των Αμερικανών. Ψύχραιμα, ο Μάο είπε στον Στάλιν ότι η Κίνα αναμενόταν να χάσει 300.000 ακόμη άνδρες από θάνατο ή ακρωτηριασμό.
«Ο πόλεμος μπορεί να διεξαχθεί με τον ίδιο πόνο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όσο και με τα όπλα στο πεδίο της μάχης»
Η αδιαφορία του Μάο για τις απώλειες δεν ήταν ρητορική υπερβολή. Μέχρι τον Ιούλιο του 1953, όταν μια ανακωχή έθεσε τέλος σε 37 μήνες πολέμου, οι εσωτερικές εκτιμήσεις της Κίνας έβαζαν τον αριθμό των νεκρών της χώρας στους 400.000 (σήμερα, η επίσημη προπαγάνδα παραδέχεται 150.000). Όταν ενημερώθηκε για το θάνατο του μεγαλύτερου γιου του στο μέτωπο της Κορέας, ο Μάο μουρμούρισε: «Σε έναν πόλεμο, πώς είναι δυνατόν να μην υπάρχουν θάνατοι;».
Το αδιέξοδο της Κορέας
Εκατομμύρια Κορεάτες πολίτες έχασαν τη ζωή τους, και ίσως ένα εκατομμύριο Κορεάτες στρατιώτες. Η Αμερική έχασε σχεδόν 37.000 άνδρες, μαζί με χιλιάδες άλλους από την Βρετανία και άλλες χώρες. Οι πόλεις της Κορέας μετατράπηκαν σε καμμένα ερείπια.
Για πολύ καιρό, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πίστευαν ότι πολεμούσαν για εδαφικά ζητήματα. Φοβούνταν ότι η Κίνα και η Βόρεια Κορέα ακολουθούσαν μια παγκόσμια εκστρατεία κομμουνιστικής επέκτασης υπό την καθοδήγηση της Μόσχας. Δεν κατάλαβαν τα πραγματικά κίνητρα του Μάο, μερικά από τα οποία αποκαλύφθηκαν μόνο όταν τα αρχεία της Κίνας και της Σοβιετικής Ένωσης άνοιξαν. Σε αντάλλαγμα για τη θυσία αίματος της Κίνας, ο Μάο ζήτησε από τους Σοβιετικούς να εξοπλίσουν τις ένοπλες δυνάμεις του με σύγχρονα όπλα, πολεμικά πλοία και αεροπλάνα, και να του παράσχουν τα σχέδια και τα εργαλεία για την κατασκευή τέτοιων όπλων στην Κίνα.
Ο έλεγχος της χερσονήσου πέρασε αρκετές φορές από τα χέρια των κομμουνιστικών στρατευμάτων σε αυτά των δυτικών, πριν καταλήξει σε αδιέξοδο γύρω από τον 38ο παράλληλο, μια γραμμή που χωρίζει την Κορέα στα δύο. Μόλις το αδιέξοδο επιτεύχθηκε, ο μεγαλύτερος εδαφικός στόχος του Μάο, να αποφύγει μια επανενωμένη, φιλοαμερικανική Κορέα και δυτικές στρατιωτικές δυνάμεις στα σύνορά του, ήταν εξασφαλισμένος.
Και οι ψευδαισθήσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων της
Ήδη από τον Ιούνιο του 1951, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα και η Σοβιετική Ένωση υποστήριξαν μια εκεχειρία στον 38ο παράλληλο. Ωστόσο, ο πόλεμος συνεχίστηκε για άλλα δύο χρόνια. Ανυπόμονος για περισσότερη σοβιετική πολεμική βοήθεια, ο Μάο προκάλεσε ατελείωτες διαμάχες σχετικά με τους αιχμαλώτους πολέμου, που αρνούνταν να επιστρέψουν στην Κίνα ή τη Βόρεια Κορέα.
Το 45% των αμερικανικών απωλειών συνέβη μετά την έναρξη των συνομιλιών. Τελικά, το καλοκαίρι του 1953, μετά το θάνατο του Στάλιν και τις έμμεσες απειλές των Αμερικανών για χρήση πυρηνικών όπλων, επιτεύχθηκε εκεχειρία. Μετά από τρία χρόνια σφαγής, η γραμμή που χώριζε τη Βόρεια από τη Νότια Κορέα είχε μετακινηθεί ελάχιστα.
Σύμφωνα με τα λόγια του Sir Max Hastings, ιστορικού της κορεατικής σύγκρουσης, ο κόσμος έμαθε ότι «ο πόλεμος μπορεί να διεξαχθεί με τον ίδιο πόνο και την ίδια επιμονή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όσο και με τα όπλα στο πεδίο της μάχης».
Τι επιδιώκει ο Πούτιν στην Ουκρανία
Τώρα, ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, καθυστερεί τον Αμερικανό ομόλογό του, Ντόναλντ Τραμπ. Ο Πούτιν απορρίπτει τις εκκλήσεις Τραμπ να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, προτείνοντας αντ’ αυτού μια «ολοκληρωμένη» συμφωνία που θα αντιμετωπίζει όλα τα αιτήματά του.
Με τη σειρά του, o Τραμπ υποβαθμίζει τη σημασία της εκεχειρίας που δεν κατάφερε να επιτύχει, είτε για να σώσει την υπόληψή του είτε επειδή πιστεύει τα ρωσικά επιχειρήματα, ότι η Ουκρανία χάνει στο πεδίο της μάχης και θα χρησιμοποιήσει την εκεχειρία για να επανεξοπλιστεί.
Ο Αμερικανός πρόεδρος επιθυμεί να σταματήσουν οι μάχες, όπως τόνισε στις 18 Αυγούστου. «Αλλά στρατηγικά αυτό θα μπορούσε να είναι μειονέκτημα για τη μία ή την άλλη πλευρά», παραδέχθηκε. Ο Τραμπ και ο στενός του κύκλος προτιμούν τώρα να μιλούν για «ανταλλαγές εδαφών», τον κωδικό τους για την παράδοση από την Ουκρανία εδαφών τέτοιας αξίας, που θα μπορούσε να παρακινήσει τον Πούτιν να συμβιβαστεί.
Το λάθος του Τραμπ
Ακούγοντας τον Τραμπ, η πίεση των εμπόλεμων πλευρών να συνάψουν συμφωνίες είναι μια εγγενώς αξιόλογη προσπάθεια, διότι είναι το αντίθετο του πολέμου. Δυστυχώς, αυτή η απλή προσέγγιση αμφισβητείται από παραδείγματα της Ιστορίας – και όχι μόνο στην Κορέα. Οι εκεχειρίες δεν έχουν σημασία μόνο επειδή σταματούν τις σφαγές. Μπορούν επίσης να σηματοδοτήσουν την αποδοχή το’υ γεγονότος ότι ένας πόλεμος δεν θα έχει στρατιωτική λύση.
Ο Carl Bildt, πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας, έχει άμεση γνώση του πώς τελειώνουν οι πόλεμοι. Το 1995 ήταν ο Ευρωπαίος συμπρόεδρος των συνομιλιών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στο Ντέιτον του Οχάιο, με σκοπό τον τερματισμό ενός τριετούς πολέμου στη Βοσνία. Ο στόχος των ΗΠΑ και της Ευρώπης στο Ντέιτον ήταν η ειρήνη.
Ο Bildt συνειδητοποίησε ότι πολλοί πολιτικοί των Βαλκανίων ήλπιζαν να χρησιμοποιήσουν την ειρηνευτική διαδικασία ως «συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα». Το Ντέιτον πέτυχε, κυρίως επειδή οι εμπόλεμες πλευρές ήταν εξαντλημένες και γνώριζαν ότι η Αμερική και το ΝΑΤΟ δεν θα ανέχονταν περαιτέρω μάχες. Αυτό άφηνε μόνο μια πολιτική λύση. «Δεν μπορούσες να σοβαρευτείς όταν τα όπλα εξακολουθούσαν να πυροβολούν και υπήρχαν ελπίδες ή φόβοι πως η κατάσταση στο πεδίο της μάχης θα άλλαζε ριζικά», όπως λέει χαρακτηριστικά.
Δεν είναι όλα συμφωνία για ακίνητα
Ο Σουηδός φοβάται ότι οι απαιτήσεις του Πούτιν για εδάφη κρύβουν έναν ακόμη μεγαλύτερο στόχο: να εμποδίσει την Ουκρανία να ευημερήσει ως κράτος, που είναι ταυτόχρονα σλαβικό και δυτικό. Επίσης, δεν εμπιστεύεται την έκκληση του Ρώσου ηγέτη να επιλυθούν όλες οι διαφορές ταυτόχρονα.
Αυτό θα απαιτούσε την επίλυση των πιο δύσκολων διαφωνιών, όπως το καθεστώς των ουκρανικών εδαφών που ελέγχονται από την Ρωσία, προτού μπορέσει να επιτευχθεί ειρήνη. Υποστηρίζει ότι μια ειλικρινής προσπάθεια ειρήνης θα ξεκινούσε με κατάπαυση του πυρός, επιτρέποντας τη «σταδιακή» εργασία σε θέματα όπως η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στην Ουκρανία, η τύχη των αιχμαλώτων πολέμου, τα απαχθέντα παιδιά και οι κυρώσεις. Σύμφωνα με την εμπειρία του, οι ειρηνευτικές συμφωνίες πρέπει να «ικανοποιούν τις ελάχιστες απαιτήσεις όλων, αλλά όχι τις μέγιστες απαιτήσεις κανενός».
Αντίθετα, ο Τραμπ επιτρέπει στην Ρωσία να επιδιώκει μαξιμαλιστικούς στόχους ενώ χτυπά την Ουκρανία: μια στρατηγική που ο Μάο αποκαλούσε «συζήτηση εν μέσω μάχης». Αυτό αποδείχθηκε καταστροφικό στην Κορέα, όπου δεν έχει επιτευχθεί ποτέ μόνιμη ειρηνευτική συνθήκη. Γιατί να είναι διαφορετικά τα πράγματα τώρα;