Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο επανέναρξης άμεσων συνομιλιών της Ευρώπης με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, στην περίπτωση που αποτύχουν οι τελευταίες αμερικανικές προσπάθειες διαμεσολάβησης για μια ειρηνευτική διευθέτηση στην Ουκρανία. Η δήλωση, που έγινε στις Βρυξέλλες, αποτυπώνει τη δύσκολη εξίσωση στην οποία βρίσκεται η ΕΕ: πώς να υπερασπιστεί την ασφάλειά της χωρίς να νομιμοποιήσει τη στρατηγική επιθετικότητας και φθοράς που εφαρμόζει η Μόσχα.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετωπίζουν με έντονη καχυποψία τις προθέσεις του Κρεμλίνου, γνωρίζοντας ότι η Ρωσία έχει αξιοποιήσει επανειλημμένα τον «διάλογο» ως εργαλείο καθυστέρησης, ανασύνταξης και επιβολής τετελεσμένων. Παράλληλα, δεν κρύβουν τη δυσαρέσκειά τους για τον παραγκωνισμό τους από τις ειρηνευτικές διεργασίες που καθοδηγεί η κυβέρνηση Τραμπ, με αποτέλεσμα η Ευρώπη να περιορίζεται σε ρόλο θεατή, στηρίζοντας τις ουκρανικές θέσεις κυρίως από το παρασκήνιο.
«Είτε θα υπάρξει μια σταθερή και διαρκής ειρήνη, με πραγματικές και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφάλειας, είτε τις επόμενες εβδομάδες οι Ευρωπαίοι θα κληθούν να βρουν τρόπο να επανέλθουν σε έναν πλήρη διάλογο με τη Ρωσία, με απόλυτη διαφάνεια», δήλωσε ο Μακρόν, υπογραμμίζοντας ότι η ΕΕ δεν μπορεί να παρακολουθεί παθητικά όσο άλλοι συνομιλούν απευθείας με τη Μόσχα.
Η ανάγκη αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι Αμερικανοί αξιωματούχοι αναμένεται να έχουν νέες επαφές με Ρώσους διαπραγματευτές στο Μαϊάμι, εξέλιξη που προκαλεί ανησυχία σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για συμφωνίες «πίσω από κλειστές πόρτες». Το Κίεβο, πάντως, δεν σχολίασε άμεσα τις δηλώσεις Μακρόν, σε μια συγκυρία όπου η Ουκρανία φοβάται ότι η πίεση για «ρεαλιστικές λύσεις» μπορεί να μεταφραστεί σε υποχωρήσεις εις βάρος της εδαφικής της ακεραιότητας.
Οι δηλώσεις του Γάλλου προέδρου έγιναν μετά την απόφαση της ΕΕ να εγκρίνει χρηματοδότηση ύψους 90 δισ. ευρώ προς την Ουκρανία μέσω δανείου από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, και όχι μέσω των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Η επιλογή αυτή ανέδειξε τις εσωτερικές διαιρέσεις στην Ένωση, καθώς οι διαφωνίες μεταξύ των κρατών-μελών για την αξιοποίηση των ρωσικών κεφαλαίων αποδείχθηκαν αγεφύρωτες.
Παρότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν διακόψει κάθε άμεση επαφή με τον Πούτιν από την εισβολή του 2022 –με εξαιρέσεις την Ουγγαρία και τη Σλοβακία– ο ίδιος ο Μακρόν είχε πρόσφατα δίωρη τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ρώσο πρόεδρο, την πρώτη μετά από τρία χρόνια. Το αποτέλεσμα, ωστόσο, ήταν μηδενικό: καμία ένδειξη αποκλιμάκωσης, καμία ουσιαστική ανταπόκριση από το Κρεμλίνο, επιβεβαιώνοντας ότι η Μόσχα δεν διαπραγματεύεται όσο θεωρεί ότι κερδίζει χρόνο και έδαφος στο πεδίο.
Ο Μακρόν προειδοποίησε ότι αν η Ευρώπη δεν διαμορφώσει ένα συνεκτικό πλαίσιο επαναπροσέγγισης –με αυστηρούς όρους και κοινή γραμμή– κινδυνεύει να βρεθεί στο περιθώριο, συζητώντας «μεταξύ της» ενώ άλλοι διαπραγματεύονται απευθείας με τη Ρωσία. Πρόκειται για ένα σενάριο που θα εξυπηρετούσε απολύτως τη στρατηγική του Πούτιν, ο οποίος επιδιώκει τον κατακερματισμό της ευρωπαϊκής στάσης.
Την ίδια στιγμή, πληθαίνουν οι προειδοποιήσεις για κόπωση των ευρωπαϊκών κοινωνιών από τον παρατεταμένο πόλεμο. Η ΕΕ επιδιώκει να αποτρέψει τον οικονομικό στραγγαλισμό της Ουκρανίας, θεωρώντας τον πόλεμο της Ρωσίας άμεση απειλή για τη δική της ασφάλεια. Ωστόσο, η αδυναμία αξιοποίησης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων μεταφέρει το κόστος στους Ευρωπαίους φορολογούμενους, εντείνοντας τις εσωτερικές πολιτικές πιέσεις.
Η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέττε Φρέντερικσεν, ήταν σαφής: η συμφωνία της συνόδου κορυφής δείχνει ότι η Ευρώπη μπορεί να δράσει, αλλά η πολιτική αντοχή δεν είναι απεριόριστη. «Αυτό ακριβώς επιδιώκει ο Πούτιν: να συνδυάσει την κόπωση από τον πόλεμο με έναν υβριδικό πόλεμο που σπέρνει αβεβαιότητα και ανασφάλεια στις κοινωνίες μας», τόνισε.
Σε αυτό το πλαίσιο, η συζήτηση για διάλογο με τη Ρωσία δεν είναι ένδειξη καλής θέλησης, αλλά αποτέλεσμα στρατηγικής πίεσης που ασκεί το Κρεμλίνο. Το κρίσιμο ερώτημα για την Ευρώπη παραμένει αν μπορεί να διαπραγματευτεί χωρίς να υποκύψει στη λογική των εκβιασμών και χωρίς να μετατρέψει τη «διπλωματία» σε άλλοθι για μια επιθετικότητα που συνεχίζεται χωρίς κόστος για τη Μόσχα.