Στις 31 Ιουλίου, ο Σύρος Υπουργός Εξωτερικών, Ασάαντ αλ-Σαϊμπάνι, συναντήθηκε με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στη Μόσχα, την ίδια πόλη όπου ζει εξόριστος ο έκπτωτος πρόεδρος Μπασάρ αλ-Άσαντ. Ο Σαϊμπάνι μετέφερε ένα απροσδόκητο αίτημα. Σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν τη συνάντηση, η Δαμασκός ζήτησε από τη Ρωσία να επαναλάβει τις περιπολίες της στρατιωτικής αστυνομίας κατά μήκος των νότιων συνόρων της Συρίας με το Ισραήλ.
Η συλλογιστική ήταν σαφής: «Η επιστροφή της Ρωσίας στις προηγούμενες θέσεις της θα μπορούσε να αποτρέψει την παρέμβαση του Ισραήλ στις συριακές υποθέσεις».
Αυτή η κίνηση αντιπροσωπεύει μια αξιοσημείωτη διπλωματική ανατροπή. Λίγους μήνες νωρίτερα, η Ρωσία είχε εγκαταλείψει τον Άσαντ με εκπληκτική ευκολία. Σήμερα, η Μόσχα βρίσκεται σε έλξη από τους ίδιους τους αντάρτες που κάποτε χαρακτήριζε ως «αιματηρούς τρομοκράτες της Αλ Κάιντα».
Ο Πούτιν προσκάλεσε τον προσωρινό Σύρο πρόεδρο, Άχμεντ αλ-Σαράα (παλαιότερα γνωστός με το πολεμικό ψευδώνυμο Αμπού Μουχάμαντ αλ-Τζολανί), σε μια ρωσο-αραβική σύνοδο κορυφής που έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στη Μόσχα στις 15 Οκτωβρίου.
Η Συρία, με τη σειρά της, έχει συνάψει συμβάσεις με ρωσικές εταιρείες για την εκτύπωση του νέου συριακού νομίσματος, του πρώτου συριακού χαρτονομίσματος εδώ και δεκαετίες που δεν θα έχει το πορτρέτο ενός μέλους της οικογένειας Άσαντ.
Τόσο η Μόσχα όσο και η Δαμασκός έχουν πειστικούς λόγους να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους, λόγους που εκτείνονται πολύ πέρα από την κοινή τους εχθρότητα απέναντι στη Δυτική επιρροή.
Η λογική του ρωσικού πραγματισμού
Η ταχεία αναγνώριση της νέας κυβέρνησης της Συρίας αντανακλά έναν ρωσικό ψυχρό πραγματισμό που περιλαμβάνει και την πολιτική κατά της τρομοκρατίας. Το ISIS και η Μουσουλμανική Αδελφότητα περιλαμβάνονται στον κατάλογο τρομοκρατικών οργανώσεων της Ρωσίας, αλλά η Χαμάς και η Χεζμπολάχ όχι. Οι Ταλιμπάν, οι οποίοι ανέκτησαν τον έλεγχο του Αφγανιστάν, αφαιρέθηκαν από τον κατάλογο. Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, η οργάνωση της αλ-Σαράα, τεχνικά παραμένει χαρακτηρισμένη ως τρομοκρατική οργάνωση, ωστόσο αυτή η ταξινόμηση δεν έχει εμποδίσει τη Μόσχα να επιδιώξει διπλωματικούς δεσμούς με τη Δαμασκό.
Αυτή η ρεαλιστική ευελιξία πηγάζει από τις αμετάβλητες στρατηγικές επιταγές της Ρωσίας στην περιοχή. Παρά τις τεράστιες απαιτήσεις του πολέμου στην Ουκρανία για τους ρωσικούς πόρους, η Μόσχα δεν είναι διατεθειμένη να εγκαταλείψει την παρουσία της στη Μέση Ανατολή. Η ναυτική βάση της Μεσογείου στην Ταρτούς και η αεροπορική βάση Χμεϊμίμ παραμένουν ζωτικής σημασίας για την προβολή της ρωσικής επιρροής όχι μόνο σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο αλλά και σε ολόκληρη την Αφρική, χρησιμεύοντας ως αερογέφυρα για τις ρωσικές επιχειρήσεις από τη Λιβύη έως την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
Επιπλέον, η Ρωσία αντιμετωπίζει μια νέα στρατηγική πρόκληση: τον περιορισμό της τουρκικής περιφερειακής επέκτασης. Η αυξανόμενη επιρροή της Άγκυρας στη Συρία απειλεί άμεσα τα ρωσικά συμφέροντα, καθιστώντας τη νέα κυβέρνηση στη Δαμασκό έναν φυσικό, αν και απίθανο, εταίρο σε αυτό το περιφερειακό παιχνίδι ισορροπίας δυνάμεων.
Ο Στρατηγικός Λογισμός της Συρίας
Η προσέγγιση της Συρίας προς τη Μόσχα μπορεί να φαίνεται αντιφατική, δεδομένης της εισροής επενδύσεων από τον Κόλπο και της άρσης των δυτικών κυρώσεων. Οι συμφωνίες ανοικοδόμησης πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων με τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ υπόσχονται ένα ευημερούν μέλλον, ενώ οι ομαλοποιημένες σχέσεις με μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότητας προσφέρουν ευκαιρίες για οικονομική ανάκαμψη.
Ωστόσο, η νέα ηγεσία της Συρίας αντιμετωπίζει άμεσες προκλήσεις που οι πλούσιοι εταίροι του Κόλπου δεν μπορούν εύκολα να αντιμετωπίσουν. Η επισιτιστική ασφάλεια παραμένει επισφαλής μετά από χρόνια ξηρασίας και συγκρούσεων. Η χώρα χρειάζεται στρατιωτικό εξοπλισμό για την ανοικοδόμηση των ενόπλων δυνάμεών της και την καταπολέμηση των πυρήνων του ISIS. Ίσως το πιο κρίσιμο είναι ότι η Συρία χρειάζεται αντίβαρα στους ισχυρούς γείτονές της, την Τουρκία και το Ισραήλ, οι οποίοι έχουν επεκτείνει την παρουσία τους στο συριακό έδαφος από την πτώση του Άσαντ.
Οι ρωσικές αποστολές σιτηρών, αν και αμφιλεγόμενες (οι αναφορές υποδηλώνουν ότι ορισμένα μπορεί να είναι κλεμμένο ουκρανικό σιτάρι), έχουν παράσχει κρίσιμη επισιτιστική ασφάλεια. Η Μόσχα επανέλαβε αυτές τις παραδόσεις τον Απρίλιο ως «εφάπαξ χειρονομία», αλλά οι επόμενες αποστολές υποδηλώνουν μια πιο συστηματική ρύθμιση. Για μια χώρα όπου 16 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν επισιτιστική ανασφάλεια , μια τέτοια βοήθεια έχει σημαντικό πολιτικό βάρος.
Η απίθανη ισραηλινή σύνδεση
Μια ενδιαφέρουσα πτυχή αυτής της τριγωνικής σχέσης αφορά τον ρόλο του Ισραήλ στη διατήρηση της ρωσικής επιρροής στη Συρία. Το Reuters ανέφερε τον Μάρτιο ότι Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν ασκήσει σιωπηρά πιέσεις στην Ουάσινγκτον για τη διατήρηση ρωσικών στρατιωτικών βάσεων στη Συρία, θεωρώντας τη Μόσχα ως μια προτιμότερη εναλλακτική λύση σε σχέση με τον εκτεταμένο τουρκικό έλεγχο κατά μήκος των βόρειων συνόρων του Ισραήλ.
Αυτή η σύγκλιση συμφερόντων δημιουργεί μια λεπτή ισορροπία. Ενώ η Ρωσία καταδικάζει δημόσια τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές σε συριακό έδαφος ως παραβιάσεις της κυριαρχίας, τόσο η Μόσχα όσο και το Τελ Αβίβ συμμερίζονται ανησυχίες για την εσωτερική σταθερότητα της Συρίας. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης θρησκευτικής βίας στη νότια Συρία που σκότωσε χιλιάδες Αλαουίτες, Δρούζους και Σουνίτες, τόσο Ρώσοι όσο και Ισραηλινοί αξιωματούχοι και μέσα ενημέρωσης επέκριναν έντονα τον χειρισμό της κρίσης από τη Δαμασκό.
Ο πρέσβης της Ρωσίας στο Ισραήλ, Αλεξάντερ Βίκτοροφ, αναγνώρισε πρόσφατα αυτή τη σύνθετη σχέση, σε δημόσιο σχόλιό του μετά τις συζητήσεις μεταξύ Νετανιάχου και Πούτιν σχετικά με τη Συρία. Ο Βίκτοροφ σημείωσε ότι «η σταθεροποίηση της Συρίας θα συμβάλει στη βελτίωση της κατάστασης σε ολόκληρη την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Μια τέτοια εξέλιξη ανταποκρίνεται πλήρως στα θεμελιώδη συμφέροντα τόσο της Ρωσίας όσο και του Ισραήλ».
Ασφαλιστικές Συμβάσεις της Μόσχας
Η επανασύνδεση της Ρωσίας με τη Δαμασκό εκτείνεται πέρα από τα επίσημα κανάλια. Η Μόσχα διατηρεί δεσμούς με τους παραδοσιακούς Σύρους συμμάχους, ιδίως την κοινότητα των Αλαουιτών που αποτέλεσε την πολιτική βάση της οικογένειας Άσαντ. Αυτές οι σχέσεις παρέχουν πιθανή μόχλευση σε περίπτωση επιδείνωσης των διαπραγματεύσεων με την κυβέρνηση αλ-Σαράα.
Αυτή τη στιγμή, η Ρωσία αναμένει τον διορισμό αξιωματούχων από τη Συρία για να ηγηθούν μιας διυπουργικής επιτροπής που θα αναλάβει την αναθεώρηση όλων των προηγούμενων διμερών συμφωνιών. Ενώ ο πρωταρχικός στόχος της Μόσχας παραμένει η διασφάλιση των ναυτικών και αεροπορικών βάσεων της στη Συρία, οποιαδήποτε συμφωνία πιθανότατα θα έχει ένα τίμημα, όπως η ανανέωση των ρωσικών περιπολιών σε ευαίσθητες περιοχές, όπως τα σύνορα με τα Υψίπεδα του Γκολάν ή η περιοχή Καμισλί στα βορειοανατολικά της Συρίας.
Αυτή η αναδυόμενη ρωσο-συριακή συνεργασία αντιμετωπίζει σημαντικούς περιορισμούς. Η κυβέρνηση al-Shara'a πρέπει να εξισορροπήσει τις ανταγωνιστικές περιφερειακές πιέσεις, εδραιώνοντας παράλληλα τη νομιμότητά της τόσο στο εσωτερικό όσο και στο διεθνές επίπεδο. Μια πολύ στενή σχέση με τη Μόσχα κινδυνεύει να αποξενώσει τους δυτικούς εταίρους, οι οποίοι είναι κρίσιμοι για τη χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης. Εν τω μεταξύ, η ικανότητα της Ρωσίας να προβάλλει ισχύ στη Συρία παραμένει περιορισμένη από τις απαιτήσεις του πολέμου στην Ουκρανία που εξάντλησαν τους οικονομικούς και στρατιωτικούς της πόρους.
Επιπτώσεις για την Περιφερειακή Τάξη
Η ισορροπημένη επιστροφή της Ρωσίας στη Συρία αντικατοπτρίζει μια θεμελιώδη πραγματικότητα της σύγχρονης πολιτικής της Μέσης Ανατολής: ακόμη και οι πιο άσπονδοι εχθροί μπορούν να βρουν κοινό έδαφος όταν το απαιτούν οι περιστάσεις.
Για τη Συρία, η εμπλοκή της Ρωσίας αντιπροσωπεύει τόσο μια ασφαλιστική πολιτική έναντι της κυριαρχίας των γειτόνων όσο και μια προστασία έναντι της υπερβολικής εξάρτησης από οποιονδήποτε μεμονωμένο προστάτη. Για τη Ρωσία, η διατήρηση της συριακής επιρροής παρέχει κρίσιμη μόχλευση στη Μέση Ανατολή.
Το ερώτημα παραμένει εάν αυτή η προσέγγιση μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι πιο ανθεκτικό, δεδομένου των περιορισμένων πόρων της Ρωσίας και της ταυτόχρονης επανασύνδεσης της Αμερικής στη Συρία. Προς το παρόν, η Μόσχα φαίνεται αποφασισμένη να παραμείνει σημαντική στη μετά-Άσαντ Συρία, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι θα αγκαλιάσει ηγέτες που κάποτε προσπαθούσε να καταστρέψει.
Πηγή:jstribune.com