Όταν ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έστειλε βομβαρδιστικά για να χτυπήσουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, στοιχημάτιζε ότι θα μπορούσε να βοηθήσει το Ισραήλ να διακόψει το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, τηρώντας παράλληλα την μακροχρόνια υπόσχεσή του να αποφύγει την εμπλοκή σε έναν παρατεταμένο πόλεμο.
Η ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ για συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Ιράν υποδηλώνει ότι η στρατιωτική του παρέμβαση μπορεί να ώθησε τους ηγέτες της Τεχεράνης να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Αναπάντητα ερωτήματα
Ωστόσο, υπάρχει μια σειρά από ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα, με το βασικότερο να είναι αν οποιαδήποτε εκεχειρία μπορεί πραγματικά να τεθεί σε ισχύ και να διατηρηθεί μεταξύ δύο άσπονδων εχθρών, των οποίων η πολυετής σύγκρουση είχε εξελιχθεί σε πόλεμο τις τελευταίες ημέρες με πυραυλικές επιθέσεις στα εκατέρωθεν εδάφη.
Επίσης, άγνωστοι παραμένουν οι όροι, στους οποίους έχουν συμφωνήσει οι δύο πλευρές. Θα αναβιώσουν οι ΗΠΑ και το Ιράν τις αποτυχημένες πυρηνικές συνομιλίες;
Ποια είναι η τύχη του αποθέματος εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν, το οποίο πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι μπορεί να γλίτωσε της εκστρατείας βομβαρδισμού των ΗΠΑ και του Ισραήλ;
«Οι Ισραηλινοί έχουν πετύχει πολλούς από τους στόχους τους... και το Ιράν αναζητούσε μια λύση», δήλωσε στο Reuters ο Τζόναθαν Πανίκοφ, πρώην αναπληρωτής αξιωματικός των εθνικών μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή.
«Οι ΗΠΑ ελπίζουν ότι αυτή είναι η αρχή του τέλους. Η πρόκληση είναι αν υπάρχει στρατηγική για το τι θα ακολουθήσει».
Η ισραηλινή και ιρανική αντίδραση
Από πλευράς Ισραήλ, δεν υπήρξε άμεση επιβεβαίωση για κατάπαυση του πυρός, με τον ισραηλινό στρατό να δηλώνει ότι εντόπισε ιρανικούς πυραύλους να κατευθύνονται προς το Ισραήλ, σήμερα (24/06), τις πρώτες πρωινές ώρες.
Τέσσερις άνθρωποι σκοτώθηκαν σε ιρανική πυραυλική επίθεση σε κτήριο στη Μπερ Σεβά, όπως ανέφερε το Ισραήλ.
Λίγο αργότερα ο Ντόναλντ Τραμπ έγραφε στο Truth Social ότι «η εκεχειρία είναι πλέον σε ισχύ» και κάλεσε και τις δύο χώρες να μην την παραβιάσουν.
Ενώ ένας Ιρανός αξιωματούχος επιβεβαίωσε νωρίτερα ότι η Τεχεράνη είχε αποδεχτεί την κατάπαυση του πυρός, ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Αμπάς Αραγτσί, δήλωσε ότι δεν θα υπάρξει παύση των εχθροπραξιών εκτός εάν το Ισραήλ σταματήσει τις επιθέσεις του.
Βέβαια, τα παραπάνω δεν εμπόδισαν τον Ντόναλντ Τραμπ να διαφημίζει αυτό που θεωρεί επίτευγμα- ορόσημο, αυτού που αποκαλεί «ειρήνη μέσω της ισχύος» στην εξωτερική πολιτική που ακολουθεί.
Ο Τραμπ είχε υποστηρίξει την εκτίμηση του Ισραήλ ότι το Ιράν πλησίαζε στην ανάπτυξη πυρηνικού όπλου, κάτι που η Τεχεράνη αρνείται εδώ και καιρό.
Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών δήλωσαν νωρίτερα φέτος ότι εκτίμησαν ότι το Ιράν δεν κατασκευάζει πυρηνικά όπλα και μια πηγή με πρόσβαση σε εκθέσεις των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών δήλωσε στο Reuters την περασμένη εβδομάδα ότι η άποψη αυτή δεν είχε αλλάξει.
Η σταθμισμένη αντίδραση του Ιράν
Η ανακοίνωση του Τραμπ ήρθε λίγες ώρες αφότου το Ιράν εκτόξευσε πυραύλους εναντίον αμερικανικής αεροπορικής βάσης στο Κατάρ, χωρίς να υπάρξουν θύματα, σε αντίποινα για τη ρίψη αμερικανικών βομβών καταστροφέων καταφυγίων (bunker-busters) σε ιρανικές υπόγειες πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ θεώρησαν ότι η χθεσινή αντίδραση του Ιράν ήταν προσαρμοσμένη ώστε να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση με τις ΗΠΑ, σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν το θέμα.
Ο Τραμπ ζήτησε συνομιλίες με το Ισραήλ και το Ιράν, και ένας ανώτερος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου δήλωσε ότι το Ισραήλ συμφώνησε σε κατάπαυση του πυρός εφόσον το Ιράν δεν εξαπολύσει νέες επιθέσεις, ενώ το Ιράν άφησε να εννοηθεί ότι δεν θα πραγματοποιηθούν περαιτέρω πλήγματα, όπως δήλωσε ο αξιωματούχος υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Ο Τραμπ μίλησε απευθείας με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, και ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ συμμετείχαν στις άμεσες και έμμεσες επικοινωνίες με το Ιράν, δήλωσε ο αξιωματούχος. Το Κατάρ βοήθησε επίσης στη μεσολάβηση επαφών με τους Ιρανούς, ενώ αξιωματούχος του Λευκού Οίκου είπε ότι το Ιράν ήταν δεκτικό στην εκεχειρία επειδή βρισκόταν σε σοβαρά «αποδυναμωμένη κατάσταση».
Είχαν προηγηθεί αρκετές ημέρες ισραηλινών βομβαρδισμών πυρηνικών και στρατιωτικών εγκαταστάσεων καθώς και στοχευμένες δολοφονίες κορυφαίων πυρηνικών επιστημόνων και διοικητών.
Την ίδια ώρα ο Ντόναλντ Τραμπ είχε αναφεθεί δημόσια στις προοπτικές «αλλαγής καθεστώτος» στο Ιράν.
Χθες, Δευτέρα (23/06) τρεις Ισραηλινοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι κυβέρνησή τους επιδιώκει να ολοκληρώσει σύντομα την εκστρατεία της στο Ιράν και ότι το είχε επικοινωνήσει στις ΗΠΑ, αλλά αυτό θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη στάση της Τεχεράνης.
«Τώρα που ο Τραμπ διακήρυξε την "παγκόσμια ειρήνη", θα είναι δύσκολο για τον Νετανιάχου να τον αντικρούσει δημόσια», δήλωσε η Λόρα Μπλούμενφελντ, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής στη Σχολή Προηγμένων Διεθνών Σπουδών Τζονς Χόπκινς στην Ουάσινγκτον.
Το μεγάλο ρίσκο του Τραμπ
Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να βομβαρδίσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν ήταν μία ενέργεια που εδώ και καιρό είχε δεσμευτεί να αποφύγει, δηλαδή να επέμβει στρατιωτικά σε έναν μεγάλο ξένο πόλεμο.
Στη μεγαλύτερη και ενδεχομένως την πιο επικίνδυνη κίνηση εξωτερικής πολιτικής της προεδρίας του, ο Ντ. Τραμπ στοιχημάτισε ότι όχι μόνο θα μπορούσε να καταστρέψει τον βασικό πυρηνικό σταθμό του Ιράν στο Φορντό αλλά και ότι θα εισέπραττε μόνο περιορισμένης έκτασης αντίποινα.
Υπήρξαν φόβοι ότι η Τεχεράνη θα μπορούσε να απαντήσει κλείνοντας τα Στενά του Ορμούζ, την πιο σημαντική πετρελαϊκή αρτηρία στον κόσμο, επιτιθέμενη σε πολλαπλές στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και ενεργοποιώντας πληρεξούσιους κατά των αμερικανικών και ισραηλινών συμφερόντων παγκοσμίως.
Αν ο Τραμπ καταφέρει να εκτονώσει τη σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν, ίσως καταφέρει να ηρεμήσει την θύελλα επικρίσεων από τους Δημοκρατικούς του Κογκρέσου και να κατευνάσει την αντι-παρεμβατική πτέρυγα της Ρεπουμπλικανικής βάσης του στην MAGA.
Θα του επέτρεπε επίσης να επανεστιάσει σε πολιτικές προτεραιότητες όπως η απέλαση παράτυπων μεταναστών και η διεξαγωγή δασμολογικού πολέμου εναντίον των εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ.
Ωστόσο, δεν θα μπορέσει να αγνοήσει τα επίμονα ερωτήματα που τίθενται.
«Μπορεί να διατηρηθεί η εκεχειρία;», διερωτήθηκε ο Ντένις Ρος, πρώην διαπραγματευτής για τη Μέση Ανατολή για τις Ρεπουμπλικανικές και Δημοκρατικές κυβερνήσεις. «Ναι, οι Ιρανοί την χρειάζονται και οι Ισραηλινοί έχουν πλέον σε μεγάλο βαθμό πλήξει τους στόχους τους», υποστηρίζει.
Ωστόσο, τα εμπόδια παραμένουν.
«Το Ιράν έχει αποδυναμωθεί σημαντικά, αλλά ποιο είναι το μέλλον του πυρηνικού και βαλλιστικού του προγράμματος; Τι θα συμβεί με το απόθεμα σε ουράνιο υψηλού εμπλουτισμού; Θα χρειαστούν διαπραγματεύσεις και αυτές δεν θα είναι καθόλου εύκολες», δήλωσε ο Ρος.