Οι αναταράξεις στις αεροπορικές πτήσεις δεν είναι κάτι καινούργιο – όμως γίνονται όλο και πιο συχνές, έντονες και απρόβλεπτες.
Σύμφωνα με το BBC, καθώς η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τα ατμοσφαιρικά ρεύματα και ενισχύει φαινόμενα όπως οι καταιγίδες και τα ρεύματα καθαρού αέρα, οι πιλότοι καλούνται να αντιμετωπίσουν μια νέα πραγματικότητα. Οι επιβάτες, από την άλλη, έρχονται αντιμέτωποι με αναταράξεις ικανές να προκαλέσουν αναστάτωση και τραυματισμούς.
Μια τέτοια αναταραχή, έζησε και ο Andrew Davies το 2024 κατά τη διάρκεια πτήσης του προς τη Νέα Ζηλανδία. Το ταξίδι του, που ξεκίνησε ομαλά, μετατράπηκε ξαφνικά σε εφιάλτη, με καφέδες να εκτοξεύονται και επιβάτες να τραυματίζονται: «Μόνο με τρενάκι τρόμου μπορώ να το συγκρίνω», θυμάται. «Ο καφές χύθηκε πάνω μου, επικρατούσε χάος στην καμπίνα με ανθρώπους και αντικείμενα παντού. Κάποιοι έκλαιγαν. Όλοι είχαμε σοκαριστεί».
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τις αναταράξεις
Ωστόσο, καθώς η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τις ατμοσφαιρικές συνθήκες, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι αεροπορικές μετακινήσεις ενδέχεται να γίνουν πιο ταραχώδεις: οι αλλαγές της θερμοκρασίας και τα μεταβαλλόμενα μοτίβα των ανέμων στην ανώτερη ατμόσφαιρα αναμένεται να αυξήσουν τη συχνότητα και την ένταση των σοβαρών αναταράξεων.
Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι κάθε χρόνο συμβαίνουν περίπου 5.000 περιστατικά σοβαρών ή πολύ σοβαρών αναταράξεων, από ένα σύνολο περισσότερων από 35 εκατομμυρίων πτήσεων που πραγματοποιούνται σήμερα σε όλο τον κόσμο.
Ήδη παρατηρείται αύξηση 55% στην έντονη αναταραχή πάνω από τον Βόρειο Ατλαντικό τα τελευταία 40 χρόνια, ενώ περιοχές όπως η Ανατολική Ασία, η Βόρεια Αφρική και η Μέση Ανατολή αναμένεται να επηρεαστούν επίσης, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη.
Οι δευτερογενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
Οι κυριότερες αιτίες αναταράξεων είναι οι καταιγίδες, τα ορεινά ανάγλυφα (ορεινές αναταράξεις) και οι αναταράξεις καθαρού αέρα (αλλαγές στην κατεύθυνση ή την ταχύτητα του ανέμου). Κάθε τύπος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές αναταράξεις. Οι δύο πρώτες είναι συχνά πιο εύκολο να αποφευχθούν, ενώ οι αναταράξεις καθαρού αέρα, δεν είναι ορατές. Μερικές φορές εμφανίζονται ξαφνικά, από το πουθενά.
Μια μελέτη από τις ΗΠΑ που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science το 2014 έδειξε ότι για κάθε αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1°C, οι κεραυνοί αυξάνονται κατά 12%.
Ο πιλότος εμπορικών αεροσκαφών Nathan Davies υπογράμμισε: «Τα τελευταία χρόνια έχω παρατηρήσει περισσότερες μεγάλες καταιγίδες με διάμετρο άνω των 80 μιλίων, κάτι που θα περίμενε κανείς να είναι σπάνιο».
Φόβοι επιβατών και οικονομικές συνέπειες
Η προοπτική εντονότερων αναταράξεων προκαλεί ανησυχία στους επιβάτες. Σύμφωνα με έρευνα της YouGov, περισσότεροι από ένας στους πέντε ενήλικες στο Ηνωμένο Βασίλειο φοβούνται τις πτήσεις – και η επιδείνωση των συνθηκών δεν βοηθά. Ωστόσο, τα φτερά των αεροσκαφών έχουν σχεδιαστεί για να αντέχουν σε εξαιρετικά βίαιες ταλαντώσεις.
Την ίδια ώρα, η εταιρεία AVTECH εκτιμά ότι οι ετήσιες απώλειες από τις αναταράξεις ανά εταιρεία φτάνουν έως και 1,5 εκατομμύριο λίρες λόγω επισκευών, αποζημιώσεων και καθυστερήσεων. Ενδεικτικά, το 2019, ακραία καιρικά φαινόμενα ανάγκασαν τις εταιρείες να διανύσουν ένα εκατομμύριο επιπλέον χιλιόμετρα, εκπέμποντας 19.000 τόνους παραπάνω CO₂.
Όπως αναφέρει το BBC, τα αεροσκάφη διαθέτουν μετεωρολογικό ραντάρ που ανιχνεύει τις καταιγίδες που πλησιάζουν. Όπως εξηγεί ο πιλότος Nathan Davies στο βρετανικό μέσο, «πριν από την πτήση, οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες καταρτίζουν ένα σχέδιο πτήσης που περιγράφει λεπτομερώς τις περιοχές όπου είναι πιθανές αναταράξεις κατά τη διάρκεια της διαδρομής, με βάση υπολογιστικά μοντέλα».
Νέες τεχνολογίες υπό ανάπτυξη
Ορισμένες μελέτες έχουν προχωρήσει ακόμη περισσότερο στην προστασία από τις αναταράξεις και έχουν εξετάσει εναλλακτικούς τρόπους κατασκευής των φτερών.
Κτηνίατροι και μηχανικοί μελέτησαν τον τρόπο με τον οποίο μια κουκουβάγια πετάει τόσο ομαλά σε ισχυρούς ανέμους και ανακάλυψαν ότι τα φτερά λειτουργούν σαν ανάρτηση και σταθεροποιούν το κεφάλι και τον κορμό κατά την πτήση σε διαταραγμένο αέρα.
Η μελέτη που δημοσιεύθηκε στα πρακτικά της Royal Society το 2020 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «ένας κατάλληλα ρυθμισμένος σχεδιασμός φτερών με μεντεσέδες θα μπορούσε επίσης να είναι χρήσιμος σε μικρά αεροσκάφη... βοηθώντας στην απόρριψη των ριπών ανέμου και των αναταράξεων».
Ξεχωριστά, μια νεοσύστατη εταιρεία στην Αυστρία με την ονομασία Turbulence Solutions ισχυρίζεται ότι έχει δημιουργήσει μια τεχνολογία εξουδετέρωσης των αναταράξεων για ελαφρά αεροσκάφη, όπου ένας αισθητήρας ανιχνεύει τον αέρα με αναταράξεις και στέλνει ένα σήμα σε ένα πτερύγιο στο φτερό που εξουδετερώνει αυτές τις αναταράξεις. Αυτά μπορούν να μειώσουν τις μέτριες αναταράξεις κατά 80% στα ελαφρά αεροσκάφη, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας.
Υπάρχουν επίσης εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να είναι μια λύση. Το Fourier Adaptive Learning and Control (FALCON) είναι ένα είδος τεχνολογίας που ερευνάται στο California Institute of Technology και μαθαίνει πώς ρέει ο αέρας σε ένα φτερό σε πραγματικό χρόνο. Προβλέπει επίσης τις αναταράξεις, δίνοντας εντολές σε ένα πτερύγιο στο φτερό, το οποίο στη συνέχεια προσαρμόζεται για να τις εξουδετερώσει.
Ωστόσο, ο Finlay Asher, αεροδιαστημικός μηχανικός και μέλος της Safe Landing, μιας κοινότητας εργαζομένων στον τομέα της αεροπορίας που ζητά ένα πιο βιώσιμο μέλλον στην αεροπορία, εξήγησε ότι αυτού του είδους οι τεχνολογίες απέχουν ακόμη πολύ από την εφαρμογή τους: «Είναι απίθανο να εμφανιστούν σε μεγάλα εμπορικά αεροσκάφη μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες».
Αλλά ακόμα και αν οι αναταράξεις γίνουν πιο συχνές και πιο έντονες, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι αυτό δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας. «Γενικά, δεν είναι τίποτα περισσότερο από ενοχλητικό» υπογράμμισε ο πιλότος Davies.