Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πιθανώς δεν είχε ποτέ μεγαλύτερη παγκόσμια επιρροή: Φιλοξένησε τις πρώτες άμεσες ειρηνευτικές συνομιλίες Ρωσίας-Ουκρανίας εδώ και τρία χρόνια, λίγες ημέρες μετά τη διάλυση της μαχητικής νέμεσης της χώρας του, του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK).
Η ανάδειξη του Ερντογάν, ως διεθνούς παίχτη που εργάζεται για τη σταθερότητα στην Ανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή και λαμβάνει συγχαρητήρια από τον Ντόναλντ Τραμπ για αυτό, έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της θέσης του, αλλά και την ενίσχυση της περιφερειακής επιρροής της Τουρκίας.
Ωστόσο, σύμφωνα και με ανάλυση του Reuters, στο εσωτερικό της Τουρκίας, δεν περνάει απαρατήρητο ότι η προσπάθεια του Ερντογάν, να ενισχύσει το διεθνές προφίλ του, συμπίπτει με την προσπάθεια ενίσχυσης της θέσης του, απέναντι σε σειρά εσωτερικών ζητημάτων που προκαλούν αντιδράσεις.
Η σύλληψη και φυλάκιση του κύριου πολιτικού αντιπάλου του Ερντογάν, του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, προκάλεσε τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις της δεκαετίας τον Μάρτιο και τον Απρίλιο και αυτό που οι επικριτές αποκάλεσαν και αντιδημοκρατική νομική καταστολή.
Ο Ιμάμογλου αρνείται τις κατηγορίες που αντιμετωπίζει, ενώ η Άγκυρα αρνείται τις επικρίσεις για αυταρχική συμπεριφορά.
Μετάθεση του ενδιαφέροντος στο εξωτερικό
Ωστόσο, αυτά τα φαινομενικά παράλληλα σύμπαντα - το διεθνές έναντι του εσωτερικού - υπογραμμίζουν την τάση του Ερντογάν στα 22 χρόνια διακυβέρνησης της Τουρκίας να μετατοπίζει το επίκεντρο στο εξωτερικό, όταν στο εσωτερικό της χώρας του γεννιούνται πολιτικά ή οικονομικά προβλήματα.
Ακολουθώντας αυτό το μοτίβο, ο Ερντογάν τον Μάιο του 2022 μπλόκαρε τη σχεδιαζόμενη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, σε μια εποχή που ο πληθωρισμός της Τουρκίας εκτοξευόταν προς το 85%, περιμένοντας μέχρι τις αρχές του περασμένου έτους για να εγκρίνει τελικά την αίτηση προσχώρησης της Σουηδίας με αντάλλαγμα παραχωρήσεις.
«Ο Ερντογάν δεν υπήρξε ποτέ τόσο κομβικός παίκτης στη γεωπολιτική», δήλωσε ο Birol Baskan, πολιτικός επιστήμονας με έδρα την Τουρκία. «Υπήρξαν δραματικές ανατροπές στη γεωπολιτική, με ιδιαίτερα αξιοσημείωτη την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, αν και νομίζω ότι το μεγαλύτερο κέρδος του Ερντογάν είναι αδιαμφισβήτητα η Συρία».
Συρία, Ουκρανία και Μέση Ανατολή το «παιχνίδι» του Ερντογάν
Σύμφωνα με Τούρκους κυβερνητικούς αξιωματούχους, η υποστήριξη του Ερντογάν στους Σύρους αντάρτες κατά την τελευταία δεκαετία τελικά απέδωσε καρπούς γι' αυτούς -και γι' αυτόν- όταν ανέτρεψαν τον πρώην πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ τον Δεκέμβριο, αφήνοντας στην Άγκυρα μεγάλη επιρροή στη Δαμασκό και πέραν αυτής, καθώς η περιοχή προσπαθεί να ανακάμψει από τον πόλεμο.
Η επιρροή του Ερντογάν αυξήθηκε τον Ιανουάριο, όταν ο Τραμπ επέστρεψε στον Λευκό Οίκο, δεδομένων των στενών δεσμών τους κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ.
Ο Τραμπ, ο οποίος υπερηφανεύεται για τις «εξαιρετικές σχέσεις» με τον Ερντογάν, δήλωσε ότι θα είναι ένας καλός οικοδεσπότης για τις ειρηνευτικές συνομιλίες Ρωσίας-Ουκρανίας στην Κωνσταντινούπολη. Και ακόμη και αν η συνάντηση που πραγματοποιήθηκε δεν απέφερε καρπούς, ο Τούρκος πρόεδρος, αναδείχθηκε ως σοβαρός οικοδεσπότης
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος επισκέφθηκε Τετάρτη την τουρκική πρωτεύουσα προκάλεσε τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντίμιρ Πούτιν να τον συναντήσει στην Κωνσταντινούπολη την Πέμπτη για να συμφωνήσουν σε κατάπαυση του πυρός, αν και ο Πούτιν δεν έχει δεσμευτεί να συναντηθεί.
Ο Ερντογάν -που δέχθηκε τηλεφωνήματα ή επισκέψεις από ηγέτες των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Σαουδικής Αραβίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, του ΝΑΤΟ και άλλους ηγέτες του κόσμου μόνο την τελευταία εβδομάδα- προέτρεψε να αδράξει την ευκαιρία για ειρήνη μεταξύ των γειτόνων της στη Μαύρη Θάλασσα προς τα βόρεια.
Η αυτοδιάλυση του PKK
Η αυτoδιάλυση του PKK, μετά από 40 χρόνια μαχών, σηματοδότησε μια σημαντική νίκη για τον Ερντογάν.
Είχε προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί τα τρωτά σημεία των κουρδικών δυνάμεων που συνδέονται με το PKK στη βόρεια Συρία μετά την πτώση του Άσαντ, συμπεριλαμβανομένου του στοιχήματος ότι ο Τραμπ θα αποσύρει σύντομα τα αμερικανικά στρατεύματα που έχουν συμμαχήσει με αυτές τις δυνάμεις.
.jpg?t=PiyT2pGCUdwknst7JKjdLg)
Ο Musavvat Dervisoglu, πρόεδρος του εθνικιστικού κόμματος της αντιπολίτευσης IYI της Τουρκίας, προειδοποίησε ότι ο Ερντογάν χρησιμοποιεί την απόφαση του PKK για να εξασφαλίσει μια «ισόβια προεδρία», δεδομένου ότι η υποστήριξη των Κούρδων ψηφοφόρων θα μπορούσε να τον βοηθήσει να υιοθετήσει ένα νέο σύνταγμα και να παρατείνει την εξουσία του πέραν του 2028, όταν λήγει η θητεία του.
Ο Ερντογάν λέει ότι το νέο σύνταγμα αποτελεί προτεραιότητα, αλλά δεν έχει πει αν θέλει να είναι ξανά υποψήφιος.
Σε απομόνωση ο Ιμάμογλου
Το προβάδισμα του Ιμάμογλου έναντι του Ερντογάν στις δημοσκοπήσεις έχει αυξηθεί από τότε που ο δήμαρχος συνελήφθη τον Μάρτιο - γεγονός που τότε έπληξε τη λίρα της Τουρκίας και έφερε πίσω τη μάχη της κεντρικής τράπεζας με τον επί χρόνια ραγδαία αυξανόμενο πληθωρισμό.
Αλλά την περασμένη εβδομάδα, μια τουρκική δικαστική απόφαση μπλόκαρε την πρόσβαση του Ιμάμογλου στον λογαριασμό του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης Χ, απομονώνοντάς τον ενδεχομένως περαιτέρω, καθώς αναμένει την ακρόασή του στο δικαστήριο για τις κατηγορίες διαφθοράς.
Εν τω μεταξύ, οι νυχτερινές διαδηλώσεις στις οποίες δεκάδες χιλιάδες Τούρκοι γέμιζαν τους δρόμους σε όλη τη χώρα για να καταγγείλουν τον πρόεδρο ότι χρησιμοποιεί τη δικαιοσύνη για πολιτικό όφελος - κατηγορίες που αρνείται - έχουν σε μεγάλο βαθμό εξασθενήσει.
Ο Χαρούν Αρμάγκαν, αντιπρόεδρος εξωτερικών υποθέσεων του κόμματος ΑΚ του Ερντογάν, δήλωσε ότι η υπόθεση Ιμάμογλου «δεν είναι μια πολιτική διαδικασία, αλλά μια δικαστική διαδικασία» που είναι ξεχωριστή από τις «σημαντικές πολιτικές εξελίξεις που εκτυλίσσονται» αλλού.
«Η κατάθεση των όπλων και η διάλυση του PKK... θα καταγραφούν ως ιστορικά ορόσημα στο πλαίσιο της τουρκικής πολιτικής», δήλωσε στο Reuters.
Συνεχή «δώρα» του Τραμπ στον Ερντογάν
Η Τουρκία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ και κατασκευάζει οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που χρησιμοποιούνται ευρέως από την Ουκρανία κατά της Ρωσίας. Ταυτόχρονα, η Άγκυρα έχει απορρίψει τις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας, βαδίζοντας σε μια λεπτή γραμμή μεταξύ των αντιμαχόμενων εθνών και διατηρώντας την εμπιστοσύνη τους.
«Ακόμη και αν οι ειρηνευτικές συνομιλίες σκοντάψουν στην Κωνσταντινούπολη, ο Ερντογάν εξακολουθεί να παίρνει τα εύσημα. Του αρέσει το όνομά του να σφραγίζεται δίπλα σε μια ειρηνευτική συμφωνία», δήλωσε ο Onur Isci, αναπληρωτής καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has.
«Βρίσκεται σε πολύ ισχυρή διπλωματική θέση και φαίνεται να κερδίζει όλο και περισσότερους πόντους».
Ο τελευταίος πόντος σημειώθηκε την Τρίτη, όταν ο Τραμπ, στο Ριάντ, έκανε την αιφνιδιαστική ανακοίνωση ότι οι ΗΠΑ θα άρουν όλες τις κυρώσεις κατά της Συρίας, αφού πηγές ανέφεραν ότι ο Ερντογάν και ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν τον παρότρυναν να το πράξει.
Ο Ερντογάν και ο Τραμπ έχουν πραγματοποιήσει τουλάχιστον τρεις τηλεφωνικές συνομιλίες μετά την επανεκλογή του Τραμπ και μίλησαν ξανά την Τετάρτη με άλλους ηγέτες για την απόφαση για τη Συρία.
Ο Τραμπ διόρισε επίσης έναν μακροχρόνιο σύμβουλό του, τον Τόμας Μπάρακ, ως πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Τουρκία, ο οποίος κατά την άφιξή του την περασμένη εβδομάδα δήλωσε ότι σκοπεύει να αναβαθμίσει τη σχέση από «σπουδαία» σε «εξαιρετική».
Γιατί η Τουρκία στηρίζεται σε «πήλινα πόδια»
Νέα αποθέματα φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα ανακάλυψε η Τουρκία, τα οποία, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, θα καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας για περισσότερα από τρία χρόνια. «Ανακαλύψαμε 75 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Μόνο με αυτή την ποσότητα, μπορούμε να καλύψουμε τις ανάγκες των νοικοκυριών μας για περίπου τρεισήμισι χρόνια», δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Εκτίμησε μάλιστα την αξία των ανακαλυφθέντων αποθεμάτων σε περίπου 30 δισεκατομμύρια δολάρια.
«Οι εργασίες μας στο σημείο γεώτρησης Göktepe-3, οι οποίες ξεκίνησαν στις 27 Μαρτίου με το γεωτρύπανο έβδομης γενιάς «Abdülhamid Han», έχουν ολοκληρωθεί από χθες», εξήγησε ο Πρόεδρος.
Ο Ερντογάν τονίζει τακτικά τις προσπάθειες της Τουρκίας να γίνει ενεργειακά αυτάρκης. Ωστόσο, η χώρα αυτή τη στιγμή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές ενέργειας για την κάλυψη των αναγκών της. Την ίδια ώρα, η τουρκική οικονομία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρά εμπόδια στο δρόμο της ανάκαμψης, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες της κυβέρνησης να προωθήσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις.
Οι τουρκικές αρχές συνεχίζουν να ισχυρίζονται ότι η χώρα παραμένει προσηλωμένη σε ένα μεσοπρόθεσμο οικονομικό σχέδιο, αλλά οι αναλυτές είναι ολοένα και πιο επιφυλακτικοί σχετικά με τη βιωσιμότητα αυτής της προσέγγισης.
Οικονομική αναταραχή
Από τη σύλληψη του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου και βασικών μελών της ομάδας του στις 19 Μαρτίου, οι χρηματοπιστωτικές αγορές στη Γείτονα βρίσκονται σε αναταραχή.
Εντός 24 ωρών από εκείνη την ημέρα, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας αναγκάστηκε να αυξήσει το ανώτατο όριο του βασικού επιτοκίου της κατά 200 μονάδες βάσης. Τον επόμενο μήνα, αυξήθηκε κατά άλλες 350 μονάδες βάσης – μια σιωπηρή παραδοχή ότι οι οικονομικές συνέπειες της πολιτικής αναταραχής ήταν απίθανο να είναι μικρές ή προσωρινές.
Τα ασφάλιστρα κινδύνου ((CDS), αυξήθηκαν από 250 σε 370 μονάδες βάσης τον Μάρτιο και έκτοτε έχουν σταθεροποιηθεί στις 330 μονάδες.
Οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας προκειμένου να σταθεροποιήσει τη λίρα, έχει πουλήσει σχεδόν 60 δισεκατομμύρια δολάρια, από τα καθαρά συναλλαγματικά της αποθέματα ύψους 65 δισεκατομμυρίων δολαρίων, από τότε που συνελήφθη ο Ιμάμογλου.Συνέβαλε έτσι στη διατήρηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας περίπου στις 38 λίρες ανά δολάριο μετά την αρχική της κατάρρευση. Ωστόσο, αυτή η σχετική νομισματική σταθερότητα έχει επιτευχθεί με κόστος μια ανησυχητική μείωση των αποθεματικών, η οποία αυξάνει την εξωτερική ευπάθεια της χώρας.
«Το μήνυμα από τις αγορές είναι σαφές: η πολιτική αστάθεια οδηγεί σε οικονομική αδυναμία», σχολιάζουν παράγοντες της αγοράς. «Οσο και αν η κυβέρνηση Ερντογάν διατηρεί αισιόδοξο τόνο, η τουρκική οικονομία αντιμετωπίζει υψηλό πληθωρισμό εν μέσω αυξανόμενων εσωτερικών πολιτικών εντάσεων», προσθέτουν.
Επιβράδυνση και λιτότητα
Ο υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ προειδοποίησε πρόσφατα ότι η οικονομική ανάπτυξη «κινδυνεύει να επιβραδυνθεί» και υπέδειξε ότι η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να αντιμετωπίσει αυτό το φαινόμενο ενισχύοντας την απασχόληση και τις επενδύσεις. Μιλώντας στο τηλεοπτικό δίκτυο Haber Turk, ο Σιμσέκ πρόσθεσε ότι οι επενδύσεις στην τεχνολογία και τη μεταποίηση θα έχουν προτεραιότητα και ότι η κεντρική τράπεζα και η Exim Bank, η οποία επικεντρώνεται στις εξαγωγές, θα ενισχύσουν την υποστήριξή τους προς τους εξαγωγείς.
Ωστόσο, το οικονομικό περιβάλλον παραμένει ασταθές . Η Τουρκία βιώνει μια παρατεταμένη κρίση κόστους ζωής, η οποία χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη κατάρρευση της λίρας και τον υψηλό πληθωρισμό, ο οποίος έφτασε το 39% τον Φεβρουάριο πριν μειωθεί ελαφρώς στο 38,1% , τον Μάρτιο.
Σε μια προσπάθεια να περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις και να στείλει ένα μήνυμα ηρεμίας στις αγορές, η κεντρική τράπεζα αύξησε απροσδόκητα το βασικό της επιτόκιο από 42,5% σε 46% στα μέσα Απριλίου. Η απόφαση ελήφθη από την Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής με επικεφαλής τον Διοικητή Φατίχ Καραχάν και περιελάμβανε επίσης αύξηση του ημερήσιου επιτοκίου δανεισμού στο 49%
Αυτό το μέτρο εξέπληξε τις χρηματοπιστωτικές αγορές: μόνο 3 από τους 23 αναλυτές που συμμετείχαν σε έρευνα του Bloomberg, συμπεριλαμβανομένων των HSBC Asset Management και Goldman Sachs, ανέμεναν μια τόσο απότομη αύξηση.
Η κρίση του 2001
Πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν μάλιστα ότι το σημερινό πλαίσιο θυμίζει τη σοβαρή οικονομική κρίση του 2001, όταν μια σημαντική πτώση της τουρκικής λίρας προκάλεσε μια βαθιά ύφεση και άνοιξε τον δρόμο για να ανέλθει στην εξουσία το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ερντογάν το 2002.
Σήμερα, με ένα αδύναμο νόμισμα, επίμονο πληθωρισμό και μειούμενα συναλλαγματικά αποθεματικά, η Τουρκία αντιμετωπίζει μια οικονομική καταιγίδα που επιδεινώνεται από διαρθρωτικούς παράγοντες, όπως η μεγάλη ενεργειακή της εξάρτηση .
Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία πριν από τρία χρόνια, οι τιμές της ενέργειας έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, αυξάνοντας το κόστος εισαγωγών για μια χώρα που βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου σε ξένες πηγές για τον εφοδιασμό της. Αυτό είχε αρνητικό αντίκτυπο στην επιχειρηματική δραστηριότητα και τις επενδύσεις, πυροδοτώντας περαιτέρω αυξανόμενες διαμαρτυρίες κατά της κυβέρνησης.
Παρά τις προκλήσεις αυτές βέβαια, η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για την «Παγκόσμια Οικονομική Κατάσταση και τις Προοπτικές του 2025» προβλέπει ότι η τουρκική οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 3,1% φέτος, ξεπερνώντας τον παγκόσμιο μέσο όρο του 2,8%. Ωστόσο, η πρόσφατη πολιτική αναταραχή δεν αντικατοπτρίζεται ακόμη στους μακροοικονομικούς δείκτες και θα μπορούσε να αλλάξει αυτές τις αισιόδοξες προβλέψεις.
Με πληροφορίες από Reuters