Η Νάπολη έχει μεταμορφωθεί ριζικά την τελευταία δεκαετία, αφήνοντας πίσω τη δημόσια παρουσία της Μαφίας, αλλά πλέον βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα διαφορετικό κύμα πίεσης: τον υπερτουρισμό.
Σύμφωνα με αφιέρωμα της εφημερίδας Telegraph, η πόλη βιώνει ταυτόχρονα πρωτοφανή τουριστική άνθηση και βαθιά κοινωνική κρίση, με τους κατοίκους να εκτοπίζονται και την τοπική κουλτούρα να αλλοιώνεται.
Όπως αναφέρει η Telegraph, η αύξηση της τουριστικής ζήτησης έχει οδηγήσει σε εκτίναξη των ενοικίων στη Νάπολη κατά 40%, με αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι να χάνουν τα σπίτια τους, τα οποία μετατρέπονται σε καταλύματα Airbnb. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι, ενώ στην Ιταλία το 75% των κατοίκων διαθέτει ιδιόκτητη κατοικία, στη Νάπολη το 68% ζει πλέον στο ενοίκιο.
Η 79χρονη Λίβια Κολέτα, κάτοικος της πόλης επί δεκαετίες, περιέγραψε την εικόνα που επικρατεί: «Το ιστορικό κέντρο είναι πρακτικά απαγορευμένη ζώνη για εμάς τους Ναπολιτάνους, είναι τόσο υπερπλήρες». Όπως εξήγησε, πολλοί επισκέπτες δεν ενδιαφέρονται ουσιαστικά για την τέχνη και την αρχιτεκτονική της πόλης, αλλά για μια σύντομη εμπειρία: «Πίνουν ένα Spritz, τρώνε μια πίτσα, βγάζουν μερικές φωτογραφίες και μετά φεύγουν».
Η Άννα Φάβα, ειδική σε ζητήματα υπερτουρισμού, μίλησε για μια διαδικασία «Disneyfication» που βρίσκεται σε εξέλιξη, σημειώνοντας ότι το ιστορικό κέντρο μετατρέπεται σε θεματικό πάρκο. Αναφέρθηκε επίσης σε «διαδικασία εκδίωξης» των κατοίκων, επισημαίνοντας ότι ακόμη και η Καμόρα έχει εμπλακεί, αγοράζοντας ακίνητα σε χαμηλές τιμές και μετατρέποντάς τα σε Airbnb: «Είναι πολύ πιο εύκολο από το εμπόριο ναρκωτικών -και είναι νόμιμο».
Στο αφιέρωμα παρουσιάζεται και η επίδραση του υπερτουρισμού στην τοπική κουλτούρα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη λατρεία προς τον Ντιέγκο Μαραντόνα. Η Φάβα εξήγησε ότι τα γκράφιτι και οι τοιχογραφίες που έχουν πολλαπλασιαστεί δεν αποτελούν παραδοσιακό στοιχείο της πόλης, αλλά δημιουργήθηκαν, για να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των επισκεπτών: «Είναι ένας τόπος προσκυνήματος που επινοήθηκε από τους κατοίκους της περιοχής για τους επισκέπτες».
Παράλληλα, μαγαζιά της παλιάς πόλης έχουν γεμίσει με μπρελόκ και αναμνηστικά του Μαραντόνα σε συνδυασμό με τουριστικά σουβενίρ, στη θέση προϊόντων για τους μόνιμους κατοίκους.
Η Φάβα ζητά από το δημοτικό συμβούλιο να επιβάλει όριο στον αριθμό των Airbnb, αντίστοιχο με τα μέτρα που έχουν λάβει πόλεις, όπως το Άμστερνταμ και η Βαρκελώνη. «Αυτή τη στιγμή, στη Νάπολη επικρατεί το απόλυτο χάος» λέει χαρακτηριστικά…
Καλώς ήρθε το δολάριο
Η «έκρηξη» του τουρισμού τροφοδοτείται από έναν ισχυρό συνδυασμό παραγόντων. Φθηνές αεροπορικές, πλατφόρμες διαδικτυακών κρατήσεων και η προβολή μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι ένας συνδυασμός παραγόντων που επηρεάζει προορισμούς σε όλο τον κόσμο.
Υπάρχουν όμως και ειδικότεροι λόγοι που αφορούν στη Νάπολη. Τα τελευταία χρόνια, η πόλη έχει πρωταγωνιστήσει σε πολυάριθμα βιβλία, τηλεοπτικές σειρές και ταινίες, από τη σκοτεινή σειρά Gomorrah μέχρι τα δημοφιλή μυθιστορήματα της Ελεάνα Φεράντε.
Επιπλέον, η πόλη έχει καταφέρει να επιλύσει τις κρίσεις αποκομιδής απορριμμάτων που είχαν πλήξει την εικόνα της πριν από περίπου μία δεκαετία. Και παρότι μέλη της Καμόρα εξακολουθούν να συγκρούονται μεταξύ τους σε αιματηρές βεντέτες, τα γενικά επίπεδα εγκληματικότητας έχουν μειωθεί.
«Πριν από δέκα χρόνια, ήμασταν η πρώτη πόλη στην Ιταλία σε εγκληματικότητα. Τώρα είμαστε στη 13η θέση» είπε ο Βίτο Οκκιπίντι, νεαρός που πουλούσε ποτήρια Aperol Spritz σε περαστικούς ένα βροχερό απόγευμα στη Via dei Tribunali. «Η Νάπολη αλλάζει και ο τουρισμός φέρνει μεγάλα οφέλη. Θέλουμε τους τουρίστες».
Λίγο πιο κάτω, στο στενό Via San Gregorio Armeno, πλήθη θαυμάζουν το έργο των τεχνιτών που φτιάχνουν παραδοσιακές φιγούρες για τις φάτνες.
Οι κάτοικοι της Νάπολης λένε ότι η πόλη έχει κατακλυστεί από καταστήματα που πουλούν φθηνά σουβενίρ, την ώρα που τα πιο ποιοτικά καταστήματα εκτοπίζονται. Ράφια γεμάτα με Θεία Βρέφη σε κούνιες με άχυρο, μινιατούρες γαϊδουριών και προβάτων και τους Τρεις Μάγους με περίτεχνα στολίδια.
Ο τουρισμός σκοτώνει τη Νάπολη;
Σε τέτοια σημεία, η τουριστική κίνηση είναι τόσο μεγάλη, που ο δημοτικός σύμβουλος Τζενάρο Εσπόζιτο πρότεινε να επιβάλλεται εισιτήριο για την είσοδο στο ιστορικό κέντρο, όπως στη Βενετία. Είπε ότι η χρέωση των πέντε ευρώ ανά επισκέπτη ενδέχεται να συμβάλει στη μείωση του «παράλογου» υπερτουρισμού.
Το μέτρο θα εφαρμόζεται μόνο «στις πιο πολυσύχναστες περιόδους, όπως τα Χριστούγεννα», διευκρίνισε σε ιταλικά μέσα ενημέρωσης. Ανέφερε πως χρειάστηκε 30 λεπτά για να διανύσει την Via dei Tribunali, λόγω της πολυκοσμίας.
«Ο τουρισμός σκοτώνει τη Νάπολη. Το ιστορικό κέντρο έχει χαθεί» είπε ο Φραντσέσκο Καλικία, κοινωνιολόγος και ακτιβιστής που ζει στην εργατική συνοικία Sanità. «Δεν βλέπεις πια κανονικά μαγαζιά. Θυμάμαι ένα ιστορικό κατάστημα σιδηρικών στο Spaccanapoli και τώρα έχει κλείσει. Πλέον πουλά μόνο τουριστικά σουβενίρ. Σε σύγκριση με μέρη όπως η Βενετία ή η Ρώμη, ο τουρισμός είναι σχετικά πρόσφατο φαινόμενο στη Νάπολη. Η αλλαγή ήταν πολύ απότομη».
Έρευνα της Ipsos έδειξε ότι το 46% των Ναπολιτάνων θεωρεί πλέον πως ο υπερτουρισμός αποτελεί πρόβλημα για την πόλη και το 58% ζητά αυστηρότερους κανόνες για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Πολλοί Ναπολιτάνοι, ωστόσο, έχουν επωφεληθεί σημαντικά από την τουριστική έκρηξη και ανησυχούν μήπως «σκοτώσουν την κότα με τα χρυσά αυγά».
«Είμαι χαρούμενος που υπάρχουν τόσοι τουρίστες» είπε ο Αντόνιο Σαμπάτο, 55 ετών, οδηγός ταξί που περίμενε πελάτες έξω από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Νάπολης. «Είναι καλό για την πόλη. Δεν είμαστε κουτοί. Ξέρουμε πότε κάτι είναι καλό».
«Το να δημιουργείς μια οικονομία που βασίζεται μόνο στον τουρισμό είναι αυτοκτονικό. Γιατί ο τουρισμός μπορεί να είναι ένα εφήμερο φαινόμενο. Τι θα γίνει, όταν η φούσκα σκάσει και ο τουρισμός μετακινηθεί σε άλλη πόλη; Όλα τα μπαρ και οι πιτσαρίες, οι pizzaioli και οι σερβιτόροι, τι θ’ απογίνουν;» αντέτεινε ο ακτιβιστής Καλικία.
Και η ζωή στη Νάπολη συνεχίζεται… Υπό ποιες συνθήκες, ωστόσο;