Το Ευρωκοινοβούλιο προσφεύγει στο Δικαστήριο της ΕΕ κατά του Συμβουλίου και της Κομισιόν για το αμυντικό πρόγραμμα SAFE.
Το Ευρωκοινοβούλιο, δεν τάσσεται κατά του προγράμματος, αλλά του τρόπου με τον οποίο υιοθετήθηκε, καθώς θεωρεί ότι παρακάμφθηκε στη διαδικασία από την Κομισιόν. Και αυτό γιατί, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργοποίησε μια διαδικασία έκτακτης ανάγκης για να παρακάμψει το Κοινοβούλιο.
Τι έχει προηγηθεί
Τον Ιούνιο η Επιτροπή Νομικών Υποθέσεων (JURI) έκρινε ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οφείλει να εκκινήσει άμεσα τη νομική διαδικασία σχετικά με τον Κανονισμό SAFE στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για παραβίαση της θεσμικής ισορροπίας και της δημοκρατικής νομιμότητας.
Η απόφαση αυτή ήρθε ως απάντηση στον τρόπο με τον οποίο είχε υιοθετηθεί τον Μάιο ο Κανονισμός SAFE, στον οποίο μπορεί να συμμετάσχει και η Τουρκία και μάλιστα ως «ομονοούσα» χώρα (χώρα υπό ένταξη στην ΕΕ). Ενώ το Κοινοβούλιο τονίζει ότι «το μέσο έχει την πλήρη υποστήριξη του Κοινοβουλίου […] Πρόκειται για τη νομική βάση που επιλέχθηκε, η οποία υπονομεύει τη δημοκρατική νομιμότητα».
Για να παρακάμψει την έγκριση του Κοινοβουλίου, η φον ντερ Λάιεν χρησιμοποίησε ένα μέρος των συνθηκών της ΕΕ (Άρθρο 122 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ), το οποίο συνήθως προορίζεται για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως η πανδημία Covid-19, και το οποίο επιταχύνει τη νομοθετική διαδικασία μειώνοντας σημαντικά τον χρόνο διαπραγμάτευσης του Κοινοβουλίου.
«Η χρήση του άρθρου 122 για το SAFE ως νομική βάση ήταν, κατά την άποψη του Κοινοβουλίου, διαδικαστικά εσφαλμένη και απλά περιττή. Υπονομεύει τη δημοκρατική νομιμότητα στα μάτια του κοινού και δεν υπάρχει κανένα κοινοβούλιο στον κόσμο που θα το δεχόταν αυτό», δήλωσε η υπηρεσία Τύπου του Κοινοβουλίου στο Euractiv. «Γι’ αυτό τον λόγο, το Κοινοβούλιο ασκεί αγωγή με την αιτιολογία της ανεπαρκούς νομικής βάσης».
Σε επιστολή της προς την κ. φον ντερ Λάιεν, η Πρόεδρος του Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα προειδοποίησε τον Μάιο ότι η Επιτροπή θα μπορούσε να προσφύγει στα δικαστήρια. Η κ. φον ντερ Λάιεν απέρριψε τις διαμαρτυρίες, υποστηρίζοντας ότι η χρήση της ρήτρας έκτακτης ανάγκης είναι «απολύτως δικαιολογημένη», καθώς το SAFE αποτελεί «εξαιρετική και προσωρινή απάντηση σε μια επείγουσα και υπαρξιακή πρόκληση».
Τι είναι ο Κανονισμός SAFE
Ο Κανονισμός (ΕΕ) 2025/1106 του Συμβουλίου, της 27ης Μαΐου 2025, για τη θέσπιση της Δράσης για την Ασφάλεια στην Ευρώπη (SAFE) θέσπισε ένα νέο χρηματοδοτικό εργαλείο “SAFE” (Security Action for Europe), με προϋπολογισμό 150 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και της αμυντικής ετοιμότητας των κρατών μελών. Το SAFE αποτελεί μέρος του ευρύτερου σχεδίου «Readiness 2030» και φιλοδοξεί να διαμορφώσει μια ευρωπαϊκή αγορά άμυνας με τη συμμετοχή και τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία, σε κοινά σχήματα προμηθειών.
Η Επιτροπή επέλεξε ως νομική βάση το Άρθρο 122 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ, που προβλέπει λήψη αποφάσεων μόνο από το Συμβούλιο σε «έκτακτες περιστάσεις». Με το άρθρο αυτό αποκλείστηκε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από τη συναπόφαση, δηλαδή από τον καθορισμό του τρόπου διαχείρισης αυτών των τεράστιων κονδυλίων.
Η «αρχή της συναπόφασης» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Πρόκειται για τη νομοθετική διαδικασία έγκρισης νομοθετικών πράξεων από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ από κοινού, κατόπιν πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η εν λόγω διαδικασία θεσπίζεται στο άρθρο 294 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ και αποτελεί την συνήθη νομοπαρασκευαστική διαδικασία της ΕΕ. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχ και την καθιέρωση της διαδικασίας συναπόφασης, το Κοινοβούλιο έγινε συννομοθέτης, επί ίσοις όροις με το Συμβούλιο, εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπονται στις Συνθήκες, όπου εφαρμόζονται ειδικές νομοθετικές διαδικασίες.
Η Συνθήκη της Λισαβόνας μετονόμασε τη διαδικασία συναπόφασης σε συνήθη νομοθετική διαδικασία και αύξησε τον αριθμό των τομέων πολιτικής στους οποίους εφαρμόζεται αυτή η διαδικασία, ενισχύοντας έτσι τις εξουσίες του Κοινοβουλίου. Σύμφωνα με τον ευρωβουλευτή και καθηγητή ευρωπαϊκού δικαίου Νικόλα Φαραντούρη, «η παράκαμψη του Κοινοβουλίου παραβιάζει τη Συνθήκη και η Ευρώπη δεν μπορεί να χτίζει την άμυνά της εις βάρος των αρχών της».