Η στρατηγική του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή, όπως αποτυπώθηκε στο περίφημο «Σχέδιο Γινόν» του 1982, φαίνεται να επιστρέφει, όχι απαραίτητα ως συνειδητό σχέδιο δράσης, αλλά ως πραγματικότητα, που επιβεβαιώνει τον αρχικό σχεδιασμό. Το σχέδιο εκείνο, που είχε προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στην εποχή του, μοιάζει σήμερα να αποκτά ξανά βαρύτητα, μέσα από τα ίδια τα γεγονότα, που διαμορφώνουν τη νέα Μέση Ανατολή. Η διάλυση αραβικών κρατών, η ενίσχυση εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων, και η εξουδετέρωση απειλών όπως του Ιράν, της Συρίας, της Χεζμπολάχ και της Χαμάς αποτελούν σήμερα κεντρικά στοιχεία του ισραηλινού δόγματος επιβίωσης.
Το ιστορικό σχέδιο Yinon
Το «Σχέδιο Γινόν», δημιουργία του πρώην διπλωμάτη Οντέν Γινόν, προέβλεπε τη διάσπαση των μεγάλων αραβικών κρατών σε μικρότερα, εθνοτικά και θρησκευτικά ομοιογενή. Σκοπός: Η διάλυση κάθε συνεκτικής απειλής στο Ισραήλ και η δημιουργία ενός «προστατευτικού δακτυλίου» μικρών ή κατακερματισμένων κρατών γύρω του. Ιράκ, Συρία, Λίβανος, όλα προβλεπόταν να μεταβληθούν σε μικρές και αδύναμες κρατικές οντότητες.
Στρατηγικές προτάσεις ανάλογες με το «Σχέδιο Γινόν» διατυπώθηκαν και αργότερα. Για παράδειγμα:
- Το 1996 εκπονήθηκε από Αμερικανοϊσραηλινούς νεοσυντηρητικούς, (μεταξύ αυτών οι Richard Perle και Douglas Feith), για τον τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ Νετανιάχου, μια στρατηγική πρόταση το « Clean Break Report», που πρότεινε στο Ισραήλ να εγκαταλείψει τη «λογική των εδαφικών συμβιβασμών» και να επιδιώξει επιθετική αναδιάταξη της περιοχής, ξεκινώντας με την αποσταθεροποίηση της Συρίας και την αποδυνάμωση του Ιράκ. Υποστήριζε την ανάγκη για έναν “καθαρό διαχωρισμό” (clean break) από τις πολιτικές του Όσλο και τις παλαιστινιακές διαπραγματεύσεις.
- Επίσης το 2006 το σχέδιο «The New Middle East» της τότε υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Κοντολίζας Ράις, η οποία, μάλιστα, κατά τη διάρκεια του πολέμου Ισραήλ–Χεζμπολάχ στον Λίβανο το 2006 είχε μιλήσει για τους «παιδικούς πόνους της γέννησης ενός Νέου Μεσανατολικού Χάρτη» («birth pangs of a New Middle East»), εννοώντας, ότι οι αιματηρές συγκρούσεις θα οδηγήσουν σε μια νέα γεωπολιτική τάξη στη Μέση Ανατολή, όπου καθεστώτα και σύνορα θα αλλάξουν.
- Και τέλος, την ίδια χρονιά, το 2006, ο στρατιωτικός χάρτης-πρόταση του απόστρατου Αμερικανού συνταγματάρχη Ralph Peters, που δημοσιεύθηκε στο Armed Forces Journal. Ο χάρτης παρουσίαζε μια «δικαιότερη Μέση Ανατολή» με βάση εθνοθρησκευτικά κριτήρια, προτείνοντας την αναδιάταξη των συνόρων -μεταξύ άλλων- σε Ιράκ, Συρία, Τουρκία και Ιράν.
Σαράντα χρόνια μετά, ο χάρτης της Μέσης Ανατολής δείχνει εκπληκτικά συγγενής με εκείνες που πρόβλεπε το «Σχέδιο Γινόν»:
- Το Ιράκ παραμένει τριχοτομημένο μεταξύ σιιτών, σουνιτών και Κούρδων.
- Η Συρία είναι de facto διαιρεμένη ανάμεσα σε Αλαουίτες (οπαδούς του Άσαντ), σουνιτικές ισλαμιστικές πολιτοφυλακές (του τζιχαντιστή ηγέτη αλ Τζολανί), Κούρδους στα βορειοανατολικά, τουρκικές δυνάμεις κατοχής στον βορρά, αλλά και τη μειονότητα των Δρούζων στο νότο (τους οποίους στηρίζει το Ισραήλ) και που σήμερα συγκρούεται με τους τζιχαντιστές του Τζολάνι.
- Ο Λίβανος σπαράσσεται από τη σύγκρουση σιιτών (Χεζμπολάχ) και σουνιτών αλλά και την αποδυναμωμένη παρουσία του χριστιανικού στοιχείου.
- Η Γάζα λειτουργεί ως τρομοκρατικό προτεκτοράτο της Χαμάς και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Ισραήλ: Από τη θεωρία στην πράξη
Το Ισραήλ δεν προκάλεσε άμεσα αυτές τις εξελίξεις, αλλά φρόντισε να εκμεταλλευτεί στο έπακρο την αποσταθεροποίηση των κρατών, που το απειλούσαν. Στο Ιράκ, ευνόησε την ανεξαρτησία των Κούρδων, ως ανάχωμα απέναντι στο σιιτικό Ιράν. Στη Συρία, η πολιτική του προσαρμόστηκε ανάλογα με το ποιος κυριαρχούσε στα σύνορά του:
- Χτυπά ιρανικούς και σιιτικούς στόχους,
- Στηρίζει τους Δρούζους στο Σουέιντα,
- Και βλέπει με θετικό μάτι την ανάδειξη ενός αντι-ιρανικού κουρδικού μορφώματος στα ανατολικά της Συρίας.
Η Τουρκία ως το μεγαλύτερο εμπόδιο
Το «Σχέδιο Γινόν» βασιζόταν σε ένα δεδομένο: Την εσωτερική αστάθεια και τις αντιπαραθέσεις του αραβικού κόσμου. Όμως στη σημερινή γεωπολιτική σκακιέρα, το μεγαλύτερο εμπόδιο για την τελική εφαρμογή του είναι το ισλαμοεθνικιστικό καθεστώς της Τουρκίας, που διεκδικεί με τη σειρά την πρωτοκαθεδρία στον μουσουλμανικό κόσμο.
Η Άγκυρα σήμερα:
- Ελέγχει μεγάλο μέρος της βόρειας Συρίας,
- Υποστηρίζει ανοιχτά τον τζιχαντιστή ηγέτη Αλ Τζολανί,
- Έχει στρατιωτική παρουσία στο Ιράκ και στηρίζει τουρκομανικές πολιτοφυλακές,
- Ενισχύει τη Χαμάς και υποθάλπει ισλαμιστικά δίκτυα στα Παλαιστινιακά εδάφη.
Η ισραηλινή στρατηγική δεν μπορεί να αγνοήσει πλέον την τουρκική διείσδυση, μια χώρα με πυρηνικές φιλοδοξίες, ισχυρή ναυτική ενίσχυση και σχέσεις με Ρωσία, Ιράν, Κατάρ και Πακιστάν.
Από το «Σχέδιο Γινόν» στο 2025: Μια σιωπηλή επανεκτέλεση
Το «Σχέδιο Γινόν» δεν εφαρμόστηκε ποτέ επίσημα. Όμως η σημερινή κατάσταση -από γεωστρατηγική λογική- μοιάζει σαν το σχέδιο να εφαρμόστηκε με μεγάλη συνέπεια: Κατακερματισμός αραβικών κρατών, έλεγχος εμπορικών και ενεργειακών διαδρόμων, ενίσχυση εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων.
Δεν είναι τυχαίο, ότι πρόσφατες αναλύσεις έγκριτων διεθνών μέσων και δεξαμενών σκέψης, όπως οι Financial Times, η Wall Street Journal, αλλά και το New Arab, επανέφεραν στη δημόσια συζήτηση το «Σχέδιο Γινόν» σε συνδυασμό με την ισραηλινή στρατηγική μετά τις επιχειρήσεις σε Συρία και Γάζα. Χωρίς να το υιοθετούν ρητά ως πολιτική, αναγνωρίζουν ότι η πολυδιάσπαση των απειλών γύρω από το Ισραήλ συνιστά ευνοϊκό πλαίσιο για την προώθηση των στρατηγικών του στόχων.
Από την άλλη πλευρά, η Δύση, και κυρίως η Ευρώπη, παρακολουθεί απαθής, αφήνοντας το Ισραήλ μόνο του απέναντι στο ιρανικό τόξο, τον τουρκικό επεκτατισμό και τα κατάλοιπα του ISIS. Και κάπως έτσι, ένα σχέδιο του 1982 μοιάζει σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ.
ΠΗΓΗ: tomanifesto.gr