Η τραγική υπόθεση θανάτου της 16χρονης που κατέρρευσε έξω από το κλαμπ στην οδό Δεκελέων στο Γκάζι, αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, τα κενά στην προστασία των ανηλίκων από το αλκοόλ, αφού αρχικά δεν θα έπρεπε να της επιτραπεί η είσοδος στο κατάστημα, πόσω μάλλον, να προμηθευτεί οποιοδήποτε ποτό. Παρά τις αυστηρότερες νομοθετικές ρυθμίσεις, φαίνεται πως η απαγόρευση πώλησης αλκοόλ σε παιδιά παραμένει στα χαρτιά, ενώ οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται, εκ του αποτελέσματος από μόνοι τους, δεν επαρκούν.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας ESPAD για το 2024, που υλοποιείται σε 37 χώρες, σε συνεργασία με τον Οργανισμό της Ε.Ε. για τα Ναρκωτικά (EUDA), για το 92% των 16χρονων στην Ελλάδα, είναι «αρκετά» ή «πολύ» εύκολο να προμηθευτούν αλκοόλ, εάν το θελήσουν. Η πραγματικότητα αυτή αποκαλύπτει πως η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να ανέχεται ή να υποτιμά τον κίνδυνο, αφού το αλκοόλ εξακολουθεί να ρέει άφθονο στα ποτήρια των εφήβων.
Τα ξημερώματα της Κυριακής, το 16χρονο κορίτσι βγήκε από ένα κλαμπ και στην συνέχεια κατέρρευσε στο πεζοδρόμιο. Σύμφωνα με την ιατροδικαστική εξέταση, ο θάνατός του επήλθε από πνευμονική εμβολή, ενώ αναμένονται τα αποτελέσματα των τοξικολογικών και ιστολογικών εξετάσεων για να διαπιστωθεί η ακριβής αιτία, σε τι ποσότητα είχε καταναλώσει αλκοόλ, και εάν υπήρξε συνδυασμός με άλλες ουσίες.
Η εκπρόσωπος Τύπου της ΕΛ.ΑΣ., Κωνσταντία Δημογλίδου, μιλώντας το πρωί της Παρασκευής (24/10) στο Open, ενώ οι αρμόδιες Αρχές ερευνούν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η 16χρονη έχασε την ζωή της, επεσήμανε πως μέσα σε τρεις μήνες η αστυνομία έχει προχωρήσει σε 24.000 ελέγχους σε νυχτερινά μαγαζιά, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο εφαρμόζεται ο σχετικός νόμος. «Είναι υποχρέωση του κάθε καταστήματος να ζητά ταυτότητα, ώστε να ξέρει αν πρόκειται για ενήλικο ή ανήλικο άτομο. Το γνωρίζουν πολύ καλά αυτό. Έχουν σχηματιστεί πάνω από 140 δικογραφίες για σχετικές παραβάσεις».
Πάντως, τα κύρια ευρήματα που αποτυπώνονται στην πιο πρόσφατη πανελλήνια έρευνα για τη χρήση ουσιών, το αλκοόλ και άλλων εξαρτητικών συμπεριφορών εφήβων που βρίσκονται στην κρίσιμη αναπτυξιακά ηλικία των 16 ετών, που υλοποιεί το ΕΠΙΨΥ ανά τετραετία, είναι ανησυχητικά. Συγκεκριμένα, όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, σχεδόν 9 στους 10 (86%) έχουν καταναλώσει οινοπνευματώδη (≥1 ποτήρι), ενώ πολύ πρόσφατη (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) κατανάλωση αλκοόλ αναφέρουν οι 3 στους 5 (59%).
Παράλληλα, τουλάχιστον 1 στους 3 (37%) έχει πολύ πρόσφατα (μέσα στις τελευταίες 30 ημέρες) πιει υπερβολικά, σε μία περίσταση, 5 και παραπάνω αλκοολούχα ποτά, και 1 στους 8 (13%) έχει μεθύσει κατά την ίδια περίοδο.
«Το πιο ανησυχητικό είναι ότι είμαστε ψηλά στους εφήβους που έχουν “εύκολη” πρόσβαση στο αλκοόλ»
«Το πιο ανησυχητικό είναι ότι είμαστε ψηλά στους εφήβους που έχουν “εύκολη” πρόσβαση στα προϊόντα. Για παράδειγμα, 92% θεωρούν «εύκολο» να προμηθευτούν αλκοόλ και 80% καπνικά προϊόντα. Αυτό δείχνει ότι αφενός η αγορά είναι επιθετική -στοχεύοντας πλέον και στους εφήβους (τα ηλεκτρονικά τσιγάρα/vapes αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα)- και ότι η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να ανέχεται ή να υποτιμά τον κίνδυνο από τέτοιες συμπεριφορές» αναφέρει στο enikos.gr ο κ. Αναστάσιος Φωτίου, κοινωνιολόγος και κύριος ερευνητής του ΕΠΙΨΥ.
Σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται το 2024 το ποσοστό των εφήβων που έχουν πολύ πρόσφατα πιει διαδοχικά, σε μία περίσταση, 5+ οινοπνευματώδη ποτά (από 32% το 2019 σε 37% το 2024), ανακόπτοντας την έως τότε μειούμενη πορεία του. Αυξημένο εμφανίζεται το 2024 και το ποσοστό της πολύ πρόσφατης μέθης (από 10% το 2019 σε 13% το 2024).
Οι Έλληνες 16χρονοι υπερβαίνουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σχεδόν σε όλους τους δείκτες του αλκοόλ
Τα ποσοστά για σχεδόν όλους τους δείκτες του αλκοόλ το 2024, για τους 16χρονους στην Ελλάδα, είναι υψηλότερα από το μέσο όρο των χωρών που συμμετέχουν στην έρευνα ESPAD, με το χαρακτηριστικό αυτό να διατηρείται ανεξαρτήτως φύλου. Μοναδική εξαίρεση, αποτελεί η πολύ πρόσφατη μέθη για την οποία τα ποσοστά στην χώρα μας, είναι παρόμοια με εκείνα του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Διαχρονικά, όπως και στην Ελλάδα, έτσι και στις περισσότερες χώρες της ESPAD, μειώνεται διαχρονικά το ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν ότι έχουν καταναλώσει αλκοόλ, συμπεριλαμβανομένης της τρέχουσας (πολύ πρόσφατης) κατανάλωσης, καταγράφοντας το 2024 και πανευρωπαϊκά τα χαμηλότερα ποσοστά της 25ετίας. Αντίθετα με την Ελλάδα, συνεχίζεται και το 2024 στις περισσότερες χώρες της ESPAD πτωτική πορεία στα ποσοστά της υπερβολικής σε μια περίσταση κατανάλωσης αλκοόλ.
«Θα έπρεπε να μας απασχολεί ότι οι 16χρονοι στην Ελλάδα υπερβαίνουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σχεδόν σε όλους τους δείκτες καπνίσματος, αλκοόλ και τυχερών παιχνιδιών, ενώ σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις περισσότερες από τις άλλες χώρες τα ποσοστά εμφανίζονται επιπλέον σημαντικά αυξημένα την τελευταία 5ετία» επισημαίνει από την πλευρά του ο κ. Φωτίου.
«Οι αλλαγές στην νομοθεσία δεν αρκούν»
Σύμφωνα με τον ίδιο, η αύξηση της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ στη χώρα μας, εντοπίζεται κυρίως στα κορίτσια. «Αυτό από μόνο του είναι σημαντικό καθώς για πολλές δεκαετίες που μελετάμε το φαινόμενο, το φύλο “θήλυ” αποτελούσε προστατευτικό παράγοντα για πολλές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Πλέον, δεν ισχύει. Πάντως, η αύξηση είναι ενδεικτική ότι οι αλλαγές στη νομοθεσία δεν αρκούν όταν δεν συνοδεύονται από συστηματικούς ελέγχους αλλά και -κυρίως- από αλλαγή “παραδείγματος” (κουλτούρας) στην κοινωνία. Η χαλαρή εφαρμογή μιας κατά τ’ άλλα ξεκάθαρης και αυστηρής νομοθεσίας, η νοοτροπία (και μέσα στην οικογένεια) που συνδέει το αλκοόλ με τη διασκέδαση και απ’ ό,τι φαίνεται οι ανεπαρκώς καλλιεργημένες δεξιότητες σε μεγάλη μερίδα εφήβων συνεργούν σε ένα περιβάλλον εύκολης πρόσβασης και κατανάλωσης—το οποίο είναι μάλλον γενικευμένο στην ευρύτερη κοινωνία και απλώς οι έφηβοι αντικατοπτρίζουν».
Για τον κ. Φωτίου, πιο δραστικά μέτρα θα σήμαινε ιδανικά, συστηματική δουλειά με γονείς και εφήβους στην καλλιέργεια ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων που θα προλαμβάνουν τη χρήση, αλλά και με τους εμπλεκόμενους στην αγορά του αλκοόλ για την καλλιέργεια ηθικής, επίγνωσης του ρόλου τους και υπεύθυνης στάσης απέναντι σε αυτόν τον ευαίσθητο πληθυσμό. «Αλλά αυτά, χρειάζονται χρόνο, πολλή ενέργεια και πόρους. Καταλήγουμε συνεπώς να μιλάμε κυρίως για αυστηρή επιτήρηση και τιμωρητικά μέτρα τα οποία ωστόσο από μόνα τους δεν αρκούν ή και φέρνουν αντίθετα αποτελέσματα».
Οι 16χρονοι στην Ελλάδα πίνουν, καπνίζουν και τζογάρουν
Την ίδια ώρα, συγκριτικά με τις άλλες χώρες που συμμετέχουν στην πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD, τα ποσοστά στην Ελλάδα, το 2024, είναι πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, πέρα από σχεδόν σε όλους τους δείκτες που αφορούν την κατανάλωση αλκοόλ, και:
- στους δείκτες που αφορούν τη χρήση κάνναβης, συμπεριλαμβανομένου του πόσο εύκολο θεωρούν ότι είναι να βρουν κάνναβη,
- σε όλους σχεδόν τους δείκτες για το κάπνισμα παραδοσιακών και ηλεκτρονικών/vape τσιγάρων, συμπεριλαμβανομένου του ποσοστού των εφήβων που θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση σε αυτά και
- σε όλους σχεδόν τους δείκτες που αφορούν στην ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια (με εξαίρεση τον πιθανό εθισμό για τον οποίο το ποσοστό στην Ελλάδα είναι κοντά στον μέσο όρο).
Ερωτηθείς ο κ. Φωτίου, γιατί οι έφηβοι στρέφονται στον τζόγο από τόσο νεαρή ηλικία, ο ίδιος απαντά πως η ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια και τον στοιχηματισμό αυξάνεται ανησυχητικά στη χώρα – πάνω από 1 στους 3 16χρονους έχει παίξει τον τελευταίο χρόνο, και 1 στους 9 παρουσιάζει ενδείξεις προβληματικής ενασχόλησης.
Ο λόγος, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι απλός: «Ο τζόγος είναι “κανονικοποιημένος” στην κοινωνία, οι έφηβοι μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον όπου το στοίχημα είναι παντού: στις διαφημίσεις ενδιάμεσα σε αγώνες και γεγονότα υψηλής τηλεθέασης, στα social media, αλλά και κυρίως μέσα στην οικογένεια—στην έρευνά μας το 21% δηλώνει ότι έχει γονέα που παίζει. Ο τζόγος επίσης προβάλλεται ως παιχνίδι, ως μια ελεγχόμενη δοκιμή τύχης, όχι ως ρίσκο—στην περίπτωση των εφήβων είναι συχνά μια «παρεΐστικη» δραστηριότητα. Αλλά -όπως και με το αλκοόλ και τα (ηλεκτρονικά) τσιγάρα- οι έφηβοι φαίνεται ότι έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση τόσο σε επίγεια καταστήματα όσο και μέσω του διαδικτύου. Συμβαίνει μάλιστα συχνά στην Ελλάδα, διαφορετικά άτομα να κάνουν κοινή χρήση ενός διαδικτυακού λογαριασμού. Στην αύξηση έχουν φυσικά συμβάλει σημαντικά και η χρήση των έξυπνων κινητών από πολύ μικρή ηλικία και η συχνή επικοινωνία και ανταλλαγή προτάσεων και εμπειριών μέσω των social media».
Σχετικά με την εικόνα που προκύπτει για τους Έλληνες εφήβους, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, ο κ. Φωτίου σχολιάζει πως «είναι καταρχάς μιας κοινότητας εφήβων η οποία στην πλειονότητά της έχει κοινωνική και ψυχική ευεξία και έχει μάθει με κάποιο τρόπο να μένει μακριά από τους κινδύνους—αν και είναι υπερ-εκτεθειμένη σε αυτούς. Υπάρχει ωστόσο και ένα σημαντικό υποσύνολο εφήβων -που μάλιστα αυξάνεται διαχρονικά- το οποίο δυσκολεύεται (ή δεν του περνά καν από το μυαλό) να αντισταθεί σε κοινωνικές πιέσεις, να σταθεί κριτικά σε δύσκολες καταστάσεις και να διαχειριστεί υπεύθυνα τα χαλαρά όρια. Οι έφηβοι αυτοί -αγόρια και κορίτσια πλέον- αναζητούν νόημα και ταυτότητα σε έναν κόσμο που τους αφήνει να μεγαλώνουν σχετικά “μόνοι”, με οδηγό κυρίως την οθόνη και την παρέα τους. Από το κάπνισμα και το αλκοόλ μέχρι τον τζόγο και το gaming, οι έφηβοι αναζητούν διεξόδους σε ένα περιβάλλον που συχνά τους προσφέρει κινδύνους αντί για καθοδήγηση. Το ζητούμενο λοιπόν δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε τη νέα γενιά, αλλά να της προσφέρουμε ουσιαστικά εργαλεία ενδυνάμωσης και στήριξης – μέσα από την οικογένεια, το σχολείο και αλλά και ως (ψηφιακή) κοινωνία γενικότερα».
ΠΗΓΗ: enikos.gr